Þjóðviljinn - 17.06.1983, Blaðsíða 22

22 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 18. - 19. júní 1983
skák
Kasparov
næsti áskorandi Karpovs
Grein þá sem hér birtist ritaði fréttamaður APN, Grigorjev að
nafni. Greininni er ætiað að varpa Ijósi á þann skákmann sem af
mörgum er talinn hinn fremsti í dag, sovéska stórmeistarann Harry
Kasparov. Sem slík má greinin teljast forvitnileg þó höfundur
sniðgangi nokkur atriði sem Vesturlandabúum er tamt að fara náið
út í. I greininni eru að auki nokkrar augljósar villur s.s. sú staðhæf-
ing að Kasparov sé yngsti stórmeistari í skáksögunni. Hann ávann
sér titilinn 16 ára gamall og hlaut hann opinberlega 17 ára gamall.
Robert Fischer var 15 ára er hann varð stórmeistari. Greinarhöf-
undur lætur hjá líða að greina frá gyðinglegum uppruna skáksnill-
ingsins og því atriði að fyrir nokkrum árum var nafni hans breytt. í
dag er hann þekktur semKasparov en barhið gyðingleganafn
Weinstein á árum áður. Ekki kannast sá sem þessar línur ritar við
að sovéskir skákmenn séu sífellt vitnandi í orð Karls Marx og
setningin í niðurlagi greinarinnar kemur því eins og skrattinn úr
sauðaleggnum og ber vott umeinhverskonarrétttrúnaðarstefnu
höfundar.
- hól.
Á torginu við húsið þar sem Kasparov býr,
Umsjón
Helgi
Ólafsson
Árið 1978 að loknu Sovét-
meistaramóti í skák sagði Mikhail
Tal í viðtali við blaðið „Sovetski
Sport“: „Garrí Kasparov er óum-
deilanlega einstakt fyrirbæri í skák-
heiminum. Ég get aðeins nefnt tvo
skákmeistara, sem tóku þátt í stór-
mótum með svo góðum árangri,
þegar þeir voru 15 ára. Það voru
þeir Fischer og Spasskí“. Tal og
fleiri skákmeistarar voru mjög
hrifnir af taflmennsku hins unga
Bakúbúa, sem vakti mikla athygli á
mótinu og það var aðeins ónóg
reynsla, sem kom í veg fyrir, að
hann kæmist á verðiaunapall.
Og nú hafa liðið fjögur ár. Og ný
uppgötvun. Fyrrverandi
heimsmeistari, Mikhail Botvinnik
sagði í viðræðum við erlenda gesti á
skákhátíðinni í Moskvu, sem hald-
in var sumarið 1982: „Ef ég hef
talið, að Kasparov gæti ekki orðið
keppinautur Karpovs fyrr en í
næstu umferð, þá verð ég eftir ár-
angur hans í Bugoino að leyfa mér
að halda, að þetta geti e.t.v. orðið
fyrr“. Auðvitað var það ekki
aðeins sigur Kasparovs á hinu
mikla stórmóti í júgóslavnesku
borginni Bugoino, sem var ástæð-
an fyrir því að Mikhail hældi Kasp-
arov svo mjög. Á þessum fjórunt
árum hafði Kasparov orðið Sovét-
meistari, sigrað á þrem alþjóð-
legum mótum, orði heimsmeistari
unglinga, verið í liði Sovétríkj-
anna, sem sigraði á Olympíuleik-
unum í skák, orðið Evrópumeistari
og yngsti alþjóðlegi stórmeistarinn
í allri skáksögunni.
Framabrautin
í nágrenni Bakú á Agsherpn'sk-
skaga teygja sig sandstrendur yfir
Kasparov gegn Karpov. Þeir hafa teflt þrisvar innbyrðis og hefur öllum
skákunum lokið með jafntefli.
30 kílómetra svæði. Þar læra sól-
brenndir strákhnokkar undir-
stöðuatriðin í knattspyrnu. Þar
hitti ég Garrí Kasparov síðast liðið
ár. Hann var að búa sig undir milli-
svæðamótið í Moskvu og í frítíman-
um hljóp hann á eftir fótbolta á
ströndinni.
„Ég hef yndi af knattspyrnu,
hjólreiðum og sundi. Og hundrað
metrana hleyp ég á 12 sekúndum,“
sagði Garrí mér.
Ég horfði á þennan sólbrúna pilt
og minntist þess að ég hitti hann í
skákklúbbnum í Bakú fyrir átta
árum. Lítill og grannur strákur var
að útskýra skák, sem hann var ný-
búinn að vinna. Það voru margir
viðstaddir og rödd hans skalf og
brast stundum. Og það var eins og
hann ætti erfitt með að færa menn-
ina á segulborðinu, sem hékk á
veggnum. Þá kom móðir hans hon-
um til hjálpar.
Garrí var sex ára, þegar hann fór
að tefla. í fyrstu hafði hann mjög
gaman af skákþrautum og faðir
hans taldi, að þær væru nauðsyn-
legar til að þjálfa hugann og rök-
rétta hugsun.
Það var afi hans Shagen, sem
fékk þá hugmynd að láta drenginn
fara að tefla. Hann tók barnabarn
sitt með sér í Ungherjahöllina í
Bakú, þar sem skákklúbbur var
starfandi. Frá því augnabliki hófst
ferill Garrí Kasparovs.
Hann heldur sig við skynsam-
legan stíl. Hann leikur af ná-
kvæmni, en skiljanlega og rökrétt
án þess að vera með einhver
ómerkileg brögð. Hann hefur al-
veg einstakt minni og það gerir
honum kleift að fara með skákir
Alekhins og Rubinstein, en það er
nokkuð, sem skákmeistarar fyrri
kynslóðar gátu ekki á hans aldri.
Leyndardómur hins frábæra ár-
angurs Garrí Kasparovs er ekki
aðeins fólginn í hinni sjaldgæfu
náðargáfu hans, heldur einnig í
iðjusemi hans. Mikhail Botvinnik
hefur eftirfarandi unt hana að
segja:
„Við höfum komið okkur upp
góðu kerfi við að finna unga snill-
inga. Þeir tefla í ungherjahöllun-
um. Reglulega eru haldin lýðveld-
ismót barna og unglinga. Þar er
hægt að segja til um hæfileika skák-
mannanna. Þannig var það með
Kasparov“.
Mig langar að bæta því við, að
Garrí Kasparov var í skákskóla
Mikhails Botvinniks. Þá þegar var
Kasparov farinn að vekja furðu
fólks vegna hæfileika sinna og
vfðtækrar þekkingar á skák-
sviðinu. En tímarnir hjá Mikhail
Botvinnik voru sú menntun, sem
hafði í för með sér frábæran ár-
angur.
Lyndiseinkunn
Hér á eftir fer kafli úr viðtali,
sem ég átti við Kasparov fyrir fimm
árum.
„Hver er hjáguð þinn í skák-
inni?"
„Árið 1969 þegar ég fór að tefla
varð Boris Spasskí heimsmeistari.
Hann varð fyrsti hjáguð minn. Síð-
an var það Robert Fischer."
„Hvað finnst þér um tap?"
„Satt að segja finnst mér það
leiðinlegt. Stundum fer ég að
skæla..."
En hvernig svaraði hann þessum
spurningum núna?
„Ég hegðaði mér eins og knatt-
spyrnuaðdáandi, sem var alltaf
hrifinn af því liði, sem var í efsta
sæti. Nú á ég engan hjáguð. Ég ber
virðingu fyrir starfsbræðrum mín-
um og keppinautum. Ég læri á/því
að fara yfir skákir leiðandi skák-
manna í heiminum. Það er starf,
sem færir mér mikla hamingju.
Ósigur er þungbær eins og áður.
En nú er það bara Súsanna, amma
mín, sem grætur yfir þeim. Ég hef
gert mér grein fyrir því, að ósigur
getur stundum kennt manni meira
en sigur.“
Þegar ég bar saman þessi tvö við- ’
töl sá ég, að Garrí var farinn að
hafa meiri stjórn á sér. Hann er
gestrisinn og opinskár. Hann hefur
gaman af góðum skrýtlum og góð-
urn samræðum. Hann er mann-
blendinn, en vandlátur í vinavali,
harður í mati á árangri sínum og
hefur meira gaman af því að tala
um árangur annarra.
Og enn tókum við hann tali.
„Hvað finnst þér um að fara að
stofna fjölskyldu?"
„Ég veit, að það kentur að því.
En enn sem komið er, elska ég bara
eina konu og það er mamma mín.“
Fjölskylda Karparovs. Móðtr hans, Klara, þriðja frá vinstri í efri röð.
Hjá kunningja sínum, listamanninum, Mokhsen Sjarkaz.
Með derhúfu á ströndinni.
Meistarinn ungi leikur yfirleitt
drottningarpeði í fyrsta leik, en
þarna viðist 1. e2 -e4 eiga hug hans
allan.
Áhugamál
Auðvitað er skákin aðaláhuga-
mál Garrí Kasparovs. En sem vel
gefinn piltur leitast hann við að
mennta sig á sem flestum sviðum.
Hann hefur gaman af sögu, land-
afræði, tónlist, byggingalist, leik-
list og auðvitað íþróttum. En það
er sama hvar hann er, á tónleikum,
myndlistarsýningu eða íþróttasaln-
um, hann getur aldrei gleymt skák-
inni. Og hann er heldur ekki að
reyna það. Eitt truflar ekki annað.
Garrí segir, að íþróttir, list og bók-
menntir stuðli að aga og þjálfi inn-
sæið, en það sé eiginleiki, sem
hann þurfi mjög á að halda.
Garrí stundar nám í ensku og
bókmenntum við Kennarahá-
skólann í erlendum tungumálum í
Azerbajidzjan. Hann rninnir á orð
Karls Marx, þegar talið berst að
ástæðunni fyrir star'fsvali hans: „Þú
ert jafnmargar persónur og tung-
urnar sem þú talar.“ Þó að hann
veldi sér starf, sem er ekki á skák-
sviðinu, heldur hann samt áfram að
sækja kennslu í námsgreinum, sem
liggja nærri skákinni, s.s. stærð-
fræði.
Þegar hann var að undirbúa sig
fyrir millisvæðamótið sá ég, að í
herbergi hans lágu ýmsar bækur
innan um skákbækurnar, s.s.
„Saga frönsku byltingarinnar“,
„Ferðir Magellans" og fl.
Garry Kasparov er eldheitur á-
róðursmaður skákarinnar. Hann
ferðast mikið um borgir og héruð
Azerbajidzjan og teflir fjöltefli og
segir frá þeim mótum, sem hann
hefur tekið þátt í. Það eru aðeins
þroskaðir skákmenn, sem vinna
slíkt starf. Þegar ég sagði það við
Garrí, sagði hann:
„Ég man enn svo vel allar þær
kennslustundir, sem ég hef átt með
leiðandi stórmeisturum Sovétríkj-
anna. Ferðirnar taka auðvitað
tíma, en þeir, sem eru að taka
fyrstu skrefin í skákheiminum,
þurfa á þeim að halda."
Valeri Grigorjev, APN.