Þjóðviljinn - 15.12.1989, Blaðsíða 6

Dauðann frekar en föðurlandið - Víetnamar á illa haffærum og ofhlöðnum fleytum bjóða sjávarháska og
sjóræningjum byrginn.
Nauðungarflutningar
frá Hongkong
Þar er þröngbýlt fyrir og nýlendubúar, sem kvíða framtíðinni, telja
sér ekki framar fært að veita víetnömskum flóttamönnum viðtöku.
Og á Vesturlöndum eru flóttamenn þessir ekki lengur eins velkomnir
og var
Ekkert er síður í tísku en fórn-
arlömb gærdagsins, skrifar
einn leiðarahöfundur bandariska
blaðsins New York Times. Hann
fjallar þar um Víetnama þá, sem
komið hafa tii Hongkong og lýst
sig flóttamenn, en bresk
stjórnvöld og yfirvöld nýlendunn-
ar vilja meina að ekki séu það og
hyggjast nú flytja nauðuga til
föðurlands þeirra.
Stríðinu í Víetnam var ekki
löngu lokið er þaðan hófst flótta-
mannastraumur sem enn er ekk-
ert lát á. Þeir sem fyrstir flúðu
voru annarsvegar einkum áhang-
endur Bandaríkjamanna og lepps
þeirra, Saigonstjórnarinnar
gömlu, hinsvegar fólk af kín-
verska þjóðernisminnihlutanum,
sem fjölmennur var þarlendis
eins og annarsstaðar í Suðaustur-
Asíu. Þeir fyrrnefndu höfðu fulla
ástæðu til að ætla, að þeir ættu
ekki á miklu góðu von frá hinum
nýju valdhöfum og hinir síðar-
nefndu töldu sér ekki vært meðal
Víetnama eftir að andkínverski
þátturinn í þjóðernishyggju
þeirra, sem verið hefur megin-
atriði í henni í yfir 2000 ár, vakn-
aði enn á ný til lífsins við vaxandi
fáleika með Kína og Víetnam og
þó einkum „refsiárás" fyrrnefnda
ríkisins á það síðarnefnda
snemma árs 1979. Efnahags-
málastefna og félagsleg viðhorf
kommúnískrar stjórnar samein-
aðs Víetnams komu auk þess illa
niður á hópum þessum báðum.
„Við unnum stríðið en töp-
uðum friðnum,“ sagði víet-
namskur stjórnmálamaður.
Efnahagsmál Víetnams eru í
megnasta ólestri og kemur margt
til, efnahags- og viðskiptalegt
umsátursástand sem Bandaríkin
beita það til að hefna ósigurs síns,
gífurlegur herkostnaður vegna
hersetu og stríðs í Kambódíu og
ótta við Kína, mikil fólksfjölgun
og þunglamaleg og kreddubund-
in miðstýring efnahagslífs. Frá
því síðasttaida tóku víetnamskir
valdhafar að vísu að þoka ríki
sínu fyrir nokkrum árum, en
þeirri „perestrojku" fylgdi mikið
brask og spilling, líkt og í Kína,
og óklárt er hvort hún hefur orðið
til einhverra bóta. Víetnam er
eitt fátækasta land Suðaustur-
Asíu og almenningur hjarir á
sultarmörkunum, ef ekki fyrir
neðan þau. Ljóst er að þetta
ástand á drjúgan þátt í að ekkert
lát hefur orðið á fólksstraumnum
úr landi.
Flóttafólk þetta hefur flest yfir-
gefið land sitt sjóleiðina, flust á
oft illa haffærum fleytum,
gjarnan drekkhlöðnum þar á
ofan, til Taílands, Malajsíu,
Indónesíu, Filippseyja og Hong-
kong, þar sem það í skemmri eða
lengri tíma hefur beðið leyfis til
landvistar einhversstaðar á Vest-
urlöndum. Fyrir utan þá sem
komist hafa á einn eða annan
ákvörðunarstað hafa þúsundir,
e.t.v. tugþúsundir, látið lífið af
völdum veðra og sjóræningja.
Sumt flóttafólkið, sérstaklega
það sem fór fyrstu árin, hafði ver-
ið tiltölulega efnað áður fyrr og
hafði með sér sitthvað fémætt.
Það varð til þess að hjá fiski-
mönnum sumra grannlanda,
einkum Taflands, varð það auka-
búgrein og tómstundagaman að
rupla flóttamennina og nauðga
kvenfólki þeirra.
Bátflóttafólkið, sem ótrautt
bauð byrginn stormum og stórsjó
að ógleymdum hryllingi af mann-
avöldum heldur en verða um
kyrrt í heimalandinu vakti eðli-
lega samúð víða um heim, a.m.k.
á Vesturlöndum. Bandaríkja-
mönnum varð þetta þar að auki
kærkomið tækifæri til að reka af
sér eitthvað af hneisunni eftir allt
sitt stand í Víetnam. Þeir tóku við
mörgum víetnömsku flóttamann-
anna og lögðu fast að vinum sín-
um að gera slíkt hið sama.
Bandaríkin höfðu mikið reynt að
fá bandamenn sína með sér í Ví-
etnamstríðið, en með litlum ár-
angri. Með því að fá þau sömu
ríki til að taka við flóttamönnum
undan andstæðingum Bandaríkj-
anna í því stríði fannst Banda-
ríkjamönnum að þeim hefði tek-
ist að hnika bandamönnum sín-
um til að ábyrgjast Víet-
namævintýrið með sér, betra
seint en aldrei.
Niðurstaðan varð að víet-
namska flóttafólkið fékk lengi til-
tölulega góða fyrirgreiðslu. Að
því stuðlaði og að það reyndist
yfirleitt iðið og duglegt og að því
gekk til þess að gera vel að að-
lagast nýjum aðstæðum.
En síðustu árin hefur sífellt
meir gætt af hálfu vesturlanda-
ríkja tregðu á að taka við erlendu
fólki. Atvinnuleysi er þar víðast
verulegt eða mikið, svo að ekki er
skortur á vinnuafli, síst ólærðu.
Þar að auki reka menn sig þar
nauðugir viljugir á staðreynd,
sem jafnt kapítalistar sem sósíal-
istar hafa eftir bestu getu reynt að
láta sem ekki væri til: að mann-
eskjan er ekki bara framleiðandi
og neytandi, heldur eiga atriði
eins og þjóðerni, trúarbrögð,
menning, tungumál, kynþáttur
o.fl. hlut að því hvernig persónu-
leiki hennar er mótaður, við-
brögðum hennar gagnvart öðrum
og viðbrögðum annarra gagnvart
henni. Hætt er alltaf við að and-
stæður af þessum sökum leiði til
árekstra milli innfæddra og að-
fluttra, ekki síst ef mikill fjöldi
framandi fólks flyst til einhvers
lands á skömmum tíma. Viss óró-
leiki í Bandaríkjunum út af vax-
andi fjölda hispaníka, aukinn byr
í seglin fyrir óánægjuflokka svo-
kallaða, suma með meira eða
minna greinileg fasísk einkenni,
óbilgirni múslíma í Bretlandi og
víðar í sambandi við Rushdiemál-
ið og skuplumálið í Frakklandi
hafa ásamt með fleiru leitt til þess
að mjög hefur dregið úr fúsleika
vesturlandaríkja á að hleypa
framandi fólki inn í lönd sín svo
teljandi sé.
Þar við bætist að síðan austan-
tjaldsríkin (fyrrverandi) drógu úr
hömlum á útflutningi fólks hefur
skollið þaðan á Vesturlöndum ný
innflytj endabylgj a. Flest af þessu
AÐ UTAN
fólki er þýskt eða af þýskum upp-
runa og fer til Vestur-
Þýskalands, auk þess sem búferl-
aflutningar sovéskra gyðinga til
Bandaríkjanna færðust mjög í
aukana. I þessum tilfellum skyldi
maður ætla að aðlögunarerfið-
leikar margumtalaðir væru í
minna lagi, en með hliðsjón af
ástandi í Austur-Evrópu og So-
vétríkjunum telja margir líklegt
að ekki muni á næstu árum draga
úr fólksstraumnum þaðan, nema
síður sé. í Vestur-Þýskalandi
hafa menn út af þessu vaxandi
áhyggjur og hafa þá í huga hús-
næðisskort, atvinnuleysi sem er
þar íyrir og álag á kerfi félags-
legrar þjónustu.
Enn er þess að geta að kalda
stríðið er að gufa upp og þá verð-
ur allt í einu ekki lengur spenn-
andi að taka við fólki á flótta
undan „kommúnismanum".
Bandaríkjamenn, sem lengi
ámæltu Sovétmönnum mest fyrir
að leyfa ekki þeim að fara sem
vildu, hafa sett hömlur á innflutn-
ing fólks þaðan. Og þótt lítið sé
um glasnost í Víetnam og perest-
rojka þar takmörkuð, kemur
þetta einnig niður á flóttafólki
þaðan, meðfram vegna þess að
ekkert bendir til þess að séð sé
fyrir endann á þeim straumi.
Til Hongkong hafa um 34,000
bátflóttamenn komið á þessu ári,
flestir frá Norður-Víetnam, það-
an sem tiltölulega þrautalítið er
að þræða sig meðfram strönd
Suður-Kína til bresku nýlend-
unnar. í júní tóku yfirvöld þar
upp nýja stefnu gagnvart komu-
mönnum þessum. I stað þess að
taka við þeim sem pólitískum
flóttamönnum, eins og þangað til
hafði verið reglan, var nú farið að
skilgreina þá sem „efnahagslega
flóttamenn“, fólk sem yfirgefið
hefði land sitt einfaldlega vegna
þess að það teldi sig geta haft það
betra annarsstaðar, fremur en að
það hefði yfir nokkru að kvarta
vegna harðræðis stjórnvalda.
Þetta er ráð sem handhægt er að
grípa til; það getur lengi verið
skilgreiningaratriði, hver eigi rétt
á að teljast flóttamaður og hver
ekki. Erfitt getur og verið fyrir
flóttamann, sloppinn til annars
lands, að standa skil á skýlausum
sönnunum fyrir ofsóknum
heimafyrir og jafnvel þótt inn-
flytjendayfirvöld móttökulands
séu öll af vilja gerð til ganga úr
skugga um raunverulegar ástæð-
ur fyrir flóttanum, kostar það of
mikinn tíma og peninga til að
auðvelt sé að standa við það í
framkvæmd, sérstaklega þegar
um mikinn innlytjendastraum er
að ræða.
Nú stendur til hjá breskum
stjórnvöldum að flytja nauðuga
heim frá Hongkong 40,000-
50,000 þangaðkomna Víetnama.
Marga þeirra geyma yfirvöld í
gaddavírsgirðingum við slæman
aðbúnað, til að landa þeirra fýsi
síður þangað. Eigi að síður mót-
mælir flóttafólkið harðlega fyrir-
hugaðri heimsendingu, bindur
um höfuð sér hvíta borða (hvítt er
sorgarlitur í Austur-Asíu) og
kveðst heldur vilja deyja en að
snúa aftur til föðurlandsins.
Breskir stjórnarandstæðingar,
Amnesty International, Flótta-
mannastofnun Sameinuðu þjóð-
anna og Bandaríkin mótmæla
einnig, en Margaret Thatcher,
þekkt fyrir hörku í sínum and-
kommúnisma, er nú allt í einu
sannfærð um að téðir Víetnamar
muni engu mæta nema góðu, er
þeir snúa heim, og segir að
Bandaríkjamönnum farist ekki
um að tala, því að þeir fari eins að
við ólöglega innflytjendur frá
Mexíkó og Haiti. Og Bandaríkja-
menn, sem að vísu hafa tekið við
um miljón indókínverskra flótta-
manna að eigin sögn, slepptu að-
eins um 800 Víetnömum inn til
sín s.l. ár og ekki er búist við að
þeir stækki þann kvóta.
Ástandið í Hongkong, þrengsl-
in þar gífurleg, stöðugur flótta-
mannastraumur frá Kína og yfir-
vofandi innlimun nýlendunnar í
það ríki sem nýlendubúar flestir
sárkvíða fyrir, eru atriði sem
koma inn í þetta mál. Á landa-
mærum nýlendunnar eru um 40
kínverskir flóttamenn reknir öf-
ugir tilbaka dag hvern og má vera
að Hongkongbúar sjái með hlið-
sjón af því litla ástæðu til gest-
ristni við flóttamenn af öðrum
þjóðum. Þar að auki vilja miljón-
ir Hongkongbúa komast úr landi,
áður en Kínastjórn tekur við
1997, og flestir þeirra horfa, líkt
og víetnömsku flóttamennirnir,
löngunaraugum til Vesturlanda.
Hongkongbúar þessir hugsa
kannski sem svo, að þeim mun
fleiri Víetnömum sem hleypt sé
þangað minnki líkurnar á að þeir
sjálfir mæti þar gestrisni. Víst er
um það að blöð í Hongkong
fagna flest ákvörðun stjórnvalda
um nauðungarflutningana.
Bresku stjórninni er greinilega
ekki lítið kappsmál að fá þetta
vandamál út úr heiminum, því að
hún borgar Víetnamstjórn 620
Bandaríkjadollara með hverjum
heimsendum flóttamanni (í orði
kveðnu til að hjálpa flóttamönn-
unum að koma fótum undir sig í
heimalandinu að nýju) og hefur
líka í þessu samhengi lofað Víet-
namstjórn þróunarhjálp. Nauð-
ungarflutningarnir hófust á þriðj-
udagsnótt; um 200 lögreglumenn
og fangaverðir rifu rúmlega
fimmtíu manneskjur, karla, kon-
ur og börn, upp úr fastasvefni í
flóttamannabúðum og ráku þau
upp í flugvél, sem var komin með
þau til Hanoi um morguninn.
Fólkið grét, en veitti ekki mót-
spyrnu. Flutningarnir hafa verið
stöðvaðir í bili, kannski vegna
mótmæla, en bresk stjórnvöld
segjast ráðin að halda þeim
áfram. Breskur íhaldsþingmaður
hefur stungið upp á að Vfet-
nömum þessum verði gefinn
kostur á að flytjast til Austur-
Þýskalands, þar eð þar sé sannan-
lega skortur á vinnuafli og raunar
eitthvað af Víetnömum þegar
starfandi, svo að Austur-
Þjóðverjar þekki nokkuð til
þeirrar þjóðar. Kannski verður
það lausn fyrir einhverja.
DAGUR
ÞORLEIFSSON
Frá Borgarskipulagi
Reykjavíkur
Suður-Mjódd
ÍBÚAR, HAGSMUNAAÐILAR
OG VÆNTANLEGIR NOTENDUR
Á Borgarskipulagi hafa verið unnar tillögur að
deiliskipulagi Suður-Mjóddar. Suður-Mjódd af-
markast af Breiðholtsbraut til norðurs, af
Stekkjarbakka til austurs og suðurs og af
Reykjanesbraut til vesturs.
í tillögunum er gert ráð fyrir uppbyggingu á
verslunar- og þjónustusvæði meðfram Reykja-
nes- og Breiðholtsbraut, en að öðru leyti verði
þar íþrótta- og útivistarsvæði.
Með þessari kynningu er verið að leita eftir
ábendingum um notkun og uppbyggingu svæð-
isins.
Uppdrættir, líkan og greinargerð verða til sýnis
hjá Borgarskipulagi Reykjavíkur, Borgartúni 3,
kl. 8.30-16.00 alla virka daga frá föstudeginum
15. des. 1989 til 15. janúar 1990, þar sem fólk
getur kynnt sér hugmyndirnar og komið á fram-
færi ábendingum og athugasemdum.