Þjóðviljinn - 09.09.1988, Blaðsíða 4

AÐ UTAN
Tveir kennslustaöir: „Hallarsel", Þarabakka 3 í
Mjóddinni og Auðbrekka 17, -Kópavogi.
Kennurn alla samkvæmisdansa: suðurameríska,
standard og gömlu dansana. Einnig barnadansa
fyrir yngstu kynslóðina. Laugardagskennsla á
báðum stöðum. Nemendur skólans unnu 17 af
20 Islandsmcistaratitlum í samkvæmisdönsum
1988.
Innritun og upplýsingar dagana 1. - 10.
september kl. 10 - 19 í síma: 641111.
Kennsluönnin er 15 vikur, hefst mánudaginn
12. september og lýkur með jólaballi.
*
FID Betri kennsla - betri árangur.
DANSSKÓU
SIGURDAR
HÁKONARSONAR
Frönskunámskeið
Alliance Francaise
13 vikna haustnámskeið hefst mánudaginn 19.
september. Kennt verður á öllum stigum, ásamt
samtalshópi og í einkatímum. Innritun fer fram á
bókasafni Alliance Francaise, Vesturgötu 2
gengið inn bakdyramegin), alla virka daga frá kl.
15 - 19 og hefst miðvikudaginn 7. september.
Allar nánari upplýsingar fást í síma 23870 á sama
tíma. Greiðslukortaþjónusta.
Borgaraleg ferming
- Ert þú eða átt þú ungling nálægt fermingaraldri?
- Vilt þú valkost við kirkjuathöfn?
- Veist þú að í Noregi fermast nú 10% barna borgara-
lega ár hvert?
- Vilt þú vita meira?
Hringdu í Hope Knútsson í síma: 73734.
Auglýsið í Þjóðviljanum
Botha valtur
ísessi
Bráðasta hættan hvít stjórnarandstaða til hægri
Svo er að heyra að óvin-
sældir P.W. Botha, forseta
Suður-Afríku, fari vaxandi.
Um afstöðu mikils meirihluta
landsmanna, blökkumanna,
til forsetans þarf varla að
spyrja, og svo eru það stjórn-
arandstöðuflokkar hvítra til
hægri og vinstri. En nú er Bot-
ha einnig ógnað af öflum í
eigin flokki, Þjóðernisflokkn-
um. Oddviti andstæðinga
hans þar er Magnus Malan,
varnarmálaráðherra, sem
auka vill völd hersins - og þar
með sjálfs sín - í landinu.
Fyrir utan þá stöðugu eldhríð
af gagnrýni og fordæmingum er-
lendis frá, sem Botha sem aðal-
valdhafi apartheid-ríkisins Suð-
ur-Afríku hefur Iengi sætt, hefur
hann jafnan verið umdeildur inn-
anlands og af ýmsum ástæðum.
Blökkumönnum og öðrum þeim,
sem samkvæmt apartheid eru
lægra settir en hvítir, þykja ráð-
stafanir, sem stjórn Botha hefur
gert til að draga úr hörku apart-
heid, vera til lítilla bóta, en þær
hafa þó dugað til að magna and-
stöðu gegn stjórninni meðal
hvítra harðlínumanna, sem farnir
eru að líta á forsetann sem svik-
ara við málstað hvítra, eða allt að
því.
Þar við bætist að Botha hefur
aldrei þótt aðsópsmikill, hrífandi
eða sérstaklega traustvekjandi
sem persóna. Aðalástæðan til
þess að hann varð eftirmaður Jo-
hannesar Vorsters sem forseti
1978 var að Connie Mulder, upp-
lýsingarmálaráðherra og „krón-
prins“ Vorsters, geðfelldur mað-
ur að sögn og mjög vinsæll, var
orðinn ómögulegur vegna
hneykslismáls. Á hinn bóginn
hefur Botha reynst úthaldsgóður
og snjall í pólitískum refjum.
Með takmarkaðri undanlátssemi
við andstæðinga apartheid hefur
honum tekist að draga eitthvað
úr fordæmingunum erlendis frá.
Umbætur hans á þeim vettvangi,
svo takmarkaðar sem þær vita-
skuld eru, hafa jafnvel leitt til
þess að hann hefur verið kallaður
suðurafrískur Gorbatsjov. Þær
helstu þessara umbóta voru að
blökkumenn voru losaðir við
skyldu um að hafa stöðugt til taks
sérstök vegabréf, hvítir og dökkir
fengu leyfi til að ganga í hjóna-
band og að dökkir fengu í stærri
borgum aðgang að biðsölum og
salernum, sem höfðu verið frá-
tekin fýrir hvíta.
Miöjumaðurinn
Botha
Innanlands urðu ráðstafanir
þessar Botha til einskis fagnaðar,
nema síður væri. Baráttuhreyf-
ingar blökkumanna voru engu
ánægðari en fyrr og harðlínu-
menn í Þjóðernisflokknum klofn-
uðu frá þeim flokki. Stofnuðu
þeir s.k. íhaldsflokk undir for-
ustu Andries Treurnicht, sem
þykir kunna lagið á hvítum al-
menningi. Hann er kallaður „dr.
No“ vegna tvílausrar andstöðu
sinnar við umbætur Botha.
íhaldsflokkurinn er nú næststær-
sti stjórnmálaflokkur landsins og
hefur einkum dregið til sín fylgi
Búa, sem áður studdu langflestir
Þjóðernisflokkinn. Hinsvegar
hafa breskættaðir Suður-
Afríkumenn, sem jafnan hafa
verið vægari en Búar í afstöðunni
til blökkumanna, upp á síðkastið
í vaxandi mæli snúist til fylgis við
Þjóðernisflokkinn, þannig að
segja má að Botha sé orðinn eins-
konar miðjumaður í stjórn-
málum hvítra þarlendis.
Margir spáðu því að óeirðirnar
miklu af hálfu blökkumanna
1984-85 yrðu stjórn Botha og
raunar veldi hvítra manna í
iandinu að falli, en svo fór ekki,
m.a. vegna sundrungar blökku-
manna innbyrðis og beitingar
öflugs hers og lögreglu stjórn-
valda. Þetta varð Botha til nokk-
urs álitsauka meðal hvítra, en
jafnframt fylgdi þessu að hann
nauðugur/viljugur hlóð undir
her, lögreglu og leyniþjónustu.
Vera má að hann hafi talið sér
fært að hafa þessar stofnanir í
vasanum, þar eð hann var gam-
alkunnugur innan þeirra sem
fyrrverandi varnarmálaráðherra.
Á þeirri tíð tókst honum að sjá til
þess að herinn var efldur mjög og
náði auknum ítökum í stjórn-
málum. Má sem dæmi um þetta
nefna s.k. Þjóðaröryggisráð, sem
heyrir beint undir forseta og á
alltaf síðasta orðið um her- og ör-
yggismál. Flestir þeirra er sæti
eiga í ráðinu eru herforingjar eða
í nánum tengslum við herinn.
Damoklesarsverö
Forsætið í ráði þessu hefur að
vísu að sumra mati gert Botha
nánast einvaldan, en lúmskur
grunur leikur á að það sé þegar
orðið honum einskonar Damókl-
esarsverð, þannig að þegar séu
áhöld um hvor aðilinn stjórni hin-
um, Botha eða ráðið. Botha hef-
ur lýst því yfir að hann vilji halda
forsetaembætti til 1992. Þá verð-
ur hann orðinn 76 ára, ef hann
lifir svo lengi. En margt getur
skeð þangað til, og kannski áður
en varir. í næsta mánuði fara
fram byggðástjórnarkosningar í
Suður-Afríku og er íhaldsflokkn-
um spáð verulegri fylgisaukningu
þá, einkum í Transvaal og Óran-
íu, þar sem líklegt er að hann nái
svo sterkri stöðu, að honum verði
mögulegt að hindra stjómar-
flokkinn í að framkvæma stefnu
sína í landsmálum. Það voru
Transvaal og Óranía, er sem
sjálfstæð lýðveldi háðu um s.l.
aldamót hið fræga Búastríð við
breska.heimsveldið. Hvítir íbúar
þessara fylkja líta á sig sem hina
eiginlegu Búa, aðgreinda að vissu
marki frá afrikaansmælandi íbú-
um Höfðalands, sem gjarnan eru
kallaðir Höfða-Hollendingar
(Cape Dutch).
Vinni íhaldsflokkurinn téðan
sigur, er hætta á því að ætlan
kunnugra að niðurstaðan verði
slíkur pólitískur glundroði, að
herinn myndi sjá sér leik á b^rði
til stjórnarbyltingar. Annað sem
gæti spanað herinn til slíkra að-
gerða er að Botha hyggst ekki
einungis sitja í forsetastóli sem
fastast til 1992, heldur vill hann
og fresta forsetakosningunum
þangað til. Lögum samkvæmt á
að kjósa forseta á komandi ári.
Aðalástæðan til þessa hjá Botha
kvað vera sú að hann óttist að
Malan muni sækjast eftir að fá sig
útnefndan næsta frambjóðanda
Þjóðernisflokksins til forseta-
embættis - og vinna þann slag.
Malan er atvinnuhermaður og er
sagður njóta mikils álits innan
Þjóðernisflokksins sem yfirlætis-
laus dugnaðarmaður og fastur
fyrir. En með kosningu hans í
forsetaembætti kæmist Suður-
Afríka eins nálægt því að verða
einræðisríki undir stjórn herfor-
ingja og hægt væri, án þess að
verða beinlínis slíkt ríki að form-
inu til.
Botha vill hinsvegar fyrir hvern
Botha, forseti Suður-Afríku, er ekki
öfundsverður af þeirri vegsemd.
Búar, sem áður voru helstu fylgis-
menn flokks hans, snúa nú við hon-
um baki, og jafnvel valdarán hersins
er ekki talið óhugsandi.
mun halda lýðræðislegu yfir-
borði, þótt þunnt sé, eins og ljóst
má vera af þeirri staðreynd að
mikill meirihluti landsmanna hef-
urekki kosningarétt. Auk annars
er ýmislegt við hans eigin per-
sónu, sem þykir spilla fyrir hon-
um. Hann er hégómlegur nokkuð
og hefur gaman af að láta bera á
sjálfum sér og vegtyllum sínum,
yífirgefur þannig aldrei embættis-
bústað sinn, Tuynhuys í Höfða-
borg, án þess að láta þeyta bás-
únur og slá trommur. Stóll hans í
þinghúsinu kvað minna á hásæti.
I bústað sínum hefur Botha eigið
sjónvarpsstúdíó og rýfur dag-
skrána hvenær sem honum sýnist
til að ávarpa þjóðina, þegar sá
andi kemur yfir hann.
Botha þykir einnig yfirmáta
viðkvæmur fyrir gagnrýni sem að
honum beinist, jafnvel þótt um sé
að ræða meinlaust grín. Prófessor
einn við Höfðaborgarháskóla,i
sem í blaðagrein ámælti Botha
fyrir „dugleysi í stjórnmálum“,
varð að sögn fyrir því að forsetinn
hringdi í hann í eigin persónu og
skammaðihann. Stúdenteinn við
Stellenbosch- háskóla skrifaði
gríngrein um forsetann í skóla-
blaðið. Hann var kallaður inn á
skrifstofu rektors, sem las yfir
honum ávítur frá Botha.
Þetta þykir broslegt og síst hæf-
andi forseta, sem á að heita þjóð-
kjörinn. Hefur þetta ásamt með
öðru gert að verkum, að sögn
kunnugra, að Botha hefur alveg
mistekist að koma sér upp
traustvekjandi landsföðursvip,
þrátt fyrir mikla viðleitni. Hann
þykir frekar durgslegur og miður
aðlaðandi í framkomu. Nokkuð
hefur bætt það upp kona hans El-
ize, alúðleg manneskja sem hefur
náð nokkrum árangri í að koma
sér upp einskonar landsmóður-
svip. I fyrra stóð hún fyrir „bros-
herferð" til að hressa upp á þjóð-
ina (líklega þó aðeins hvíta hlut-
ann af henni) og veitti víst ekki
af.
En líklega dugar það nú
skammt fyrir Botha. Til þess að
forsetakosningunum fáist frestað
verður að koma til stjórnarskrár-
breyting, en hún verður að öðlast
samþykki allra þriggja deilda
þingsins - þeirrar hvítu, „lituðu“
(þ.e.a.s. þeirrar deildarer skipuð
er fulltrúum kynblendinga) og
deildar indverska minnihlutans.
Talið er víst að kynblendingar og
Indverjar neiti að ganga inn á
þetta nema gegn frekari eftirgjöl
stjórnarvalda við þann mikla
meirihluta landsmanna, sem ekki
er hvítur. En að ganga að þeim
kröfum er talið nánast ómögulegt
fyrir Botha; það myndi að öllum
líkindum þýða frekari fylgismissi
flokks hans til hægri, ef til vill
nýjan klofning - eða jafnvel vald-
arán hersins. dþ.
4 SlÐA - ÞJÓÐVILJINN - NÝTT HELGARBLAÐ