Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.1995, Qupperneq 22

22
LAU GARD AGUR 25. NÓVEMBER 1995 TIV
- ef kvikmyndagerð er list, segir Kjartan Kjartansson hljóðmaður
Það er varla sýnd sú íslensk kvik-
mynd í dag að nafn Kjartans Kjart-
anssonar renni ekki yfir hvíta tjald-
ið í upphafi hennar. Fáir veita þó
handbragði hans eftirtekt þegar þeir
sitja í kvikmyndahúsinu en líklega
er það af því hve vel hann vinnur
verk sín því ef svo væri ekki tæki
fólk svo sannarlega eftir starfi hans.
Kjartan er hljóðmaður og líklega
einn sá eftirsóttasti hér á landi enda
hefur ekki skort á lof gagnrýnenda
honum til handa því hljóðsetning ís-
lenskra bíómynda hefúr sannarlega
verið þeirra Akkilesarhæll þar til á
síðustu misserum.
Námið efldi
væntingarnar
„Ég hef haft mikinn áhuga á kvik-
myndagerð trá unglingsárunum og
ætlaði alltaf í kvikmyndaskóla. Sið-
an gleymdist þetta um tíma og ég fór
að vinna við hljóð og tónlist á
menntaskólaárunum. Síðan vaknaði
áhuginn aftur á að fara í kvik-
myndaskóla. Mig langaði í góðan
kvikmyndaskóla en til þess að svo
gæti orðið varð ég að vera búinn að
ákveða mér sérsvið. Ég hafði engan
grunn nema til þess að komast inn í
hljóðdeild og það varð því úr að ég
fór í Den danske fílmskole árið 1987.
Þar stundaði ég nám til ársins 1991.
Ég sé ekki eftir því. Námið efldi þær
væntingar sem ég gerði til starfsins
heldur en hitt og eftir að ég fór að
vinna við þetta hefur starfið orðið
sífellt skemmtilegra. Það er margt
falið fyrir manni þangað til maður
fer að fást við þetta," segir Kjartan
Kjartansson hljóðmaður.
Den danske filmskole er eini
kvikmyndaskólinn í Danmörku og
sækja 500 til 600 nemendur um inn-
göngu hverju sirmi en einimgis 25
eru teknir inn.
Rátt tilfinning
nauðsynleg
Beðinn um að lýsa vinnu sinni
segir Kjartan starf hljóðmanns við
kvikmynd annars vegar fara fram á
tökustað þar sem hann reynir að
taka upp hljóðið eins vel og hægt er
- að fanga það sem er að gerast og
koma í Veg fyrir að eitt hljóð yfir-
gnæfi annað meira áríðandi. Sú
vinna getur tekið mánuð eða tvo.
Eftir að búið er að klippa myndina
hefst hin eiginlega hijóðvinnsla -
hljóðeftirvinnan - sem er megin-
vinna hljóðmannsins. Hægt er að
miða við að sú vinna taki um 10 vik-
ur.
„Þá sest ég, ásamt aðstoðarmönn-
um, niður með leikstjóra og við
ákveðum hvemig hljóðið á að vera í
myndinni. Ef til dæmis um rigning-
aratriði er að ræða kann leikstjór-
inn að segja aö hún eigi ekki að vera
mjög hávaðasöm. Ég kann þá að
koma með hugmyndir um að rign-
ingin eigi að breytast eftir því á
hverju hún lendir. Bara þetta eina
hljóð þarf kannski fimm hljóðupp-
tökur: borgarrigningu, rigningu
sem er tekin upp I stúdíói þegar
vatni er hellt úr garðkönnu á
regnkápu, jám og harðan fatnað og
mjúkan. Síðan em þessar einingar
settar á viðeigandi staði í myndinni.
Þetta er bara eitt hljóð. Þá á
kannski eftir að taka upp bílinn
sem kemur að, skellinn í bílhurð-
inni, málróm í fjarska, sjúkrabíl í
fjarska og svo framvegis. Siðan get-
ur samtalið, sem á að vera þama og
var tekið upp á tökustað, verið
ónýtt út af umhverfishljóðum og
þarf þá að taka það upp aftur
með leikurum í hljóðveri.
Loks koma hreyfingar
fólksins, skrjáf í fatn-
aði og fótatak.
Þannig getur
hljóðmaður-
inn þurft að
blanda sam-
an öllum
þessum
hljóðum
til að
skapa
raunsæi
sem all-
ir telja
sjálf-
sagt. í
þessu
felst
Nóg að gera
Kjartan er einn þriggja íslendinga
sem hafa útskrifast frá hljóðdeild
Den danske filmskole. Eftir útskrift-
ina hefur
verið
hafa hugsað mikið út í atvinnuhorf-
ur þegar hann lauk námi. Hins veg-
ar sjái hann í dag að það var mjög
ópraktískt að fara í nám í hljóð-
vinnslu á bíómyndum.
„Það er mjög óvenjulegt að gera
svona margar myndir á ekki lengri
tíma og ég bjóst ekki við þessu þótt
ég væri staðráðinn í því að koma
heim og gera gott hljóð, ef maður
getur tekið svo til orða. Það er erfitt
að svara því af hverju svona mikið
hefúr verið að gera hjá mér en' þaö
hafði verið kvartað yfir hljóöi í
myndum áður en ég kom úr námi og
fyrsta myndin sem ég vann að,
Böm náttúrunnar, heppnaðist
vel. Kvikmyndagerðarmenn
virtust taka eftir því.“
Aðspurður um hvað hafi
klikkað í hljóði í bíómynd-
um áður fyrr segist Kjart-
an ekki hafa verið fæddur
í hljóðið á þeim tíma þeg-
ar hvað verst lét. Svo virð-
ist hins vegar hafa verið
| að hljóðgerð við bíómyndir
hafi verið vanmetin áður
fyrr - peningalega og fag-
lega.
„Ef hljóð er ekki I lagi við
mynd þá líður fólki illa og
finnst eitthvað vera að. Það
var til dæmis ekki til í dæm-
inu að menn ynnu í 10
vikur við hljóðsetningu
bíómyndar og hljóð-
blöndunin, sem er
lokastig hljóð-
vinnsl-
handverkið.
Þegar hin eiginlega vinna hefst
reynir maður í starfi sínu að hafa
rétta tilfinningu fyrir öllum þessum
hljóðum. Maður reynir til dæmis að
hafa faileg blæbrigði í rigningunni -
að skapa áfslappaða eða þrúgaða
stemningu, allt eftir því hvað við á.
í þessu felst hið eiginlega skapandi
starf hljóðmannsins."
gera hjá honum. Hann hefur ýmist
séð um hljóð að öllu leyti eða að
hluta í kvikmyndunum Böm náttúr-
unnar, Cold Fever, Svo á jörðu sem
á himni, Stuttur Frakki, Sódóma,
Húsey, sem er dýralífsmynd, Einka-
líf Alexanders, Bíódagar og nú sein-
ast Tár úr steini og Benjamín dúfa.
Þannig hefúr ekki myndast dauður
tími hjá honum frá því hann útskrif-
aðist. Sjálfur segist Kjartan ekki
unnar, fór líka fram á allt of stuttum
tíma. Þá fór hljóðvinnslan lika oft
fr£im erlendis. Síðan tóku leikstjór-
ar þennan þátt ekki nógu alvarlega
og litu á hann sem tæknilegan. Ef
kvikmyndagerð er list, sem hún er í
besta falli, þá er hljóð í kvikmynd-
um líka list. Samt má segja að það
séu mikil meðmæli með minni
vinnu ef fólk tekur ekkert sérstak-
lega eftir hljóðinu en þó finnst mér
að hljóð eigi að fá sína umfjöllun í
kvikmyndagagnrýni eins og aðrir
faglegir þættir kvikmyndagerðar.“
Hljóð höfðar til
undirmeðvitundarinnar
Þótt Kjartan sé í fríi núna virðist
ekkert lát vera á verkefhum hjá
honum. I lok janúar heflast tökur á
kvikmynd Friðriks Þórs Friðriks-
sonar, Djöflaeyjunni, eftir sögu Ein-
ars Kárasonar. Auk þess rekur
hann fyrirtækið Bíóhljóð ásamt
Friðriki Þór. Það fyrirtæki sérhæfir
sig, eins og nafnið gefúr til kynna, í
hljóðsetningu bíómynda. Einungis
innlendar bíómyndir hafa verið
hljóðsettar þar hingað til en til tals
hefur komið að hljóðsetja þar er-
lendar myndir en tími hafi einfald-
lega ekki gefist til þess að vinna i
því sökum mikilla anna á innlend-
um vettvangi.
Kjartan jánkar því að hann sé
sjálfur bíósjúklingur en hugsi ekk-
ert meira um hljóðið í þeim en hver
annar þótt hann starfi við hljóðsetn-
ingu þeirra. Hins vegar sé hann
mjög gagnrýninn á bíómyndimar í
hefld sinni. Það geri starfsvettvang-
urinn. Að þessu gefnu finnst honum
íslensk kvikmyndagerð standa mjög
framarlega í dag. Hér sé að skapast
hópur sem geti gert kvikmyndir vel
og þeir leikstjórar séu líka tfl hér á
landi sem geti virkjað þennan hóp.
Eins og aUtaf standi hins vegar á
fjármagninu.
Kjartan segir nauðsynlegt fyrir þá
sem gera hljóðmennsku að starfi
sínu að hafa hæfileika tO starfs-
■ins. Spumingin sé ekki að
hafa betri heym en aðrir
v heldur að þjálfa upp
f;. \\ heymina.
„Myndin í kvik-
myndum höfðar tO
skynseminnar. Ein-
falt dæmi um það er
að ef einhver persóna
byrjar að svífa upp í
myndrammanum án
þess að sýnOegur tfl-
gangur sé með því þá spyr áhorfand-
inn hvort þetta sé eðlOegt eða að
minnsta kosti gerir hann kröfu um
að atriðið hafi rökræna tOvísun í
söguþráðinn. Breytist hljóð hins
vegar úr flugvélarhljóði í vatn-
snið, hægt og rólega, þá veltir
því enginn fyrir sér því hljóð-
ið höfðar tfl undirmeðvit-
undarinnar. Það sem höfð-
ar sterkast, hreinast og
beinast tO undirmeðvitundarinnar
er svo tónlistin. Tónlistin er notuð
meðvitað þegar þarf að hafa sem
óspdltust áhrif á tilfinningar áhorf-
andans. AUt í kvikmyndum er tO-
búningur en aUt púsUð sem kemur
við sögu á sér fýrir fram ákveðinn
stað,“ segir Kjartan.
-pp
vVy
.i L