Þjóðviljinn - 09.09.1988, Síða 14

Kristján Loftsson framkvæmdastjóri Hvals segist hafa lyktað af hval frá
því hann man fyrst eftir sér. Eru kaupin á Granda upphafið að endalokum
hvalveiða hérlendis? Góð kaup á réttum tíma? Olíustríð á bak við tjöldin?
Vill kaninn hafa hvali á beit umhverfis landið? Hver er tilgangurinn?
- í stað þess að leggja
fjármuni í t.d. einhverja verk-
smiðju þá völdum við þessa
fjárfestingu sem einhverjir
telja kannski feigðarflan en
við trúum ekki öðru en að
þetta gangi. Við höfum verið í
þessum bransa og þekkjum
beturtil á þessu sviði en í bjór-
bruggun til dæmis. Við hefð-
um alveg eins getað keypt
bruggvélar, segir Kristján
Loftsson framkvæmdastjóri
Hvals hf. og væntanlegur
hluthafi í Granda hf. einu
stærsta útgerðarfyrirtæki
landsins. Grandakaupin,
hvalveiðar, hvalfriðunarsam-
tök, yfirgangur Bandaríkja-
manna og „misvitrir"
stjórnmálamenn er til umfjöll-
unar í fróðlegu viðtali við Krist-
ján. En fyrst: Hvað kemur til
að Hvalur hf. festir kaup á
hlutabréfum í Granda ásamt
Venusi hf., Hampiðjunni og
Sjóvá þar sem Kristján er
stjórnarmaður?
- Hlutur Reykjavíkurborgar í
fyrirtækinu hefur verið til sölu frá
því að Bæjarútgerðin og ísbjörn-
inn voru sameinuð. Því var lýst
yfir af borgarstjóra að hann vildi
selja hlut borgarinnar ef einhver
boð kæmu. Istað þess að hafa
peningana í einhverju öðru þá
var þetta alveg eins álitlegur kost-
ur. Það var farið að skoða þessi
mál og niðurstaðan varð sú að við
sendum inn þetta tilboð í
eignarhlut borgarinnar.
Átti þetta sér allt stuttan aðdrag-
anda?
- Nei, við vorum búnir að velta
hlutunum fyrir okkur lengi og spá
í þessi mál. Hlutirnir gerast ekki á
fimm mínútum. Þetta var ekki
keppni við einn eða neinn. Við
vissum að þetta var til sölu og
skoðuðum því þennan mögu-
leika.
Pað hefur mörgum þótt ein-
kennilegt að þetta tilboð ykkar
kemur fram á sama tíma og fisk-
vinnsla í landinu er sögð rekin
með bullandi tapi. Til hvers að
kaupa taprekstur?
- Jú það árar ekki vel í þessum
atvinnurekstri en kannski menn
trúi því að það verði einhvern
tímann sköpuð eðlileg rekstrar-
skilyrði fyrir sjávarútveginn hér á
landi. Við erum að veðja á það.
En var þetta þá ekki einmitt rétti
tíminn til að bjóða í fyrirtœkið,
meðan reksturinn gengur illa og
beðið er eftir aðstoð frá ríkinu?
- Ég veit það ekki. Það eru
sjálfsagt skiptar skoðanir um
það. Ég myndi segja að þetta hafi
verið sanngjamt verð sem við
buðum í hlutabréfin, annars
hefðum við ekki sent þetta tilboð
inn.
Þið hafið þá gert góð kaup?
- Já ég held að þetta sé sann-
gjarnt verð fyrir báða aðila. Við
buðum rúmlega tvöfalt nafnverð
hlutabréfanna. Þessar umræður
um kvótaútreikninga og kvóta-
kaup finnst mér alveg út í biáinn.
Hvaða tryggingu hafa menn fyrir
þessum kvóta? Stjórnmálamenn
gætu ákveðið að fara að selja
kvótann, bjóða hann upp. Kvót-
inn var settur á á sínum tíma til
bráðabirgða, þetta er alls ekki
hugsað til eilífðar.
Kaupbætir
frá stjórnvöldum
Þú ert ekkert hrœddur um að
þið séuð að fara út í einhverja vit-
leysu?
- Ég veit ekki, eflaust getur það
verið. Maður reiknar þó með því
að sjávarútvegurinn fái að búa
við eðlileg skilyrði. Ég veit ekki
hvernig þjóðfélagið á að ganga
öðruvísi.
Er það ekki einmitt ykkar hag-
ur að fá vœntanlegar efnahagsað-
gerðir ríkisstjórnarinnar í sérstak-
an kaupbœti?
- Ef rekstrarskilyrðin batna,
þá auðvitað batna þau eftir að
þessi kaup eru gerð. Það er alveg
augljóst. En þessi rekstur verður
ekki bættur á einum degi. Þetta
tekur lengri tíma, skuldirnar eru
miklar, það er fyrirsjáanlegur
áframhaldandi samdráttur í
veiðum og það mun trúlega enn
harðna á dalnum í bili.
Ég reikna þó með því að fólk
borði áfram fisk en ekki bara
kornfleks og hamborgara, en út-
gerð og fiskvinnsla verður auðvit-
að að fá eitthvað fyrir framleiðsl-
una, öðruvísi gengur þetta dæmi
ekki upp.
Ætlum ekki
aö kasta Olís út
Því hefur verið haldið fram að
tilboð ykkar í Granda séu saman-
tekin ráð stóru olíufélaganna
ESSO og Shell til að koma Olís úr
viðskiptum við Granda. Sjálfur
ert þú í stjórn ESSO og ert í stjórn
fyrirtækisins og Sjóvá sem er einn
kaupandinn og á hlut í Shell. Er
verið að bola Olís í burt af mark-
aðnum?
- Þetta er einhver tilbúningur
sem ég kannast ekki við. Ég er í
stjórn Olíufélagsins og Sjóvá á
óverulegan hlut í Skeljungi og
menn hafa þá sjálfsagt lagt þetta
svona saman. Þetta hefur ekki
verið nefnt á nokkurn hátt.
Grandi eða Bæjarútgerð Reykja-
víkur áður, er hluthafi í Olíufé-
laginu frá því á tímum ný-
sköpunartogaranna eins og mörg
útgerðarfélög í landinu frá þeim
tíma og hafði viðskipti sín við
Olíufélagið.
Seinna var olíuviðskiptum við
Bæjarútgerðina skipt á milli olíu-
félaganna þriggja en í dag er að
því ég best veit Olís með bróð-
urpartinn af olíusölunni til
Grandaskipanna og Skeljungur
með restina en Esso ekki neitt.
Standa til einhverjar breytingar
íþeim efnum?
- Ég kannast ekki við það. Þessi
kaup eru ekki gerð með það í
huga. Hvað hugsanlega gerist í
framtíðinni, því getur enginn
svarað á þessari stundu. Þegar
gengið verður frá þessum
kaupum á Granda þá verður ekki
gefin út nein tilkynning um að
hætta viðskiptum við OIís. Það er
ekki á dagskrá.
Hvar œtlið þið að stokka upp í
rekstri Granda? Hvernig verður
með stjórnendur fyrirtœkisins og
stjórnina?
- Tilboð okkar í hlutabréfin
hafa ennþá ekki verið formlega
samþykkt í borgarstjóm þannig
að við höfum ekki tekið við
neinum rekstri ennþá. Grandi er
alveg sjálfstætt félag og það er
ekki á dagskrá að blanda rekstri
þess saman við þann rekstur sem
við höfum í dag.
Ég get alveg svarað því að það
verður ekki skipt um forstjóra og
það eru engar breytingar úppi
varðandi starfsmannahald eða
annað en einhver uppskipti verða
í stjórn fyrirtækisins.
Of mikið um
óskhyggju-
snakk
Ber að líta á þetta tilboð ykkar í
Granda á þann hátt að þrátt fyrir
allan barlóminn í fiskvinnslunni
þá hafið þið trú á sjávarútvegin-
um sem undirstöðuatvinnugrein
þjóðfélagsins ?
- Við verðum að gera okkur
grein fyrir því að það er ekki úr
mörgu öðm að moða og hefur
ekki verið. Síðustu tvo áratugi
em einu nýjungarnar í íslenskum
útflutningsatvinnugreinum, ál-
ver, jámblendi, og ýmis minni
iðnaður. Annað hefur ekki gerst.
Sjávarútvegurinn er 75% af
okkar útflutningi, hann er okkar
stóriðja og verður það áfram.
Það hefur lítið lukkast af öðm.
Allt þetta snakk um hitt og þetta
sem verið er að æsa menn upp í,
það er að stórum hluta ósk-
hyggjusnakk sem því miður
menn skoða ekki nógu rækilega
niður í kjölinn áður en hafist er
handa og fara því miður margir
illa út úr framkvæmdum. Hér er
oft um útflutningsgreinar að ræða
sem stílaðar eru á mjög sveifluk-
ennda markaði og nægir í því
sambandi að nefna t.d. loðdýra-
rækt og seiðaeldi.
Er þessi þátttaka Hvals hf. í
kaupunum á fiskvinnslu- og út-
gerðarfyrirtækinu Granda, ekki
vísbending um að þið séuð að búa
ykkur undir endalok hvalveiða og
koma ykkur fyrir á nýjum vett-
vangi?
- Nei, þetta hefur ekkert með
það að gera. Okkur hefur ekki
gengið illa í hvalnum undanfarna
áratugi. Ég sé alls ekki fyrir mér
nein endalok hvalveiða og
kaupin á Granda koma hval-
veiðunum ekkert við.
Lyktaö af hval
frá fæöingu
Hvalveiðarnar, úrvinnslan og
sala á hvalaafurðum erlendis hafa
verið mjög umdeildar og í sviðs-
Ijósinu undanfarin ár, bæði hér
heima og erlendis. Hefurþú alltaf
verið á kafi í hvalnum?
- Ég get eiginlega sagt eins og
norskur mjölsérfræðingur sem
við fengum einu sinni í heimsókn
uppí Hvalstöð til að líta á búnað
sem þurfti að endurnýja. Ég
spurði hann að því hversu lengi
hann hefði verið í mjölbransan-
um og hann svaraði:„Da jeg blev
födt, sa lyktede jeg av fiskemel“.
Hann hafði tekið við af föður sín-
um og sama má segja um mig. Ég
hef lyktað af hval frá því ég man
fyrst eftir mér.
Ég var á bátunum í fimm sumur
með námi og eftir að ég kom úr
framhaldsnámi í Bretlandi kom
ég inn í reksturinn með pabba,
Lofti Bjamasyni sem var einn af
stofnendum Hvals hf. 1947 og tók
síðan við rekstrinum þegar hann
dó 1974.
Þau veiðiskip sem þið hafið
notað eru komin nokkuð til ára
sinna. Er þessi búnaður ekki
meira og minna að úreldast?
- Hvalveiðiskipin voru endur-
nýjuð á árabilinu 1961-1966 þeg-
ar keypt voru notuð skip frá Bret-
landi og Noregi en þessi gufuskip
tilheyrðu breskum og norskum
móðurskipum sem stunduðu
hvalveiðar í Suður-íshafinu en
þessar þjóðir hættu hvalveiðum
um þetta leyti. Þessi skip geta
enst næstu hundrað árin þess
vegna. Við höfum reynt að halda
þeim vel við og þau em í góðu.
ásigkomulagi.
Innréttingar
og rafmagn ónýtt
Ekki eruþað öll skipin. Erekki
rétt að Hvalur 6 og 7 sem útsend-
arar Sea Shepherd samtakanna
sökktu í Reykjavíkurhöfn í hittið-
fyrra séu meira og minna ónýt,
enda hafa þau ekki verið hreyfð
síðan þá?
- Við höfum notað Hval 8 og 9
við vísindaveiðarnar í sumar eins
og árin 1986 og 1987 enda bjóða
þær veiðar ekki uppá nema tvö
veiðiskip. Þessi skip brenna
minni olíu og em því hentugri.
Eftir að við náðum Hval 6 og 7
uppúr höfninni var strax farið í að
kynda upp katlana og þurrka þá.
Það tók nokkra daga. Síðan var
sett gufa inn á vélamar og þær
hreinsaðar með því að keyra þær.
Þetta gekk allt upp. Hitt er að
allar innréttingar og rafmagn í
þessum skipum er ónýtt og það
verður að endurnýja það þegar
að því kemur. Við höfum ekki
farið út í það þar sem við þurfum
ekki á þessum skipum að halda í
ár né næsta ár. Við bíðum og
sjáum til. Aðalvélar og gufukatl-
ar eru í toppstandi.
Áhrifalítil samtök
Skipar þú félögum í Greenpe-
ace og Sea Shepherd á sama
bekk?
- „Love the Whale“ og „Save
14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN - NÝTT HELGARBLAÐ