Þjóðviljinn - 09.09.1988, Blaðsíða 29

Myndbandaskólinn
ANGANTYSSON
TÓK SAMAN
7. hluti
Hreyfing í myndfletinum
í fyrri hlutum greina-
flokksins hefur okkur oröið
nokkuð tíðrætt um
greinarmun hreyfanlegra
mynda og kyrrmynda. Höf-
um við í því tilliti margstag-
last á, að það sem einkum
greinir hinar lifandi myndir
frá stallsystrum sínum kyrr-
myndunum, sé jú eðlilega,
að þær fyrrnefndu eru
hreyfanlegar, hinar ekki.
Ástæðulaus tugga kann
sumum hverjum að þykja,
en á sér engu að síður sínar
skýringar. Öll hreyfing í
myndfletinum lýtur nefni-
lega vissum fastákveðnum
lögmálum, sem vissulega
er ómaksins vert að gaum-
gæfa nánar.
Pannig skiptir t.d. máli, hvern-
ig klippt er á milli tveggja mynd-
skeiöa, er fela í sér hreyfingu
myndavélar, eöa hreyfingu nánar
tiltekins myndefnis úr einu
myndskeiði yfir í annað. Lítum
fyrst á þau atriði, er varða
hreyfanleika myndavélarinnar.
Hreyfing
myndavélar
Þegar klippt er úr mynd, í sér
hreyfingu myndavélar (t.d. pan
til hægri) yfir í kyrrstæða mynd,
þá halda augu áhorfenda
hreyfingunni ósjálfrátt áfram í
kyrrstæðu myndinni.
Ef klippt er úr hreyfanlegri
mynd yfir í aðra, sem felur í sér
hreyfingu myndavélar í gagn-
stæða átt, verður það einvörð-
ungu til þessað snarrugla áhorf-
endur í ríminu (sjá mynd 1).
Á svipaðan hátt og þegar menn
fylgja ekki reglunni um legu at-
hyglispunkts í myndfletinum,
sem fjallað var um í 4. huta
greinaflokksins, verður áhorf-
andinn einnig í þessu tilfelli að
leita uppi myndefnið í myndflet-
inum, eftir að klippt hefur verið
yfir í seinna myndskeið. Slík
röskun mun sem endranær draga
úr heildaráhrifum kvikmyndar-
innar á áhorfendur.
Pegar um er að ræða upptöku
sern felur í sér hreyfingu mynda-
vélar, verðum við því að hafa
eftirfarandi í huga:
Við teljum upptökuna í kyrr-
stæðri mynd. Framkvæmum
hreyfingu (tilt. pan zoom
o.s.frv.). Ljúkum síðan tökunni í
kyrrstæðri mynd.
Þessi ágæta þumalfingurregla
gefur okkur möguleika á að
klippa milli tveggja kyrrstæðra
mynda (sjá mynd 2). Fáum við
þannig fram „mjúkt“ klipp, ef
reglan um legu athyglispunkts í
myndfletinum er að auki höfð í
huga.
Hitt er svo annað mál, að engar
reglur eru einhlítar. Þær má allar
brjóta, ef við þykjumst hafa
nægjanlega ástæðu til. Þannig er
t.d. vel hugsanlegt að við viljum
snarrugla áhorfendur í ríminu.
Og þá í þeim tilgangi að byggja
upp með þeim visst hugarástand.
Það er: Það hugarástand sem
okkur þykir best henta þeirri
atburðarás, sem við erum að
vinna með hverju sinni. í slíkum
tilfellum hentar það okkur ágæt-
lega að brjóta á meðvitaðan hátt
helstu lögmál myndmáls hinna
lifandi mynda. Að öðrum kosti
verðum við að sjálfsögðu að
halda okkur á mottunni.
Klippt á
hreyfingu
myndefnis
ímyndum okkur að við séum að
vinna að klippingu senu í
KOfi/Dt m
Mynd 3
l
Mynd 4
KQNDt + 1
Mynd 5

Jf ílS
Pan til hægri. Klipp. Psm til vinstri
Mynd 1
heimildakvikmynd um sólar-
landaferð fjölskyldunnar á liðnu
sumri. Á myndbandið höfum við
tekið upp ógrynni ósamstæðra
myndskeiða, sem við klippum
saman í eina samhangandi og
rökræna heild, eftir að heim er
komið. (Fjallað verður sérstak-
lega um tæknilegu hlið málsins í
síðari grein)
Þessi nánar tiltekna sena er
tekin á veitingahúsi og erum við
komin þar í frásögn okkar, er
elsta dóttirin gerir sig líklega til
að hvolfa í sig ylvolgu og ilmandi
„café au lait“ í fyrsta skipti á
æfinni.
Atburðinn höfum við að sjálf-
sögðu tekið upp á myndbandið í
bæði nærmyndum, miðmyndum
og heilmyndum. Eftir að heim er
komið er því stóra spurningin:
Hvernig hentugast sé að klippa
þessar myndir saman, þannig að
þær myndi eina rökræna og að
sama skapi hnökralausa heild.
Við byrjum að sjálfsögðu með
heilmynd, til að gera áhorfendum
grein fyrir í hvaða umhverfi at-
burðurinn á sér stað. Ef við vilj-
um klippa úr heilmyndinni í aðra
mynd af dótturinni verðum við að
fylgja reglunum um að breyta
myndskurði og/eða myndhorni,
sem fjallað var um í 5. hluta
greinaflokksins. Klippum við því
í nærmynd af henni, til að forðast
hopp-klipp, eða „jump-cyt“ (sjá
mynd 3.).
Við verðum einnig að hafa í
huga regluna um staðsetningu at-
hyglispunkts í myndfletinum. Því
verður hún að vera staðsett vin-
stra megin á myndfletinum í báð-
um myndskeiðunum (sjá mynd
4).
Við höfum einnig lært í fyrri
hlutum greinaflokksins, að
minnsta óveruleg hreyfing, í ann-
ars kyrrstæðum myndfleti, dreg-
ur strax að sér athygli áhorfenda.
Þetta nýtum við okkur í þessu til-
felli: Ef dóttirin lyftir kaffibollan-
um, þá vitum við að áhorfendur
koma til með að veita því sérs-
taka eftirtekt.
Ef við klippum í nærmyndina
einmittt þegar hreyfing handar-
innar á sér stað, þá „upplifa"
áhorfendur einvörðungu hreyf-
inguna, sem heldur áfram úr
heilmyndinni yfir í nærmyndina
(sjá mynd 5). Áhorfendur taka
með öðrum orðum ekki eftir, að
við höfum breytt myndskurð-
inum. Geta þeir því óhindrað ein-
beitt sér að efnisinntaki myndar-
innar, og ótruflaðir af ytri að-
stæðum, svo sem klaufalegri
tæknivinnslu hennar.
Að „fela“ á þennan hátt klipp,
með því að klippa á hreyfingu er
ein af áhrifaríkustu leiðum sem
völ er á við samsetningu mynd-
skeiða. íhugið hvaða möguleika
þetta gefur ykkur við eigin mynd-
bandagerð:
Hreyfing sem hefst á þennan
hátt í nánar tilteknu myndskeiði
getur, ef því er að skipta, allt eins
haldið áfram í öðrum tíma og
rúmi í myndskeiðinu sem á eftir
fylgir!!
Kaffibollinn gæti þess vegna
verið komin í hendurnar á móður
stúlkunnar í myndskeiði 2. Þar
sem hún segir ferðasöguna sitj-
andi heima við eldhúsborðið.
Jafnvel nokkrum vikum eftir að
Mynd 2
dóttirin hóf hreyfinguna, með því
að lyfta sínum bolla á veitinga-
húsinu, í myndskeiði 1. Slíkurer
styrkur hreyfingar í annars kyrr-
stæðum myndfleti.
Reyndar erum við hér einnig
að vinna með s.k. minni. Það er:
Minnið „bolli“ hjálpar til við að
tengja þessi tvö myndskeið sam-
an. Nánar verður rætt um þetta
fyrirbæri, þá er við tökum hand-
ritsgerðina til nánari umfjöllunar
í síðari grein.
Fylgni
samfelldrar
hreyfingar milli
myndskeiða
Ef við viljum klippa á hreyf-
ingu, verðum við að taka upp tvö
myndskeið af sömu atburðarrás.
Þannig verður dóttirin að lyfta
bollanum fyrst í heilmynd og síð-
an aftir á sama hátt í nærmynd.
Hreyfingin verður sem sagt að
vera til staðar í heild sinni í báð-
um myndskeiðunum.
Ef við erum of spör á tökur er
hætt við, að það komi til með að
vanta hluta í atburðarásina (sjá
mynd 6). En það hefur í för með
sér., að bollinn „hoppar“ til í
klippinu milli myndanna.
Til að forðast hopp-klipp
tökum við því heilmynd, fram til
þess er dóttirin hefur lyft bollan-
um að vörunum. Síðan sætum við
færis og tökum nærmynd þegar
hún lyftir bollanum öðru sinni, og
á sama hátt og í fyrra mynds-
keiðinu. Að því undanskyldu, að
nú tökum við myndina frá því
augnabliki, er hún tekur bollann
upp, til þess er hún leggur hann
aftur frá sér (sjá mynd 7).
Nú höfum við tvö myndskeið
er fela í sér sömu hreyfingu boll-
ans. Eitt í heilmynd, annað í nær-
mynd. Getum við því framkvæmt
„mjúkt“ klipp hvar sem er í þeirri
hreyfingu. Þó reynist oftast best
að klippa strax í upphafi viðkom-
andi hreyfingar, og láta hana síð-
an „lifa“ vel yfir í næsta mynd-
skeið.
í mörgum tilfellum getur það
reynst heilladrjúgt að taka upp
alla atburðarásina (ekki bara ferð
bollans) í tveimur eða fleiri
myndskeiðum. Þannig náum við
að fylgja eftir öllum hreyfingum í
atburðarásinni (í heilmynd, mið-
mynd og nærmynd) og getum þar
af leiðandi klippt hvar sem síðar
reynist hentugast (sjá mynd 8).
Til upprifjunar skulum við að
lokum skoða f hnotskurn helstu
atriði sem rædd hafa verið til
þessa, og sem vert er að hafa í
huga þegar þið takið upp og
klippið eigið myndefni:
1. Gætið þess að láta myndefnið
ávallt fylla vel út í myndflötinn.
2. Skipuleggið legu athyglis-
punkts í myndfletinum.
3. Breytið myndskurði og/eða
myndhomi á milli myndskeiða.
4. Hafið hugfasta staðsetningu
myndefnis í myndfletinum.
(Þannig að myndefnið sé í
jafnvægi við athyglispunkt, sem í
raun getur legið utan við mynd-
flötinn).
5. Varist ofnotkun zoom-linsu.
6. Varist að klippa á hreyfingu
myndavélar.
7. Nýtið ykkur hreyfingu mynd-
efnis, til að klippa á milli tveggja
myndskeiða.
8. Sparið ekki myndböndin:
Takið upp nægjanlegt myndefni,
þannig að þið náið að fylgja eftir
allri atburðarásinni. Það
auðveldar klippingar.
NÝTT HELGARBLAÐ - ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 29