Þjóðviljinn - 28.08.1982, Blaðsíða 19

Helgin 28—29. ágúst. 1982. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 19
hvihmyndir
islensk kvikmyndagerð er enn i
frtimbernsku, einsog menn vita.
Það vita lika allir að þetta er
mesta basl, og að kvikmynda-
stjórarnir okkar verða að hafa úti
allar sinar fjármálaklær og berj-
ast hart i bönkum til að gera hug-
myndir sinar að veruleika.
Undanfarin tvö—þrjú ár höfum
við fengið að sjá nokkurn árangur
af þessari baráttu. Stundum
hefur dável tekist, jafnvel svo að
maður hefur fyllst bjartsýni og
fariðað tala um uppgangstima og
fagra framtið. En svo koma þær
stundir að grár veruleikinn steyp-
ist yfir mann og þá gerir maður
sér Ijóst að enn er alltof snemmt
að tala digurbarkalega.
Sóley
Benjamin Eiriksson
Víti til varnaðar
Ingibjörg
Haraldsdóttir
skrifar
Ekki lengur nóg að
myndin sé íslensk
A slikum stundum minnist ég
oft þess sem einhvern tima var
sagt um John Ford, vestrakóng-
inn góða. Hann stjórnaði hátt á
annaö hundrað kvikmyndum um
ævina, og einhver sagði að fyrstu
fjörutiu myndirnar hefðu verið
ömurlegar. Svo fór hann að
skána.
1 ljósi þessara ummæla er
náttúrlega fáránlegt að halda þvi
fram að einhver islenskur kvik-
myndastjóri hafi aflað sér
reynslu á þeim örfáu árum sem
liðin eru siðan þetta hófst hér
fyrir alvöru. Það er lika ljóst að
við getum ekki dæmt islenskar
kvikmyndir á sömu forsendum og
við notum þegar við tölum um t.d.
bandariskar myndir, sem eru
framleiddar á færibandi af iðnaði
sem stendur á gömlum merg.
Hinsvegar er islenskum kvik-
myndagerðarmönnum enginn
greiði gerður með þvi að klappa
þeim sifellt á öxlina og segja
þeim að þeir séu snillingar, miðað
við fólksfjölda.
Gagnrýnendum er mikill vandi
á höndum þegar þeir skrifa um
islenskar kvikmyndir, ekki sist
núna, þegar áhorfendur eru
farnir að gera fleiri kröfur til
þessara mynda. Nú er ekki lengur
nóg að mynd sé islensk til að
þjóðin flykkist i bió, einsog hún
gerði þegar fyrstu myndirnar
komu. En alltaf þarf fleiri og
fleiri áhorfendur til að standa
undir kostnaöi viö gerð mynd-
anna. Þegar áhorfendur láta á sér
standa og verðbólgan geisar
hækkar miðaveröið að sjálfsögðu
og það dregur enn úr áhorfenda-
fjöldanum. Þetta er vitahringur,
það hljóta allir að sjá. Þegar
svona stendur á er ekki nema von
að gagnrýnendur vilji leggja sitt
af mörkum til aö auka aðsóknina
og fari mildum höndum um
myndirnar. Það er undir áhorf-
endum komið að mestu leyti
hvort yfirleitt verður hægt að
halda þessu basli áfram og hvort
hér ris upp kvikmyndagerð sem
stendur undir nafni.
Jónog séra Jón
t vor og sumar hefur það hins-
vegar komið i ljós að ekki er
sama Jón og séra Jón i þessum
málum fremur en öðrum. Á
þessum tima hafa tvær mis-
heppnaðar myndir verið frum-
sýndar: Sóley og Okkar á milli.
Þetta eru að visu ólikar myndir
um flest, en gallar þeirra eru
margir af svipuöum toga.
Umfjöllunin um þær hefur hins-
vegar verið með tvennu móti. Það
fór ekki mikið fyrir umburðar-
lyndinu i vor þegar Sóleysá dags-
ljósið, en Okkar á milli hefur
notið þess i rikum mæli. Sóleyvar
gerð af miklum vanefnum og fjöl-
miðlarnir sýndu henni engan
áhuga, hvorki fyrir né eftir frum-
sýningu Okkar á millihefur verið
fréttaefni siðan Hrafni Gunn-
laugssyni datt i hug að búa hana
til, eða svo gott sem. Tónlistin i
Okkar á millivar komin út á plötu
nógu snemma til þess að lögin
voru orðin kunnugieg þegar
myndin var sýnd. Þó var tónlistin
i Sóley miklu betri og frumlegri
og átti fremur skilið að koma á
plötu en þetta útjaskaða skalla-
popp i Okkar á milli. Þannig
mætti lengi telja.
Sóley var tilraun til að veita
innsýn i islenska þjóðarsál, til-
raun til nýstárlegrar umfjöllunar
um huldufólk og útilegumenn.
Þessi tilraun mistókst aðallega af
tveimur ástæðum: handritiö var
ekki nógu pottþétt og leikurinn
var afleitur. Þar við bættist
tæknilegur ófullkomleiki sem
stafaði af áðurnefndum van-
efnum. Myndin var tekin á 16 mm
filmu, siðan var hún kópieruð á 35
mm filmu og það tókst ekki nógu
vel. Hljóðið var slæmt og bætti
ekki úr skák að leikararnir kunnu
litt til framsagnar, samtölin
komust illa til skila.
Okkar á milli er misheppnuð
mynd af mjög svipuðum ástæö-
um: handritið er illa unnið og
leikurinn er afleitur. A þetta hafa
sumir gagnrýnendur bent af mik-
illi kurteisi. Minna hefur farið
fyrir gagnrýni á kvikmyndatök-
una, sem á þó stóra sök á þvi
hvernig til tókst. Það er nefnilega
ekki nóg að hafa allt í fókus og
geta tekið falleg skot, það þarf að
byggja myndina upp dramatiskt,
atriði fyrir atriði, og i Okkar á
milli er urmull af skóladæmum
um það hvernig slikt getur mis-
tekist. Hér verður látið nægja að
nefna tvö slik dæmi, en af nógu er
að taka.
Klaufaleg sjónarhorn
Einsog landslýð ætti að vera
gjörkunnugt eftir alla þá um-
fjöllun sem Okkar á milli hefur
fengið i fjölmiðlum segir i mynd-
inni frá miðaldra verkfræðingi,
Benjamin Eirikssyni, sem verður
fyrir þvi áfalli að vinur hans og
samstarfsmaður deyr. Þetta áfall
kemur Benjamin úr jafnvægi,
hann fer á bömmer einsog sagt
er. Dauði vinarins hlýtur þvi að
vera dramatiskt atriði i mynd-
inni. En með klaufalegum sjón-
hornum og vitlausri notkun á
gleiðlinsum tekst kvikmynda-
tökumanninum að gera þetta
atriði skoplegt, eða eigum við að
segja hallærislegt, og draga
þarmeð verulega úr áhrifum
þess.
Eftir smávegis kynlifsóra og
ferð á pönkaraball kemst Benja-
min að þeirri niðurstöðu að lifið
sé til þess að lifa þvi. Hann fer þvi
og fleygir sér i heita lækinn i
Nauthólsvik og upplifir loks ein-
hverskonar fullnægingu við að sjá
Geysi gjósa. Það er þetta lands-
fræga Geysisgos, sem ég vil nefna
sem annað dæmi um misheppn-
aða kvikmyndatöku. Þar er
klaufaskapurinn i algleymingi,
vegna þess að kvikmyndatöku-
maðurinn missti af upphafi
gossins. Reynt er að byggja upp
spennu með þvi aö láta Benjamin
og aðstoðarmann hans sitja i bil
og biða eftir gosinu og aðstoðar-
maðurinn étur epli með tilheyr-
andi hávaða. Svo er myndavél-
inni beint að Geysi en þá er gosiö
löngu byrjað. Velheppnað gos-
atriði i lokin hefði að visu ekki
bjargað miklu eftir það sem á
undan var komið, en það heföi þó
verið ánægjulegra en þessi vand-
ræöagangur.
Lærdómar af
tveimur kvikmyndum
Einsog áður segir var Sóley
misheppnuð tilraun, en hún var
þó tilraun til að segja okkur eitt-
hvað um okkur sjálf, um land
okkar og sögu. Þessi viðleitni
komst til skila, þótt boðskapurinn
sjálfur færi að miklu leyti fyrir
ofan garð og neðan.
1 Okkar á milli ber ekki mikið
á viðleitni til að miðla áhorf-
andanum einhverju nýju. Þó
læðist öðru hverju að manni
grunur um að Hrafn Gunnlaugs-
son sé ef til vill að reyna að segja
eitthvað meira, að myndin eigi ef
til vill að fjalla um fleira en
kreppuástand i sálartötri verk-
fræðingsins. Er einhver hugsun á
bak við alla gufuna I myndinni?
Hefur leikstjórinn einhverja af-
stöðu til virkjanaframkvæmda.?
Er pönkið af hinu illa, eða býr i
þvi einhver kraftur sem vantar i
miðaldra verkfræðing á
bömmer? Til hvers er verið að
leika þjóðsönginn? Af hverju er
fjallkonan berrössuö? Þvi miður
gefur myndin engin svör við
þessum áleitnu spurningum.
Islenskir kvikmyndagerðar-
menn geta dregiö stóra lærdóma
af þessum tveimur misheppnuðu
myndum. Það vona ég svo
sannarlega að þeir geri. Ég vona
að þeir leggi meiri rækt við
myndmálið i framtiðinni og að
þeir fari nú senn að uppgötva
þann urmul af ágætum leikurum
sem viö eigum. En fyrst og
fremst vona ég að þeir fari að
takast á við þann veruleika sem
við búum við og segja okkur eitt-
hvað um hann, eitthvað sem
skiptir máli.
Honnun ■ ■■
... oo framkvæmd
Skrifstofur Hafskips sem
Húseignir sf. hönnuðu og
sáu um að breyta úr gömlu
pakkhúsi í nýtísku skrif-
stofuhúsnæði.
Byggingarverktaki, ráðgjöf, efnisöflun, hönnun og endur-
skipulagning hýbýla og síðast en ekki síst, framkvæmd
verksins. Allt á sama stað. Er hægt að hugsa sér það þægilegra.
HUSEIGNIR SF. INGÖLFSSTRÆTI 1a REYKJAVÍK SÍMI 20880.