Þjóðviljinn - 15.12.1989, Blaðsíða 22

HELGARMENNINGIN
Hermann er
samnefnari
Arnmundur Backman: Hann er samsafn þeirra hug-
mynda, sem ég geri mér um dæmigerðan Islending
Ammundur: Við erum hreinlega með söguglýju og höldum fyrir bragðið að við
séum bæði meiri og merkilegri en við erum. Mynd: Jim Smart.
Hermann er fyrsta skáldsaga
Arnmundar Backmans, saga um
venjulegan vinnuþræl, sem berst
um á hæl og hnakka í lífsgæða-
kapphlaupinu. Sagan hefstíbyrj-
un desember, jólin eru að skella
á Hermanni og fjölskyldu og
mikiðstendurtil, semendranær,
og engin leið að sjá hvernig þetta
á allt að ganga upp fyrir klukkan
sex þann 24. En Hermann er
seigurnáungi, „sannuríslend-
ingur" og lætur ekki tímaleysiö
koma sér í bobba. Hann vinnur
þá bara meira.
Bókin fjallar reyndarekki bara
um Hermann og hans kjarnafjöl-
skyldu, heldur líka um ættingja
þeirra, um aðra íbúa blokkarinn-
ar sem fjölskyldan býr í og um
vinnufélaga Hermanns. Lesand-
inn rifjar upp minningar með
þessu fólki, fylgist með samtölum
þess og kynnist viðhorfum þess til
lífsins, samtímis með að hann
fylgist með þvx hvernig Hermann
og fjölskylda taka jólin með á-
hlaupi.
-Ég er ekki haldinn neinum
skáldagrillum, segir Arnmundur.
- Ég er fyrst og fremst starfandi
lögmaður hér í borginni. En lög-
mannsstarfið er mikill skóli. Eg
hef kynnst þar ýmsu, sem gæti
verið kveikjan að bók auk þess
sem ég hef verið svo lánsamur að
umgangast mikið og góðu og
skemmtilegu fólki, sem hefur
gefið mér hugmyndir að spila úr.
Mér fannst það vera spennandi
viðfangsefni að lýsa dæmigerðri
fjölskyldu á þessum umbrotatím-
um. Auk þess sem ég hafði það
að markmiði að þetta væri lífleg
og skemmtileg lesning. Þetta er
engin vandamálabók, heldur
reyndi ég að hafa textann eins
leikandi, léttan og skemmtilegan
og ég gat og ég vona að menn geti
hlegið að þessari sögu, þá er til-
ganginum náð.
Hver er Hermann?
- Hermann er eins konar sam-
nefnari fyrir þennan venjulega fs-
lending, sem er veðsettur upp
fyrir bæði eyru en ræðst samt
stöðugt í nýjar framkvæmdir og
fjárfestingar, því hann lifir í þeirri
trú að allt hljóti þetta að ganga
upp, einhvern veginn. Hann er
eiginlega búinn að beygja sig
undir lögmál neysluþjóðfélagsins
en þó er í honum þessi undarlegi
tvískinnungur, hann vill spara,
vill vera þjóðlegur og halda í
gömlu gildin. Það eru engar
skynsamlegar forsendur fyrir því
lífi sem hann lifir. Hann vinnur
fjórtán tíma á sólarhring og getur
ekki meira, en samt bætir hann
stöðugt við sig.
- Með Hermanni þóttist ég
vera að búa til þennan dæmi-
gerða íslending, sem býr í þessu
dæmigerða karlrembuþjóðfélagi
sem fsland er. Hér ræður sam-
keppnin ferðinni. Þessi ótrúlega
söfnunar og eignarréttarmanía í
mönnum, sem allir þykjast vera
kaldir kallar og geta allt, en eru í
raun svo smáir að ekkert má út af
bera, til dæmis að yfirvinnan
bregðist, þá hrynur öll spilaborg-
in.
- Hermann er þannig enginn
sérstakur. Hann er samsafn
þeirra hugmynda, sem ég geri
mér um venjulegan íslending,
þennan dæmigerða íslenska
verkamann, sem lifir um efni
fram. í gegnum hann reyni ég svo
að lýsa þessu stressaða vinnubúð-
aþjóðfélagi sem við lifum í og
þessari svakalegu þjóðrembu,
sem hér ræður ríkjum. Ég held
það skemmi fyrir þjóðinni hvað
hún er troðfull af einhverjum
hetjusögum úr fortíðinni. Við
erum hreinlega með söguglýju og
höldum fyrir bragðið að við séum
bæði meiri og merkilegri en við
erum. Mig langaði til að lýsa
þessu ofmati manna á mögu-
leikum sínum, gera einhvers kon-
ar úttekt á þjóðfélaginu í gegnum
þessa sögu.
- Við sláum alls staðar heims-
met. Hér er neysluþjóðfélag á
heimsmælikvarða án þess að það
séu nokkrar forsendur fyrir því.
Öll stéttaskipting þurrkast út,
eða gleymist í þoku þjóðremb-
unnar. Hér skiptir mestu máli að
menn séu karlar í krapinu og geti
sýnt það öðrum, hvað sem það
íslandshandbókin. Náttúra, saga og
sérkenni. Ritstjórar: Tómas Einars-
son og Helgi Magnússon. Myndarit-
stjóri Örlygur Hálfdánarson. Bókaút-
gáfan Örn og Örlygur 1989.
Bókaútgáfan Örn og Örlygur
hefur á undanförnum árum gefið
út mikið af vönduðum bókum um
landafræði, þjóðhætti og sögu ís-
lands. í ár gefur forlagið út ís-
landsbókina, vandaða og mikla
bók sem getur bæði gegnt því
hlutverki að vera ferðahandbók
og uppsláttarrit. Efni ritsins er að
nokkru sótt í hið vinsæla rit,
Landið þitt ísland, eftir Þorstein
Jósefsson og Steindór Steindórs-
son, sem kom út á árunum 1980-
1985. íslandsbókin er samþjapp-
aðra verk í tveim bindum, alls
rúmar 1000 blaðsíður, og er
henni skipt niður í kafla eftir sýsl-
um, auk þess sem sérkaflar eru
um Reykjavík, Vestmannaeyjar
og hálendisleiðirnar.
kostar. Hermann gefst ekki upp.
Við gefumst ekki upp heldur
klórum okkur út úr hverri raun
með einhverri blöndu af þjóð-
rembu og stolti eða íslendings-
eðlinu; bjartsýni og hetjuskap.
- Ég er sjálfur alinn upp í
svona vinnusamfélagi iðnaðar-
og verkamanna þar sem hlaupið
er til allra verka. Takturinn í jól-
aundirbúningi Hermanns er eins
og hann var í því umhverfi eins og
ég man eftir því. Þar voru jólin
alltaf tekin á hundraðogtuttugu.
Eins langaði mig til að lýsa
blokkarsamfélaginu. Það er
miklu merkilegra en maður ætl-
ar, því það er í rauninni ekki
stéttskipt heldur lagskipt. Þar eru
menn flokkaðir eftir því á hvaða
hæð þeir búa og eftir pólitískri
afstöðu.
Hvað með framhald? Held-
urðu áfram að skrifa?
- Það sækja óneitanlega á mig
fleiri hugmyndir um þetta efni
svo ég reikna með að halda
í upphafi hvers sýslukafla er
kort af sýslunni þar sem merktir
eru inn allir þeir staðir sem sér-
staklega er um fjallað. Þá kemur
alhliða sýslulýsing en efninu er
síðan raðað í stafrófsröð eftir
staðanöfnum. Á kortunum eru
einnig sýndir allir vegir sem liggja
um sýsluna, og því er bæði hægt
að skipuleggja skoðunarferðir
eftir bókinni fyrirfram og hafa
hana með sér sem handbók á
ferðalagi. Aftast í síðara bindi
bókarinnar er svo örnefnaskrá
þar sem flettiorðin eru greind
með dekkra leti og getið um blað-
síður þar sem fjallað er um við-
komandi stað.
Bókin er glæsilega mynd-
skreytt með 1300 litmyndum,
sem Örlygur Hálfdánarson hefur
valið, og er þarna saman komið
meira úrval ljósmynda af íslandi
en finnanlegt er á einum stað í
öðrum bókum. Myndirnar sýna
áfram. Ég vildi vinna úr þessum
fjölskyldum, sýna hlutverk
kvennanna betur, þó ég voni að
það komi líka fram í Hermanni.
ekki bara staðhætti, heldur eru
einnig margar myndir af
mannvirkjum, kirkjubyggingum,
menningarverðmætum, minnis-
vörðum og fleiru, sem vert er að
skoða á hverium stað.
í texta með uppflettiorðum er
bæði að finna náttúrufræðilegan
og sögulegan fróðleik auk lýsing-
ar á staðháttum.
Hálendisleiðirnar sem fjallað
er um í bókinni eru Kjalvegur,
Sprengisandsleið, Gæsavatna-
leið, Veiðivatnaleið, Land-
mannaleið og Fjallabaksvegur
syðri. Einnig er sérstakur kafli
um Vatnajökul og sérkort af hon-
um.
Ekki er að efa að íslandsbókin
á eftir að koma mörgum ferða-
manninum að gagni, þegar ísland
er skoðað. Þá er verkið handhægt
sem uppsláttarrit fyrir unga sem
eldri, er vilja fræðast um landið.
Sem stendur hef ég samt ekki
ákveðið neitt, læt mér nægja að
punkta hjá mér þær hugmyndir
sem ég fæ. LG
ÍSLANDS
HANDBÓKIN
NATTÚRA,
SAGAOG SÉRKENNl
B
Útgefandi helgar verkið minn-
ingu Ásgeirs S. Björnssonar út-
gáfustjóra, sem lést á síðastliðnu
sumri, en hann átti þátt í undir-
búningi útgáfunnar.
íslandsbókin er vönduð að
öllum frágangi og gefin út í harðri
öskju, sem rúmar bæði bindin.
-ólg
Karlakór
Menningar og fræðslusamband al-
þýðu - Jafnréttisráð:
Karlar óskast í kór eftir Hlín Agnars-
dóttur.
Leikstjóri: Hlín Agnarsdóttir.
Leikmynd: Pétur Gautur Svavarsson.
Leikendur: Sigurður Skúlason,
Ólafía Hrönn Jónsdóttir, Bessi
Bjarnason.
Leikrit til sýninga á vinnustöð-
um eru ekki oft á ferðinni. Slíka
texta verður helst að sérsemja og
halda úti sérstökum flokkum til
aðflytja þá. Allajafnalendaslíkar
sýningar frekar á mannmörgum
vinnustöðum, þótt erindi þeirra
kunni að vera jafn brýnt til hinna
smærri. Venjulegast lenda þær í
matar- eða kaffitímum, því þótt
atvinnurekendur séu upp til
stórra hópa glaðbeittir í menn-
ingu sinni gefa fáir þeirra eftir af
framleiðslutímanum til menn-
ingarneyslu. Það er MFA sem
hefur haft forgöngu í sýningum af
þessu tagi hérlendis og á mikinn
heiður skilinn fyrir framtakið.
Fyrir skömmu fór í gang ein
slík sýning. tilgangur hennar er
agition og propaganda - agitprop
- eða svo er sagt. Hún á að vekja
umræður um stöðu karlanna í
jafnréttisumræðunni. Þótt þátt-
urinn sem Hlín Agnarsdóttir
skrifar og leikstýrir sé góðra
gjalda verður, snoturlega samin
samræða um lífið og tilveruna, á
ég bágt með að sjá á hvern hátt
hann getur komið umræðum af
stað, nema þá með yfirlýsingunni
einni saman. Hann er þægileg
skemmtun, fyndinn og hittinn á
gamalkunn viðbrögð, mannlegar
kenndir. Jafnframt er hann skýrt
dæmi um styrk natúralismans í ís-
PÁLL BALDVIN
BALDVINSSON
lensku leikhúsi, því varla gefst
betra tækifæri en einmitt á
farandsýningum af þessu tagi til
að reyna eitthvað nýtt, gera
sprell, spotta og spreyta sig á ný-
næmi.
Hjónakornin sem hafa lifað í
lífsgæðakapphlaupinu sem þau
vilja bæði segja sig úr eru leikin af
Sigurði Skúlasyni oig Ólafíu
Hrönn. Bessi fer með hlutverk
eldri manns sem á leið um garð að
kvöldlagi og hittir hjónin þar á
skokki. Lausn leiksins felst að
hluta í lausn eldri mannsins, þótt
sú lausn þoli illa dagsljósið og
vart gagnrýna skoðun. Kenning-
in er gamalkunn: minnka neys-
luna, minnka vinnuna, njóta lífs-
ins betur, verum góð hvert við
annað. Leikendur standa sig allir
þokkalega og má hafa af þessu
ágæta skemmtun og tilbreytingu
á stöðum þar sem slíkt er að jafn-
aði ekki í boði.
Lykill að landinu
22 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ