Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.1996, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 23. MARS 1996
15
Yfir máiinu hvílir þó einn skuggi því fréttum af góðum aflabrögðum fylgja slæm tíðindi. Samkvæmt upplýsingum, sem berast frá verstöðvum víða, hefur aldrei verið meira um brottkast á
þorski en núna. Nefndar hafa verið tölur allt að 50 þúsund tonnum sem þannig hverfa í hafið aftur. Á síðasta ári var hávær umræða um þessi atriði og þá var talið að hámarki sóðaskapar-
ins væri náð. Myndin er frá Grindavíkurhöfn en tengist á engan hátt meintu brottkasti á þorski. DV-mynd Ægir Már

Þorskafár ríkir á íslandsmiðum.
Það virðist sama hvar veiðarfæri
er dýft í sjó, alls staðar er þorskur
til óþurftar. í samræmi við úthlut-
un þorskkvóta er uppgefin veiði í
sögulegu lágmarki. Togararall
Hafrannsóknastofnunar leiddi í
ljós stóraukinn þorskafla. Afli
þeirra skipa sem tóku þátt í rall-
inu er frá 30 til 100 prósenta meiri
ef litið er til afla einstakra skipa á
togtíma. Þetta ásamt því að fréttir
af góðum aflabrögðum berast viða
að ætti að vera tilefni bjartsýni
um að betri tímar séu í nánd. Yfir
málinu hvílir þó einn skuggi því
fréttum af góðum aflabrögðum
fylgja slæm tíðindi. Samkvæmt
upplýsingum, sem berast frá ver-
stöðvum víða, hefur aldrei verið
meira um brottkast á þorski en
núna. Nefndar hafa verið tölur aflt
að 50 þúsund tonnum sem þannig
hverfa í hafið aftur. Á síðasta ári
var hávær umræða um þessi at-
riði og þá var talið að hámarki
sóðaskaparins væri náð.
Gula hættan
Nú bendir ýmislegt til þess að
vandinn sé enn stærri. Af augljós-
um ástæðum vilja útgerðarmenn
og sjómenn, sem í hlut eiga, ekki
ræða þessi mál opinskátt. Þetta er
mál sem allir skammast sín fyrir.
Eins og fram hefur komið í DV í
samtali við forseta Farmanna- og
fiskimannasambands íslands þá
líður mörgum hræðilega yfir
þessu máli en telja sig ekki eiga
aðrar leiðir tii að forðast veiðileyf-
issviptingu. Þar er oft um að ræða
útgerðir sem eiga nægan kvóta af
öðrum tegundum en þorski en ná
ekki að forðast „gulu hættuna“
þrátt fyrir einlægan ásetning.
Menn hvíslast á í verstöðvum
sögum sem eru í raun ótrúlegar en
virðast þó því miður vera réttar.
Þar er talað um ýmsar óskráðar
reglur hjá útgerðum eins og að
ekki megi hirða þorsk sem er
yngri en fimm ára. Ef áhafnir
brjóta gegn þessu liggur fyrir að
skip þeirra verða bundin og sjó-
mennirnir þar með atvinnulausir.
Þeim er því nauðugur einn kostur
vilji þeir halda lifibrauðinu. Sam-
viskan verður að víkja fyrir af-
komunni. TU er saga um útgerðar-
mann sem átti tal við skipstjóra
sinn. Útgerðin var í þeirri tUvist-
arkreppu að eiga ekki þorskkvóta
en nóg af ýsu og ufsakvóta. Skip-
stjórinn bar sig aumlega undan
þorskinum sem aUs staðar var
sem meðafli. Hann spurði útgerð-
armannin hvað hann ætti að gera
í þeim tUvikum að þorskur gerðist
fyrirferðarmikUI í aflanum. Það
var fátt um svör hjá útgerðar-
manninum. Skipstjórinn ítrekaði
spuminguna og spurði hvort hann
ætti að kasta þorskinum. Þá sagði
útgerðarmaðurinn: „Ef þú þarft að
kasta einhverju þá væri gott að
það væri þorskur.“
Vandamálið snýst um það að
aukið framboð af þorski leiðir
samhliða tU minnkandi kvóta.
Samkvæmt eðlUegum markaðslög-
málum hækkar þá verð á kvótan-
um. Síðustu vikur hefur verð á
þorskkvóta staðið í 95 krónum á
kUóið sem er yfir því verði sem
fæst fyrir tveggja kUóa þorsk á
fiskmörkuðum. Þessi veruleiki
blasir við þeim sjómönnum og út-
Laugardagspistill
Reynir Traustason
gerðum sem „slysast“ tU að veiða
þorsk. í einhverjum tUvikum geta
útgerðir þurft að greiða aUt að 70
króna meðlag á landað kUó þegar
tekið er tUlit tU skiptaverðs tU sjó-
manna og kostnaðar við kvóta-
kaup.
Það hefur margoft verið rætt
um ástæður þess að svo er komið
að verðmætasóun er slík sem nú.
Fyrst og fremst liggur ástæðan í
því að kvóta á þorski hefur verið
haldið niðri og það hefur þegar
kostað að aðrir stofnar eru komn-
ir niður á hættumörk. Þar er grá-
lúðan skólabókardæmi um það
gjald sem greiða verður vegna of-
verndunar á þorski. Sjómönnum
ber Scunan um að sá stofh sé þegar
hruninn. Enginn vísindamaöur
hefur hætt sér út á þá braut að
þræta við þá um það efni.
Hálfkák og doði
Dæmin blasa við í sinni nökt-
ustu mynd. Áður gjöful veiðislóð
djúpt vestur af landinu er nú nán-
ast eyðimörk. Aðeins stærstu og
sterkustu veiðiskip ná að skrapa
upp lágmarksárangri sem dugir
þeim vegna himinhás verðs af-
urða. Allir sem viija vita þekkja
ástand karfastofnsins sem augljós-
lega er viö hrun. Þetta viðurkenna
allir sjómenn en vísindamenn
virðast áhyggjulitlir. Báðir þessir
stofnar eru á það augljósum
hættumörkum að ákvörðun um
kvóta ætti að endurspegla ástand-
ið. Því er þó ekki að heilsa og ekki
er að sjá neinar marktækar að-
gerðir tU bjargar þessum stofnum.
Hálfkák og doði einkennir öU við-
brögð og þeir sem ráða ferðinni
virðast aðeins sammála um það
eitt að hlusta ekki á raddir þeirra
sjómanna sem hafa meiningar um
að þorskstofninn sé í lagi. Sá mál-
flutningur er síðan afgreiddur sem
öfgar.
Sú augljósa afleiðing af friðun
þorsksins er að sókn eykst í aðrar
tegundir. Því meira sem er af
þorski því harðari verður sóknin í
aðra stofna. Þetta leiðir auðvitað
af sér að vandinn eykst sífeUt og
erfiðara verður að snúa tU baka.
Ef litið er tU karfans og grálúð-
unnar er ljóst að þar er um að
ræða hægvaxta stofna þar sem það
tekur einstaklinga um 10 ár að ná
kynþroska. Þorskurinn aftur á
móti þarf aðeins um þriðjung þess
tíma tU að komast á kynþroskaald-
ur. Þegar um er að ræða hrun
hægvaxta stofns er því leiðin tU
bata mun lengri og torsóttari.
Stefnir í óefni
Það er sama hvernig litið er á
þau mál sem snúa að veiðum við
Islandsstrendur, þar stefnir aUt í
hið versta óefni. Friðun á þorski
leiðir tU verðmætasóunar í því
formi að fiski er fleygt án þess að
nýtast neinum. Þá hefur orðið slík
jafnvægisröskun að það mun taka
mörg ár að rétta af aðra stofna.
Það virðist sama hvert litið er,
ógæfan blasir við. Sérfræðingarn-
ir hafa hundsað ráðgjöf þeirra sem
hafa það að ævistarfi að veiða fisk
og uppskeran blasir við. Það ríkir
slíkt ófremdarástand að stjórn-
málamenn, sem eru í alvöru að
vinna að þjóðarhag, verða að grípa
í taumana og koma skikk á málin.
Fræði þau sem byggt er á við
rannsóknir á fiskistofnum eru
auðvitað góðra gjalda verð en ekki
má gleyma þeirri þekkingu sem
sprettur af reynslunni. Þegar tekst
að sameina þetta tvennt er fyrst
von tU þess að fiskveiðum á ís-
landsmiðum verði stjórnað af ein-
hverju viti.
Hvíslað
í verstöðvum