Þjóðviljinn - 06.05.1989, Blaðsíða 17

rgrét Ró-
óttirmeð
itöskuna
íún hafði
a í þeaar
com tilís-
js. Mynd
Þóm.
c-
nnaí
>verk-
ÍLú-
grét er
efri
„Ég hef upplifað það versta sem
hægt er að upplifa og einnig
kynnst bestu hliðum mannlífsins.
Mynd Þóm.
sett mér að læra íslenskuna. Þeg-
ar ég missti sjónina fór ég til Guð-
mundar Björnssonar augnlæknis
og hann ráðlagði mér að hvflast í
þrjá mánuði.
Þegar hjónin á bænum komust
að því að ég mátti ekkert vinna í
þrjá mánuði vildu þau ekki hafa
mig lengur. Það átti að senda mig
aftur til Þýskalands en þar var
mjög mikið atvinnuleysi og ég
vildi ekki fara. Ég ræddi við
menn hjá Búnaðarfélaginu og
sagði þeim að ég vildi ekki fara en
mótbárur mínar dugðu skammt.
Mér var komið fyrir á Sámsstöð-
um og átti að dvelja þar þar til
skip færi til Þýskalands. Ég var
þar í hálfan mánuð.
Ég hafði fatað mig upp fyrir
launin sem ég hafði fengið, hafði
keypt mér kápu og skó og næl-
onsokka á svörtum markaði
þannig að ég átti litla sem enga
peninga. Mér til bjargar var þýsk-
ur maður sem hafði flúið nasist-
ana árið 1936 og var bókari í
Kaupfélaginu á Hellu hjá Ingólfi.
Hann hét Bruno Weber og var af
gyðingaættum. Hann kannaðist
við mig og vissi að ég hafði verið
óheppin með vistina. Þegar hann
frétti að það ætti að senda stelp-
una á Litla-Kollabæ aftur til
Þýskalands hafði hann samband
við augnlækninn og hann sagði
honum að það eina sem ég þyrfti
til þess að ná aftur fullri sjón væri
hvfld í þrjá mánuði.
Bruno kom að Sámsstöðum
viku áður en átti að senda mig til
Þýskalands, tók mig á eintal og
bauðst til þess að leigja fyrir mig
herbergi með fæði í þrjá mánuði á
Kortbrekku við Gunnarsholt. Ég
þáði það og var þar í góðu yfirlæti
hjá yndislegum ungum hjónum.
Hamingjan
fundin
Eftir þessa þriggja mánaða
hvfld var ég orðin góð og með
hjálp Brunos réðstég sem ráðs-
kona á Selfoss hjá Ingimundi
Guðjónssyni og syni hans Jónasi,
píanóleikara. Ingimundur var
organisti í kirkjunni og kórstjóri
en sjálf var ég mjög músíkölsk og
söngvin og leið því mjög vel í vist-
inni enda þeir feðgar mjög yndis-
legir. Það fór líka svo að ég giftist
Ingimundi rúmum áratug síðar
og bjó með honum hér í Þorláks-
höfn þar cil hann lést fyrir nokkr-
um árum og átti með honum þrjú
börn, sem öll eru uppkomin.
Árið 1952 fór ég aftur til Þýska-
lands en þar var þá mjög mikið
atvinnuleysi. Þá tók ég þá
ákvörðun að búa á íslandi og læra
málið almennilega. Jafnframt hét
ég mér því að giftast ekki fyrr en
eftir 10 ár og við það stóð ég.
Frá Selfossi flutti ég til Reykja-
víkur og vann við framreiðslu-
störf í Kaffihöllinni í Austurstræti
í þrjú ár, til ársins 1955.
Ég fór aftur til Þýskalands árið
1954 og hitti þá bróður minn aftur
en ég hafði ekki séð hann síðan
fyrir stríð og með honum ferðað-
ist ég um allt Vestur-Þýskaland.
Það var svo árið 1956 að ég
fluttist til Þorlákshafnar og hef
átt heima hér síðan og vegnað
vel.
Ég er mjög ánægð með hlut-
skipti mitt. Ég hef upplifað það
versta sem hægt er að upplifa en
jafnframt kynnst bestu hliðum
mannlífsins. Hér á íslandi hef ég
kynnst mjög góðu fólki og á
margt vinafólk sem hefur reynst
mér vel.“
-Sáf
upp.tekin við að útvega mér papp-
íra og annað. Þetta átti allt eftir
að koma fram.
Um vorið rakst ég á auglýsingu
um landbúnaðarvinnu á Islandi
og ég sótti um starfið. Þar sem ég
var bara 17 ára þurfti ég sam-
þykki móður minnar. Það var
auðsótt þótt við vissum ekkert
um ísland. Við vissum reyndar að
fslendingar bjuggu ekki í snjó-
húsum og að eskimóarnir voru á
Grænlandi og í Alaska. Það
höfðum við lært í skóla.
Okkur voru sýndar myndir af
gróðurhúsum og heyvinnu, hest-
um og aðrar fallegar sveitalífs-
myndir frá íslandi. Mér leist vel á
þessar myndir en sérstaklega
lokkaði þó boðið um 140 mörk á
mánuði. Við hugsuðum ekkert út
í það að við yrðum mállaus á ís-
landi. Það eina sem við vildum
var að ná okkur upp úr þeirri
eymd sem við höfðum lifað við.
Stærsti hópurinn fór með Esj-
unni, tæplega 200 manns, í byrj-
un júní, en okkur hinum var sagt
að við færum í smáhópum til fs-
lands fram eftir sumri. Alls munu
um 300 Þjóðverjar hafa komið til
íslands í landbúnaðarvinnu
sumarið 1949.
Austur
í Fljótshlíð
Klukkan 5 um morguninn 27.
júlí komum við til Reykjavíkur
með togaranum Júpíter. Landið
heilsaði okkur í glampandi sól og
það var farið með okkur á Flug-
vallarhótelið, sem var í gömlum
hermannabragga þar sem innan -
flugsstöðin er núna. Ég fór strax í
bað og skipti um föt. Eg átti kjól
og sokka sem voru svo vel stopp-
aðir að þeir voru einsog bróder-
aðir. Ég var með aleiguna í einni
tösku, sem ég hafði eignast áður
en ég lagði af stað til íslands og sú
taska er enn í eigu minni.
Uppúr hádegi hélt ég svo af
stað með einum þýskum strák
austur fyrir fjall en bærinn sem ég
var ráðinn á var í Fljótshlíðinni.
Strákurinn fór að Geldingalæk,
rétt hjá Gunnarsholti. Hann fór
út á Hellu en ég hélt áfram inn í
Fljótshlíðina.
Ég man hvað okkur fannst
mikið drasl þegar við komum út
fyrir Reykjavík. Það voru bragg-
ar hér og þar og hvergi tré að sjá.
Það er ekki laust við að okkur
væri brugðið að sjá hve landið vaj:
berangurslegt. Þegar við komum
á Kambabrún og Hveragerði
blasti við hlýnaði okkur um
hjartaræturnar. Það var
samleg sjón.
Aðrir farþegar í rútunni voru
mjög vinalegir við okkur, gáfu
okkur brjóstsykur og einn náungi
gaf sig á tal við okkur á ensku en
strákurinn sem var með mér gat
talað við hann.
Okkur hafði verið sagt að á ís-
landi væru ekki sveitaþorp einsog
í Þýskalandi heldur væri hver bær
sjálfstæð eining. Ég ímyndaði
mér að býlið sem ég hafði verið
ráðin að hlyti að vera mjög stórt.
Bóndi sem getur veitt sér að ráða
kaupakonu frá Þýskalandi á
þessu kaupi hlyti að vera mjög
efnaður.
Þegar við ókum inn Fljótshlíð-
ina var ég alltaf að bíða eftir því
að hann stoppaði við eitthvert
stórbýlið en áfram hélt rútan.
Allt í einu stoppaði bflinn og uppi
í brekkunni sá ég smá kot. Ég
trúði því ekki að þetta væri Litli
Kollabær sem ég hafði verið
ráðin að. En það stóð heima.
...og ég grét
Hjónin tóku á móti mér við
veginn. Við fengum þýsk-
íslenska orðabók þegar við kom-
um til landsins og bréf sem við
áttum að afhenda bóndanum, en
skilaboðin á því voru að hús-
bændurnir ættu að vera góðir við
þýska fókið.
Þegar ég kom inn var mér boð-
inn matur en það var skyr á borð-
um, egg og brauð, en þó ég væri
vön hungri þá gat ég ekki hugsað
mér að borða súrmat úr mjólk.
Ég afþakkaði því skyrið en borð-
aði eggið og brauðið.
Þegar ég hafði nærst tók ég upp
orðabókina og með hjálp hennar
bað ég þau að sýna mér herbergið
mitt og hvar ég gæti þvegið mér.
Þau voru mjög feimin og létu mig
hafa vaskafat. Ég þvoði mér og
síðan sýndu þau mér herbergið
mitt. Það var lítið en hvítt á rúmi
og mjög fínt.
Ég lokaði að mér, lagðist upp í
rúm og grét. Þá fyrst gerði ég mér
grein fyrir því að ég var mállaus.
Áður en ég fór að sofa þurfti ég
að fara á klósettið. Ég fór fram
með orðabókina og fletti upp á
klósetti og þá var farið með mig
út og mér sýndur útikamarinn.
Saltfiskur
og tólg
Morguninn eftir var ég vakin.
Sól skein í heiði og útsýnið var
stórkostlegt. Eyjafjallajökull
blasti við og veðrið þennan.dag
var mjög gott. Þennan fyrsta dag
tók ég þátt í heyskapnum. Bónd-
inn sló og ég rakaði í flekki.
Þegar við komum inn í hádeg-
inu tók á móti okkur einkennileg
lykt. Húsmóðirin bar matinn á
borð og ég fékk mér mjög lítinn
skammt, en þetta reyndist vera
saltfiskur og tólg. Ég reyndi að
herma eftir þeim en strax við
fyrsta bitann storknaði tólgin í
kokinu á mér. Ég reyndi að skola
því niður með mjólkinni en ekki
bætti það úr. Ég borðaði því frek-
ar lítið í þessari máltíð. Um kaffi-
leytið var boðið upp á kaffi og
heimabakað fransbrauð með osti
og matarkex og ég borðaði mig
sadda af því.
Allt sumarið var fæðið mjög
einhæft. Saltfiskur og tólg í há-
deginu og plokkfiskur á kvöldin.
Um haustið var hænsnum slátrað
og þeim hent fyrir hrafnana. Það
þótti mér afar einkennilegt. Og
ekki nóg með það heldur var
slegið utan af sfldartunnu og
saltsíldinni hent fyrir hrossin. Ég
þorði ekki fyrir mitt litla líf að
biðja um saltsfld eða að fá að
matreiða hænu þar sem ég var
viss um að ég yrði álitin eithvað
skrítin, þetta væri dýrafóður en
ekki mannamatur.
Aftur blind
Á Litla-Kollabæ var ég fram í
aprfl 1950 en þá tók blindan sig
upp aftur. Ég missti sjónina á
öðru auga. Ég hafði verið fljót að
ná málinu og var farin að babla
íslensku eftir viku. Ég hafði ein-
Laugardagur 6. maí 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17