Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.1995, Side 12

LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 1995
12 erlend bóksjá
Metsölukiljur
I ••••••««••••##•
Bretland
Skáldsögur:
1. Davld Guterson:
Snow Falllng on Cedars.
12. Tom Clancy:
Debt of Honour.
3. Patrlcla D. Cornwell:
The Body Farm.
4. Maeve Blnchy:
The Glass Lake.
5. Len Delghton:
Falth.
6. Jane Austen:
Pride and Prejudice.
7. Josephine Cox:
A Llttle Badness.
8. John Irvlng:
A Son of the Circus.
9. Robert James Waller:
The Brldges of Madison County.
10. John Grisham:
The Chamber.
1
Rit almenns eölis:
1. Alan Bennett:
Writlng Home.
2. Blll Bryson:
Made in America.
3. lan Botham:
Botham: My Autoblography.
4. A. Little & L. Silber:
The Death of Yugoslavla.
5. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
6. Jung Chang:
Wlld Swans.
7. Julian Critchley:
A Bag of Bolled Sweets.
8. Stephen Hwklng:
A Brief History of Tlme.
9. J. Lowell & J. Kluger:
Apollo 13.
10. Bill Bryson:
The Lost Contlnent.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
1. Robert J. Waller:
Broerne i Madison County.
2. Jung Chang: Vilde svaner.
3. Peter Hœg:
De máske egnede.
4. Josteln Gaarder:
Sofles verden.
5. Barbara Vine: Astas bog.
6. Allce Hoffmann: ’
Lysenes nat.
I 7. Llse Norgaard:
Kun en plge.
(Byggt á Polltiken Sondag)
vísindi________________________
I Sama hver
linar bakverk
Ekki virðist skipta nokkru
máli hvort leitaö er til heimilis-
| læknisins, sérfræðingsins eða
| hnykklæknisins vegna verkja í
mjóhrygg, þegar litiö er á þann
tíma sem það tekur sjúklinginn
að fá bót meina sinna. Þetta eru
niöurstöður bandarískrar rann-
sóknar sem nýlega var sagt frá í
New England læknablaðinu. Að-
almunurinn var fólginn í verð-
lagningunni og þar kom heimil-
islæknirinn hagstæðast út.
Það voru vísindamenn við há-
skóla Norður-Karólínu í Chapel
Hill sem önnuðust rannsóknina.
| Þeir fylgdust með 1555 bakveiki-
sjúklingum í hálft ár og spurðu
þá spjörunum úr um heilsufarið.
Rækta
gerviskeljar
Breskir efnafræðingar segjast
hafa fundið upp aðferð til að
rækta gerviskeljar. Þær ættu að
geta komið að miklu gagni á
mörgum sviðum, svo sem við
skurðlækningar.
Efnafræðingarnir, sem starfa
í við háskólann í Bath, blönduðu
saman olíu, vatni og ákveðnu
[ efnasambandi, svipuðu því sem
| notað er í þvottaefni og gerir
S vatni kleift að skola óhreinindin
!burt. í þetta blönduðu þeir svo
kalsíumbíkarbónati sem breyt-
| ist í kalsíumkarbónat, efnið sem
er í náttúrulegum skeljum.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Seamus Heaney, írska nóbels-
verðlaunahafanum, var fagnað sem
þjóðhetju þegar hann kom heim úr
leyfi sínu í Grikklandi. írski forsæt-
isráðherrann var í fararbroddi
þeirra sem tóku á móti honum á
flugvellinum í Dublin og síðar um
daginn var Heaney, Marie konu
hans og þremur börnum þeirra boð-
ið til forseta landsins. í kjölfarið
hafa fylgt móttökur og veislur til að
fagna þessum nýjasta nóbelsverð-
launahafa íra.
í viðtölum, sem birst hafa við He-
aney síðustu daga, hefur hann lagt
áherslu á nauðsyn þess að láta verð-
launin breyta sem minnstu um líf
sitt og starf. Hann gerir sér hins
vegar glögga grein fyrir því að
næstu mánuðina muni hann hafa
lítinn frið til að sinna köllun sinni
og er vel undir þann darraðardans
búinn vegna persónulegra kynna
sinna af sumum þeim sem hafa áður
staðið í sömu sporum.
Ný Ijóðabók á leiðinni
„Ég er afskaplega kátur með að
handrit að nýrri Ijóðabók liggur nú
þegar hjá útgefanda mínum, er
reyndar í próförk sem stendur," seg-
ir Heaney í viðtali við Irish Times.
„Það er líka von á bók með þýðing-
um eftir mig. Svo það koma nú á
einu ári út eftir mig þrjár bækur.
Það gefur manni tíma til að taka
pásu.“
Ein þeirra bóka sem Heaney nefn-
ir hér er safn fyrirlestra um ljóða-
Seamus Heaney - handhafi bók-
menntaverðlauna Nóbels árið 1995.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
gerð sem hann flutti í Oxfordhá-
skóla á árunum 1989-1993, en hún
nefnist-The Redress of Poetry. Nýja
ljóðabókin, sem er sú fyrsta í fimm
ár, er væntanleg á markaðinn eftir
áramót undir heitinu The Spirit
Level. Og þýðingin sem hann nefndi
er á fjögur hundruð ára gömlu Ijóði
sem íjallar um dauða lítillar telpu.
Heaney vakti strax athygli með
fyrstu ljóðabók sinni fyrir um þrjá-
tíu árum. Death of a Naturalist heit-
ir hún. í kjölfarið hafa fylgt níu aðr-
ar ljóðabækur.
Yrkir í risinu
Heaney, sem er 56 ára, er upp-
runhinn í írskri sveit en býr í ein-
býlishúsi í Dublin. Skrifstofa hans
er í litlu herbergi í risinu. Þar ræð-
ur einfaldleikinn ríkjum.
Hann var að sjálfsögðu spurður
að því hvort þær 60-70 milljónir
króna sem fylgja nóbelsverðlaunun-
um myndu breyta lífsmynstri hans
á næstu árum.
„Ég hef ekki hugsað út í það enn-
þá,“ svaraði hann blaðmamanni Ir-
ish Times. „Tilhugsunin skelfir mig
eiginlega. Peningar skipta miklu
máli fyrir marga en ég hef alltaf átt
erfitt með að hugsa um slíkt. En
auðvitað er þetta mikil blessun sem
ætti að hafa í fór með sér að ég þurfi
ekki að hafa áhyggjur af ellilaunun-
um.“
En hvað um áhrif verðlaunanna á
skáldið Seamus Heaney?
„Ég held að þau muni ekki hafa
áhrif á starf mitt,“ segir hann. „En
ef þau hafa einhver áhrif verður það
vonandi til hins betra. Þar á ég við
að þetta gefi mér aukið frelsi. Ég hef
síðustu árin reynt að hemja sjálfan
mig, eyða meiri tíma í þögninni
með sjálfum mér. Að taka mér tíma
- því að tíminn styttist."
Metsölukiljur
1
I
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Sidney Sheldon:
Nothlng Lasts Forever.
2. Danielle Steel:
Wings.
3. Patrlcla Cornwell:
The Body Farm.
4. Stephen King:
Insomnia.
5. Roger MacBride Allen:
Showdown at Centerpolnt.
6. Carol Shields:
The Stone Dlaries.
7. Celeb Carr:
The Allenlst.
8. Nelson DeMille:
Spencervllle.
9. Judith Mlchael:
A Tangled Web.
10. Dick Francls:
Wlld Horses.
11. Tom Clancy:
Debt of Honor.
12. Phlllip Margolin:
The Last Innocent Man.
13. Betina Krahn:
The Perfect Mistress.
14. John T. Lescroart:
The 13th Juror.
15. K.E. Woodiwiss og fleiri:
Three Weddlngs and a Kiss.
Rit almenns eölis:
1. Tim Allen:
Don't Stand to Close
To a Naked Man.
2. Rlchard Preston: The Hot Zone.
3. Paul Relser: Copplehood.
4. Mary Plpher:
Reviving Ophelia.
5. LouAnne Johnson:
Dangerous Minds.
6. Thomas Moore:
Care of the Soul.
7. J. Lovell & J. Kluger: Apollo 13.
8. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
9. Jill Ker Conway: True North.
10. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
11. Clarissa Plnkola Estés:
Women Who Run wlth the Wolves.
12. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird Slngs.
13. Hope Edelman:
Motherless Daughters.
14. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
15. Bailey Whlte:
Mama Makes up Her Mind.
(Byggt á New York Times Book Rovlew)
Hausverkur
;
geitanna
Nýjustu mælingar sýna að'
þegar tveir geithafrar stangast
á verður höfuðkúpa þeirra fyr-
| ir sextíu sinnum þyngra höggi
heldur en sem dugir til að möl-
| brjóta ennisbein í mannskepn-
unni.
Ýmislegt skýrir hvers vegna
geiturnar eru svona harðar af
sér. 1 ennisholunum eru þær
| með beinkamba sem verka eins
| og stuðpúðar milli tveggja laga
k ennisbeinsins en það er þó ekki
öll skýringin.
Annar hluti skýringarinnar
felst í því hvernig höfuðkúpu-
beinin mynda fellingar sem
vernda þau, ásamt sterkum
hnakkavöðvum og brjóskskíf-
um milli hálsliðanna, gegn
skaðlegum áhrifum högganna.
Mengunin
fer í hjartað
Mikil loftmengun af völdum
kolmónoxíðs eykur hættuna á
því að eldra fólk fái hjarta-
kvilla. Þetta eru niðurstöður
| rannsóknar sem gerð var í sjö
-bandarískum borgum.
Meðal annars kom í ljós að
hægt var að rekja sex prósent
hjartabilana, sem urðu tilefni
innlagnar á sjúkrahús. til
kolmónoxíðs.
Helsta uppspretta
kolmónoxíðs í andrúmsloftinu
er útblástur bifreiða.
Þótt hættan sé fremur lítil
bendir rannsóknin þó til þess
að mengunin gæti átt hlut að
máli hjá þúsundum hjartasjúk-
linga um öll Bandarikin.
Hvalir nota hljóð til
að rata um hafdjúpin
Enda þótt hvali reki alltaf öðru
hverju upp í fjörur landsins eru þeir
þó engu að síður ótrúlega góðir
siglingafræðingar, ef svo má að
orði komast. Á hverju ári rata
þeir aftur á þær slóðir þar
sem þeir finna sér maka
og ungviðið fæðist. Á því
ferðalagi fara margir
þeirra þúsundir kíló-
metra.
Rannsóknum á
þeim skynfærum sem
hvalir nota til að rata
er ekki að fullu lokið.
Vísindamenn hafa
engu að síður aflað
sér sífellt meiri vit-
neskju á undanförn-
um árum. Þess verður
því væntanlega ekki
langt að bíða að leyndar-
dómur rathæfileika hval-
anna verði endanlega af-
hjúpaður.
Hvalir hafa samskipti hver
við annan. Hvalasérfræðingurinn
G”nther Behrmann, sem starfar við
Alfred Wegener rannsóknarstofnun-
ina í Bremerhaven í Þýskalandi,
segir að ákveðin hljóð sem forustu-
hvalur sendir frá sér framkalli sam-
eiginlegar aðgerðir allra hinna hval-
anna og líkist það eiginlegu tungu-
máli.
Hvalir nota einnig hljóð til að
gera sér mynd af umhverfi sínu með
því að nema bergmál hljóðsins. Á
sama hátt geta þeir staðsett bráð
þegar þeir eru í leit að æti. Hvalir
geta framkallað bæði mjög háa og
mjög lága tóna, hljóðbylgjur sem
eru frá tólf til 320 þúsund rið á sek-
úndu. Til samanburðar má geta þess
að maðurinn getur aðeins numið
hljóð á bilinu sextán til tuttugu þús-
und rið.
Lægstu tónarnir, allt að 100 rið-
um, heyrast um margra kílómetra
veg undir vatni og mynda berg-
mál sem hvalimir eiga auð-
velt með að nema.
Hvalir nota aðallega
þessa lágu tóna til að
rata eftir. í loftrýmum
sem umlykja eyrna-
hylki hvalanna hef-
ur Behrmann fund-
ið skynfæri sem
nemur sveiflur
eyrnahylkjanna.
Behrmann hefur
sett fram þá tilgátu
að þessi skynfæri
geri hvölum ein-
mitt kleift að skynja
hina lágu tóna þar
sem hylkin virki sem
eins konar jarð-
skjálftamælar.
Háu tónana nota hvalir
til að uppgötva fremur litla
hluti í næsta nágrenni, fyrst
og fremst þó við fæðuöflun, svo
og til að deyfa bráðina. Til að
greina lágt bergmál frá þessum háu
tónum þurfa hvalir sérstakt móttök-
ulíffæri sem er nærri þeim stað það-
an sem tónarnir eru sendir út.
Líffæri þetta er svo næmt að hval-
ir geta fundið mynt sem er undir
einum millímetra að þykkt liggjandi
á steini i gruggugu vatni, afrek sem
háþróaðasta tækni getur ekki skák-
að.