Þjóðviljinn - 02.09.1988, Blaðsíða 27

KYNLÍF

\
JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓHIR
Félagsmótun í
Umræöa um kynlíf er yfirleitt á
frekar lágu plani hér á landi.
Veldur þar aðallega um venjan
að það eigi ekki að tala um kyn-
ferðismál nema ef til vill í skúma-
skotum undir sæng. Ef einhverjir
vilja hefja opinskáar og raunsæj-
ar umræður um kynferðismál
þurfa þeir annaðhvort að vera at-
vinnu skemmtikraftar eða fræði-
menn. Þetta vita þeir á Nýja
Helgarblaðinu og báðu mig um
að skrifa pistla fyrir sig um kynlíf.
Mér er ljúft að verða við þeirri
bón og ætla að fjalla í fyrsta
pistlinum um félagsmótun í kyn-
lífi.
Sem fyrsti íslendingurinn með
framhaldsnám að baki í kyn-
fræðslu verð ég mjög vör við að
það þarf að brjóta margan ísinn
hérna heima. Eftir margra alda
bælingu og skrumskælingu á
þessari hlið mannlegrar tilveru
þarfnast fólk heilmikillar uppörv-
unar í þá veru að það sé í lagi að
ræða um kynlíf og afla sér þekk-
ingar í þeim efnum. Margir eru
dauðfegnir að fá staðfestingu á
því að þeir eru ekki skrítnir að
vilja fræðast um kynlíf. En sumir
vita hreinlega ekki hvernig þeir
eiga að haga sér, eins og karlmað-
urinn sem hringdi í mig í dag og
spurði glaðbeittur: „Ertu ekki
með stutta, verklega kennslu?“.
„Því miður,“ svaraði ég. Ég sagði
honum reyndar ekki frá því að
víða erlendis hjá „sex therapist-
um starfa konur sem vinna í
teymi með kynlífsráðgjöfunum.
Þessar konur taka einmitt að sér
„stutta" verklega kennslu“ kann-
ski svona í tíu skipti til að kenna
kúnnunum að þroska náin,
líkamleg samskipti. En ég held að
það sé langt í land með að það
verði boðið uppá faglega þjón-
ustu af þessu tagi hér á landi!
Ég hef trú á því að hver einasti
einstaklingur sem fæðist í þennan
heim sé aldrei eins mikil kynferð-
isvera og þegar hann er nýfædd-
ur. Strax við fæðinguna er það
okkur jafnnauðsynlegt til að þríf-
ast eðlilega að fá ástúð og snert-
ingu og það að nærast á móð-
urmjólkinni. En síðan hefst
eiginlega mikil sorgarsaga kyn-
ferðisverunnar sem má lýsa í
stuttu máli sem markvissri bæl-
ingu á kynferðislegum tilfinning-
um og tjáningum. Þó svo við fæð-
umst sem kynverur þá fæðumst
við ekki sem góðir elskhugar -
það þarf að læra!
Félagsmótun þjóðfélagsins
hvað varðar kynlíf má einna helst
líkia við sorgarsögu.
I fyrsta lagi er það sem einn
fyrrverandi kennari, minn dr.
Stayton, nefnir „Sexual
Traumatization", sem mætti
þýða sem kynferðislegt áfall en
það er þegar í sífellu dynja yfir
okkur hugmyndir sem færa okkur
fjær og fjær okkar kynferðislega
sjálfi. Sem dæmi um þetta má
nefna sölumennskuna í kringum
kynlíf þegar sætar og íturvaxnar
stelpur eru látnar sitja fyrir í kex
eða súkkulaðiauglýsingum. Og
því meira bil sem er á milli sköpu-
lags okkar eigin líkama og þeirra
sem við eigum öll að líkjast því
leiðari verðum við.
Flestallir eru haldnir sektar-
kennd yfir sjálfsfróun sem er í
kynlífi
rauninni besta leiðin til að kynn-
ast sínum eigin líkama og kyn-
ferðislegum þörfum. í rauninni
virðist fólk þannig alveg misskilja
þá sjálfsþekkingu sem sjálfsfróun
getur veitt. Sumir hætta því alveg
þegar þeir giftast eða hefja
sambúð.
Tvíkynhneigð og samkyn-
hneigð er víðast hvar enn ekki
viðurkennd af gagnkynhneigða
meirihlutanum. Dr. Stayton sem
er „sex therapisti“ og líka guð-
fræðingur heldur því einnig fram
að sagan hafi hvergi sýnt fram á
að gagnkynhneigð sé það eina
rétta; hvorki guð né náttúran hafi
ætlað því að vera þannig. Hann
bendir jafnframt á að nýlegar
rannsóknir sýni að náttúran ætli
okkur að vera no. „1“ á Kinsey-
skalanum: „Aðallega
gagnkynhneigð en öðru hvoru
samkynhneigð". („0“ á Kinsey
skalanum er einstaklingur sem er
algjörlega gagnkynhneigður en
„6“ á þessum skala er algjörlega
samkynhneigður einstaklingur.)
Tveir þriðju hlutar kvenna eldri
en 65 ára eru einstæðar. Fólk
lendir í allskyns aðstæðum umr
ævina. Ef maður veltir skoðun
dr. Staytons fyrir sér þá er þessi
hugmynd um kynhneigð manns-
kepnunnar ekki svo fráleit. En
aldraðir hafa sérstaklega verið
fórnarlömb þessa „kynferðislega
áfalls“ því fordómar gagnvart
kynlífi aldraðra eru algengir og
yfirleitt er litið á þann hóp fólks
sem kynlausar verur. Að í mesta
lagi nægi þeim að fá klapp á kol-
linn og að litið sé á þau sem unga-
börn sem þarfnist ástar og um-
hyggju svo þau þrífist. Ég hygg að
þetta sé frekar algengt viðhorf, til
dæmis inni á sjúkrahúsum og
stofnunum fyrir aldraða.
í okkar þjóðfélagi ríkir líka
undarleg tvöfeldni til kynfræðslu
og kynferðismála. Hvergi er fólk
í rauninni eins hrætt við að þekk-
ing geri það óábyrgt. Þetta hindr-
ar fólk einnig í að taka sínar kyn-
ferðislegu þarfir og tilfinningar í
sátt. Til dæmis var bókin „Þú og
ég“, sem er kynfræðslubók fyrir
unglinga, bönnuð sem kennslu-
bók ekki alls fyrir löngu vegna
þess að þar er fjallað um samkyn-
hneigð á fordómalausan hátt. En
það er löngu búið að sanna að
vanþekking og fordómar eru
miklu frekar orsök óábyrgrar
hegðunar. Miðlun þekkingar og
það að fólk þekki sín eigin við-
horf og virði skoðanir og tilfinn-
ingar annarra er sérstaklega
mikilvægt þegar um eins við-
kvæman þátt og kynlíf er að
ræða. En svo lengi sem fólk er
hrætt við að kynfræðsla skaði,
þorir fólk ekki að leita sér upplýs-
inga án þess að fara í felur með
það. Ef þú sést lesa bók um kynlíf
inni á bókasafni eða í bókabúð þá
viltu helst að enginn viti hvað þú
ert að glugga í.
Þessir félagsmótunarkraftar
eru sprelllifandi enn í dag. Fjöl-
miðlar, auglýsingabransinn og
skemmtanaiðnaðurinn veitir
okkur „kynferðislega áverka“
dag frá degi. Fræðsluyfirvöld,
vegna eigin vanþekkingar og for-
dóma, styðja vankunnáttu og
skilningsleysi hjá skólakrökkum.
Svona mætti lengi telja. Þetta er
harður dómur sem ég er að fella
en engu að síður staðreynd í okk-
ar nútímaþjóðfélagi. Kynferðis-
lega heilbrigður einstaklingur
fyrirfinnst varla en einkenni á
slíkum „furðufugli“ eru m.a. þau
að hann lítur m.a. á kynlíf sem
eðlilegan hlut og hefur vilja,
þekkingarforða og getu til að
ræða um kynferðismál. Slíkur
einstaklingur þekkir sínar kyn-
ferðislegu þarfir og hvernig hægt
er að uppfylla þær, er sátt/ur við
eigin líkama og getur tekið tillit
til ólíkra viðhorfa og hegðunar
hjá öðrum. Alþjóða heilbrigð-
ismálastofnunin hampar nú
mikið áætluninni um „Heilbrigði
handa öllum árið 2000“. Það væri
fróðlegt að kynna sér hvaða áætl-
anir eru á prjónunum um að efla
kynferðislegt heilbrigði en ef sá
þáttur er ekki með er allt tal um
„heildrænt heilbrigði" hjóm eitt.
SKÁK
Það fór eins og marga hafði
grunað að þeir Jón L. Árnason og
Margeir Pétursson deildu með
sér sigrinum í landsliðsflokki á
Skákþingi íslands sem lauk i
Hafnarfirði sl. laugardag. Þeir
hlutu 9Vi vinning úr 11 skákum,
unnu 8 skákir og gerðu þrjú jafn-
tefli hvor. Hannes Hlífar Stefáns-
son var sá eini sem megnaði að
veita þeim einhverja keppni en
hann hlaut 8 vinninga og ávann
sér þriðja og síðasta áfanga að
alþjóðlegum meistartitli. Það er
tiltölulega stutt síðan reglum
titlanefndar FIDE var breytt á
þann veg að árangur úr landsmót-
um er tekinn gildur ef skilyrðum
um fjölda titilhafa, meðalstig
o.s.frv. er fullnægt. Hann er ný-
orðinn 16 ára og er því einn yngsti
titilhafi heims og yngsti fslendin-
gurinn sem þennan titil hefur
hlotið. Hann byrjaði vel og var í
fararbroddi lengi vel en tvö töp í
röð settu strik í reikninginn.
Margeir og Jón L. voru nokk-
uð farsælir. Þeir lentu í taphættu
báðir, Margeir í skák sinni við
Jóhannes Ágústsson og Jón L. er
hann tefldi við bróður sinn Ás-
geir Þ. Árnason. Lokaniðurstað-
an varð annars þessi:
1.-2. Jón L. Árnason 9Vi v. hvor.
3. Hannes Hlífar Stefánsson 8 v.
4. Karl Þorsteins IVi v. 5. Þröstur
Þórhallsson 6 v. 6.-7. Ágúst
Karlsson og Róbert Harðarson
SV2 v. hvor. 8. Jóhannes Ágústs-
son 4 v. 9. Davíð Ólafsson 3V> v.
10.-11. Ásgeir Þ. Árnason og
Benedikt Jónasson 2Vi v. hvor.
12. Þráinn Vigfússon 2 v.
Lög Skáksambandsins gera ráð
fyrir einvígi um íslandsmeistara-
titilinn og væri óeðlilegt annað ef
þetta einvígi fer ekki fram á þessu
ári. Þeir eru hinsvegar báðir
bókaðir út árið og virðist helst
koma til greina að tefla einvígið
einhverntímann í byrjun desemb-
er. Jón L. tekur á næstunni ásamt
undirrituðum þátt í sterku skák-
móti í Scotci í Sovétríkjunum og
Margeir verður meðal þátttak-
enda á heimsbikarmóti Stöðvar 2
í októbér. Síðan tekur við Olym-
píumótið í Saloniki.
íslandsmótið einkenndist af
miklu kapphlaupi Jóns og Mar-
geirs. Þeir unnu báðir marga
auðveida sigra. Það var greinilegt
að margir þátttakenda voru ekki í
nægjanlegri þjálfun fyrir þetta
mót og var allmikið um grófa af-
leiki. Fimm efstu menn skera sig
sennilega nokkuð úr hvað styrk-
leika áhrærir en frammistaða Ró-
berts Harðarsonar, sem vann all-
ar skákir sínar á hvítt og tapaði
jafnmörgum á svart, og Ágústs
Karlssonar vekur nokkra athygli.
Ágúst tefldi í landsliðsflokknum
1984 og stóð sig fremur illa en
bætti sig nú verulega. Af yngri
skákmönnum okkar hefðu þeir
Björgvin Jónsson, Halldór G.
Einarsson og Jón G. Viðarsson
sómt sér vel meðal þátttakenda.
Vegna styrkleikamunar efstu
manna var tiltölulega lítið um
raunveruleg úrslitauppgjör. Eitt
slíkt fór fram í 6. umferð. Karl
Þorsteins varð að vinna til að geta
átt von um sigur og Jón L. sem
var Vi vinningi á eftir Margeiri
mátti alls ekkert missa niður:
6. umferð:
Jón L. Árnason - Karl Þorsteins
Sikileyjarvörn
1. e4 c5 2. Rf3 e6 3. d4 cxd4 4.
Rxd4 Rf6 5. Rc3 d6 6. g4
Einvígi Jóns L. og
Margeirs í desember?
24. Bg7! Be7 25. Hf4 Kg8 26. h4
Re5 27. Hgl Bd8 28. h5 g5 29. Bf6
Kh7 30. Hxg5 Kxh6 31. Hgl Bxf6
32. Hxf6+ Kh7 33. f4 Rc6 34. e5
Rd4 35. Bd3+ Rf5 36. exd6
- og Karl gafst upp.
BRIDDS
Ólafur
Lárusson
Furðulega oft leynast ýmsir
möguleikar í „dauðum" spilum.
En sem spilamaður, verður þú að
koma auga á þessa möguleika:
í þessari stöðu á sagnhafi að-
eins einn möguleika. Sérðu
hann? Jú, Vestur verður að eiga
allavega þrjá tígla eða fleiri. Eigi
(Keres-árásin er tvímælalaust
skarpasta svar hvíts við þessu af-
brigði Sikileyjarvarnarinnar).
6.... Be77. g5 Rfd78. Hgl Rc69.
Be3 0-0 10. Hg3 a6 11. Dh5
(Á skákmótinu í Belfort í
sumar lék júgóslavneski stór-
meistarinn ljubojevic 11.1 Dd2
gegn Kasparov en sá leikur svarar
naumast kröfum stöðunnar. 11.
Dh5 er tvímælalaust skarpasta
svar hvíts).
11. ... g6 12. Dh6 He8 13. 0-0-0
Bf8 14. Dh4 h6
(Það er erfitt að tefla svörtu
stöðuna t.d. 14. ... rxd4 15. Bxd4
b5 16. Dxh7 +! Kxh7 17. Hh3+
og mátar.)
15. Hh3 Rxd4 16. Bxd4 b5 17. a3
Bb7 18. Be2 Hc8 19. Bg4 Hc4 20.
Be2 Hc8 21. gxh6 Dxh4 22. Hxh4
Kh7 23. Kbl Hc7?
(ónákvæmur leikur sem Jón
nær að notfæra sér þegar í stað.
Best var 23. ... Be7 með hug-
myndinni 24. Hh3 e5 25. Be3
Hxc3 26. bxc3 Bxe4 en e.t.v.
leikur hvítur betur 25. Ba7.)
K632 G42 D5 10973
D108 4
ÁD65 109873
1098 764
K42 ÁG975 Á865
K ÁKG32
DG
Sagnir höfðu gengið þannig:
Suður Vestur Norður Austur
1 spaði Pass 2 spaðar Pass
4 spaðar Pass Pass Pass
Suður sá enga ástæðu til að segja frá tígullitnum sínum og fór beint í 4 spaða. Vestur ígrundaði
útspilið vel og valdi loks að spila
„hlutlaust“ tígultíu. Drottning
upp, spaðakóngur lagður niður
og meiri spaði. Legan kom í ljós.
Oumflýjanlegt virðist að gefa
einn slag á tromp, einn á hjarta
og tvo slagi á lauf. Eða hvað?
hann þrjá tígla, verðum við að
spila næst tígulás, tígulkóng og
síðan TÍGULTVISTI....
í tígulkóng hendum við hjarta,
og ef Vestur hleypur tígultvistin-
um (í þeirri von að félagi eigi yfir)
þá hendum við öðru hjarta, og
spilum sigri hrósandi tígulgosan-
um, og hendum síðasta hjartanu.
Þetta spil sýnir, að vörnin má
ekki misstíga sig með röngum
„merkingum" eða alls engum
„merkingum“. Fyrir spilara sem
eru lengra komnir er auðvelt að
verjast þessari brellu með því að
Austur lætur félaga sinn vita af
eigin lengd með „merkingum“ í
tígullitnum. Hátt-lágt þýðir hjá
flestum jöfn tala í litnum en lágt-
hátt afkast þýðir ójöfn tala í litn-
um. (Sumir snúa þessu við).
Engu að síður ættu menn að
vera vakandi fyrir þeim mögu-
leikum sem þetta spil býður upp
á.
NÝTT HELGARBLAÐ- ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 27