Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.1995, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1995 DV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastfóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk„ helgarblað 200 kr. m. vsk.
Norðmenn í landhelgina?
Þaö er allt í einu kominn nýr tónn í samningamenn
norskra og íslenskra stjórnvalda sem reyna aö semja
um Smuguna í Barentshafi. Utanríkisráöherrar beggja
landanna hafa skýrt frá því í viðtölum við DV aö nú sé
útlit fyrir samkomulag íslendinga, Norðmanna og
Rússa um skiptingu þorskaflans á þessu svæði og
stjóm veiðanna, þótt niðurstaða liggi ekki enn fyrir.
Að því er varðar sjálfa Smuguna virðist stefna í til-
tölulega fyrirsjáanlegt samkomulag um veiðikvóta til
íslenskra skipa. Norðmenn hafa þar með gefist upp fyr-
ir þeim bláköldu staðreyndum sem íslenskir útgerðar-
og sjómenn hafa lagt á borð þeirra með veiðum sínum
hin síðari ár. Því ber að fagna.
Þótt ríkisstjórnin geri ráð fyrir því í fjárlagafrum-
varpi fyrir næsta ár að íslendingar afli 30 þúsund tonn
af þorski í Smugunni á næsta ári hefur lengi verið ljóst
að Norðmenn myndu aldrei fallast á svo mikinn afla ís-
lendingum til handa. í viðræðunum nú virðist einkum
rætt um 15 20 þúsund tonn af þorski, eins og reyndar
var spáð í vor að yrði uppi á teningnum.
Þótt slíkur afli sé nokkru minni en íslensk skip gætu
væntanlega veitt í Smugunni án samninga er það bita-
munur en ekki fjár ef slíkt samkomulag hefði í för með
sér samning um veiðistjórn og kvóta á þeim miðum
sem skipta íslendinga miklu meira máli en Smugan, >
svo sem í Síldarsmugunni og á Reykjaneshrygg.
Því miður benda fréttir síðustu daga til þess að svo
sé ekki heldur séu íslendingar að semja við Norðmenn
og Rússa um þorskveiðarnar einar sér en hvorki síld
né karfa. Það eru slæmar fréttir.
Þá er það óvænt uppákoma að í sámningaviðræðun-
um við Norðmenn sé rætt um gagnkvæmar þorskveið-
ar í fiskveiðilögsögu ríkjanna. Það eru alvarleg tíðindi
ef íslensk stjórnvöld ætla með samningum að tengja
þorskveiðar í Smugunni við gengi íslenska þorskstofns-
ins og leyfa síðan norskum útgerðarmönnum að njóta
einhvers hluta þess afraksturs sem vænta má af sárs-
aukafullri verndun og uppbyggingu þorskstofnsins við
ísland.
íslendingar hafa áður samið við Norðmenn um slík
gagnkvæm veiðiréttindi. Þar er átt við samninginn um-
deilda um Jan Mayen sem gerður var árið 1980 og færði
að margra mati Norðmönnum stóran hluta norðurhafa
á silfurfati. Þar var gert ráð fyrir gagnkvæmum heim-
ildum Norðmanna, íslendinga og Grænlendinga til að
veiða loðnu í fiskveiðilögsögu þjóðanna.
Á þeim hálfa öðrum áratug sem liðinn er frá undir-
ritun samningsins hefur þessi svokallaða gagnkvæmni
verið algjörlega á annan veginn. Norðmenn hafa sótt
verulegan hluta síns veiðikvóta í íslenska lögsögu en
það mun aðeins hafa gerst einu sinni að íslensk skip
hafi veitt loðnu í lögsögu nágrannaríkjanna og þá var
það í þeirri grænlensku. Enda segir kunnur loðnuskip-
stjóri í viðtali sem birt er í DV í dag að Jan Mayen-
samningurinn hafi byggst „á hreinni gjöf okkar til
Norðmanna. Við höfum aldrei haft neitt upp úr þessu.“
Reynslan af Jan Mayen-samkomulaginu ætti að vera
alvarleg aðvörun til samningamanna íslendinga í við-
ræðunum við Norðmenn og Rússa um að fara varlega.
Ástæða er til að ítreka í þessu sambandi mikilvægi
þess fyrir íslenska þjóð að ná góðum samningum um
veiðistjórnun og skiptingu aflans i Síldarsmugunni og
á Reykjaneshryggnum en sérfræðingar hafa áætlað að
afli íslendinga á þessum tveimur svæðum eigi að geta
fært sjö til átta milljarða króna á ári í íslenskt þjóðar-
bú.
Elías Snæland Jónsson
Vopnahlé eftir
sjö missera stríð
Eftir hálfs fjórða árs ófriö er
komið á í Bosníu vopnahlé sem
verulegar líkur eru á að haldi bet-
ur en þau sem á undan hafa farið.
Verði reyndin sú eiga viðræður
um friðargerð að hefjast í ná-
grenni Washington um mánaða-
mótin með milligöngu fulltrúa
Bandaríkjastjórnar.
Meginástæðan til að friðarlíkur
hafa vænkast er að Bosníustjórn
hefur nú í fullu tré við serbnesku
aðskilnaðarsinnana sem hófu
ófriðinn. Þegar Bandaríkjastjórn
ákvað loks að beita sér í Bosníu
og leysti þar með hernaðarmátt
NATÓ úr læðingi sáu Bosníu-
Serbar fljótt sitt óvænna og fólu
Slobodan Milosevic Serbíuforseta
samningsumboð fyrir sína hönd.
Við loftárásir flughers NATÓ
lamaðist jafnframt fjarskiptakerfi
Serba, herstjórn þeirra fór úr
skorðum og kjarkur liðsins brast.
Þessi er skýringin á sigurgöngu
Bosníuhers og Króata síðustu vik-
urnar um Bosníu vestan- og norð-
anverða.
Rjúfi því Serbar vopnahléð þar
sem þeir standa enn betur að vígi,
svo sem við Sarajevo, er Bosníu-
her í aðstöðu til að þjarma að síð-
ustu virkjum þeirra í Norður-
Bosníu, Prijedor og Banja Luka.
Síðarnefnd borg er sú eina sem
Serbar ráða enn af stærri borgum
Bosmu.
Til að glæða friðarviljann hjá
Bosníumönnum eru stofnanir eins
og Evrópusambandið og Alþjóða-
bankinn farnar að gera áætlanir
og leggja drög að fjárveitingum til
að reisa landið úr stríðsrústum.
Meginskilyrði Bosniustjórnar
fyrir vopnahlénu var að íbúum
Sarajevo væru tryggð mannsæm-
andi lífsskilyrði með því að
Serbar hindruðu ekki lengur að
borgarbúum bærist
rafmagn og gas.
Ánnað skilyrði er
að opnaðar verði
tvær leiðir frá
Sarajevo til Gor-
azde, þar sem
Serbar hafa haldið
60.000 manns í her-
kví við ömurlega
aðbúð misserum
saman.
í friðarviðræð-
um í Bandaríkjun-
um í næsta mán-
uði, þar sem full-
trúi Bandaríkja-
stjómar á að bera
boð milli deiluað-
ila, á svo að leitast
við að skapa skil-
yrði fyrir formlegri
friðarráðstefnu í
París, að líkindum
eftir áramót. Þar
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
koma til skjalanna öll ríkin í
fimm velda sambandshópnum um
Bosníustríðið, Bandaríkin, Bret-
land, Frakkland, Rússland og
Þýskaland, auk deiluaðila.
Meginviðfangsefnið á hvorum
tveggja vettvangi verður að fjalla
um stjórnskipan Bosníu. Sam-
kvæmt þeim meginlínum sem þeg-
ar hafa verið lagðar verður land-
inu skipt í tvær einingar og skal
sú sem Serbum tilheyrir ná yfir 49
af hundraði svæðisins. En jafn-
frámt er gert ráð fyrir heildar-
stjórn og þingi fyrir ríkið allt.
Stjórnskipan skal vera lýðræðis-
leg, búseta frjáls og flóttafólki
heimilað að hverfa til fyrri heim-
kynna.
Þótt tekið sé fram að ríkisein-
ingunum tveim í Bosníu skuli
heimilt að koma á sérstöku sam-
bandi við nágrannaríki, er með
þessu hafnað kröfu aðskilnaðar-
sinna Serba um stofnun Stór-
Serbíu með innlimun stórra hluta
af Bosníu og Króatíu í þá Serbíu
sem fyrir er.
I þessu skyni var stríðið hafið,
bæði í Króatíu og Bosníu, og Mi-
losevic Serbíuforseti gerði að-
skilnaðarsinnum fært að brjóta
undir sig land í upphafi með því
að veita þeim liðsinni Júgóslavíu-
hers og hervæða þá úr vopnabúr-
um hans. Hvar sem aðskilnaðar-
sinnar náðu yflrhöndinni fylgdu
þjóðernishreinsanir, knúðar
áfram með fjöldamorðum, nauðg-
unum, ránum og brennum. Flótt-
inn sem brast á meðal óbreyttra
borgara Serba í Krajina, þegar
Króatíuher tók héraðið á ný, staf-
aði af því að fólkið bjóst við sömu
meðferð og trúbræður þess undir
vopnum höfðu áður beitt Króata
sem bjuggu þeirra á meðal.
Talið er að tvær milljónir
manna hafi hrakist frá heimOum
sínum til þessa í stríðinu í Bosn-
íu. Tvö hundruð þúsund eru fallin
eða týnd, flest óbreyttir borgarar.
Óttast er að þeir týndu hvili flest-
ir í fjöldagröfum eins og þeim sem
komið hafa í ljós eftir því sem
Serbar eru hraktir af fyrri yfir-
ráðasvæðum.
Alræmdasti fjöldamorðinginn í
röðum Serba, Zeljko Raznjatovic
eða Alkan að kenninafni, kom frá
Serbíu til yfirráðasvæðis Serba í
Norður-Bosníu með bófaflokk
sinn fyrir nokkrum vikum. Lið-
veisla hans fólst eins og fyrri dag-
inn í að ofsækja Króata og
múslíma, sem enn var þar að
finna, með misþyrmingum og
morðum og ræna síðan eigum
þeirra, en þannig hefur Alkan
fjármagnað einkaher sinn frá upp-
hafi. Hann er sagður handgenginn
Milosevic Serbíuforseta.
Tveir franskir friðargæsluliðar úr sjúkrasveit tefla skák á illræmdasta vígasvæði Sara-
jevo, „Leyniskyttustíg" úti fyrir Holiday Inn hótelinu, fyrsta vopnahlésdaginn.
Símamynd Reuter
skoðanir annarra
if ^ ^ ' Á 1
Kóngur styrkir tengslin
„Þegar Haraldur konungur og Sonja drottning
leggja upp í þriggja vikna ferð um Bandaríkin eru
þau að styrkja og efla tengsl sem hafa mikla þýð-
ingu fyrir Noreg. Já, Bandaríkin hafa aukna þýö-
ingu fyrir okkur, einkum á hinum pólitíska vett-
vangi. Eftir að við höfnuðum aðild að ESB fær gam-
alt samband okkar við Bandaríkin nýtt inntak.
Bandaríkin koma ekki í stað Evrópu en þau geta
veitt okkur kærkominn sálfræðilegan stuðning, nú
þegar viö erum einangraðri í heiminum en nokkru
Sinni.“ Úr forustugrein Aftenposten 10. október.
Eftirlit bak við luktar dyr
„Ríkisstjórnin hyggst breyta lögum um upplýs-
| ingaskyldu stjórnvalda þannig að samskipti ríkis-
jj endurskoðunar við ráðuneytin og stofnanir þeirra
; verði ekki gerö opinber fyrr en Stórþingið hefur
I fengið málin til endanlegrar meðhöndlunar. Þaö
þýðir að mál sem fjalla um óreiðu og óleyfilega ráð-
stöfun á opinberu fé verða hulin almenningi þar til
þau eru svo gömul að fréttagildið hefur rýrnað.
Ríkisstjórnin vill forðast sakfellingu á frumstigi
mála. En það hlýtur að mega forðast slíkt án þess
að færa eftirlit með framkvæmdavaldinu á bak við
luktar dyr.
Úr forustugrein Vaart land 11. október
Lögregluklúður í Simpsonmáli
„Niðurstaéan (kviðdómsins) var skiljanleg þegar
miskunnarlaus afhjúpun á klúðri lögreglunnar í
Los Angeles er höið i huga. Rannsóknarmenn lög-
reglunnar gerðu svo margar skyssur að fjall sönn-
unargagna gegn Simpson líktist uppblásinni sand-
hrúgu. Þegar öllu er á botninn hvolft verður þetta
mál í minnum haft vegna þess aö lögreglan skaðaði
það.“
Úr forustugrein The New York Times 5. október