Dagblaðið Vísir - DV - 06.01.1998, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 6. JANUAR 1998
13
Helgistund í Ghana
„Fólkiö okkar“
Því miður lærði ég fátt af hryn
þessa góða fólks sem ég kynntist
þama, en allt í einu hugkvæmdist
mér að spyrja hvort þeir bræður
vildu ekki syngja fyrir mig. Jú, það
gátu þeir alveg hugsað sér og hófst
nú ráðslag á móðurmálinu sem ég
skildi að sjálfsögðu ekki. Svo hófst
sá eldri handa við trommuna og sá
yngri tók undir með söng. Það varð
talsvert langt kvæði og auðskilið af
Afríkubúar nýta söng og trommuleik í fjölbreyttari tilgangi en Vesturlandabúar þótt finna megi hliöstæöu í forn-
bókmenntunum, aö mati greinarhöfundar.
Eina stutta viku á
liðnu sumri átti ég í
Accra, höfuðborg Ghana
í Vestur-Afríku. Það
varð mikið ævintýri fyr-
ir okkur íslendingana,
mig og Terry Gunnell, og
reyndar nokkra aðra
Evrópubúa og verður
fátt sagt af því hér.
Við Terry lögðum leið
okkar nokkrum sinnum
á handíðamarkað bæjar-
búa og höfðum að ferða-
lokum eignast þar góða
kunningja, drengina
Kastró og Georg, sem
gerðust leiðsögumenn
okkar um svæðið og að-
stoðuðu í hvívetna. Þetta “““““
voru skemmtilegir strák-
ar, á að giska tíu og tólf ára, bræður
og kunnu vel sitt fag þrátt fyrir ung-
an aldur, höfðu lag á að vera bara
hæfilega ágengir og láta okkur
aldrei fmnast að verið væri að
hlunnfara okkur í sölumennskunni,
enda var ekki verið að þvi, a.m.k.
ekki á vestrænan mælikvarða.
Síðasta daginn hafði ég fest kaup
á lítilli „talandi trornmu" sem svo er
kölluð af því auðvelt er að láta hana
breyta tóni. Ég settist með þeim
bræðrum á veitingastað og bað þá
að sýna mér hvað þeir kynnu í
trommuleik. Þar var að sjálfsögðu
ekki komið að tómum kofanum. Þeir
bræður eru Ashanti-menn frá Norð-
ur-Ghana og þar var trommusláttur
ein fyrsta námsgreinin, og nú tóku
þeir mig í kennslustund til að lofa
mér að heyra taktslátt ólíkra ætt-
flokka í landinu, því vitanlega verð-
ur maður að kunna að þekkja hvern
ættflokk, vita hvar það er „mitt
fólk“ sem slær trommuna, hvar ein-
hverjir aðrir.
Kjallarinn
látbragði drengsins
að textinn hafði
mikla merkingu og
sumpart gleðilega.
Og þegar scngnum
var lokið spurði ég
að vonum: Hvað var
þetta?
Skýringin gerði mig
næstum agndofa.
Þetta var átthaga-
fræðin úr barnaskól-
anum, eiginlega ekki
annað en mannanöfn
og staðaheiti með of-
urlitlum upplýsing-
um inn á milli.
„Svona fórum við að
því að muna eftir
fólkinu okkar,“ sagði
sá eldri talsvert
stoltur í bragði. Og svo skýrði hann
fyrir mér að vitanlega kynnu þeir
einhverja sögu um það fólk og staði
sem í textanum væru nefndir.
Þulur í lifandi hlutverki
Allt í einu sá ég hluta af minni
Heimir Pálsson
ritstjóri
eigin menningu í öldungis nýju
ljósi. Það sem ég var að hlusta á
var alveg sambærilegt við
„þulurnar" sem fylgja gjarna
Snorra-Eddu í handritum, ellegar
dvergatalið í Völuspá. Þetta eru
nafnaþulur með hestaheitum,
tröllanöfnum og hverju einu sem
einu sinni þótti nauðsynjafróðleik-
ur öllu fólki. En við erum löngu
búin að glata sambandinu við
þessar þulur og þær eru orðnar
merkingarlausar fyrir okkur, jafn-
vel svo að gáfaðir visindamenn
leyfa sér að strika þær út þegar
þeir gefa út kvæði eins og Völuspá
og segja að svona þulur séu svo
vondur skáldskapur að þær eigi
ekki heima í merkilegum kvæð-
um. Hér gegndu þulurnar hins
vegar áfram lif-
andi hlutverki.
Og þarna höfðu
norður-ghanískir
drengir á handíða-
markaði í Accra
allt í einu opnað
mér sýn langt aft-
ur í sögu mína,
sýnt mér hvemig
forfeður mínir og
formæður höfðu
setið í sinni
bernsku við fót-
skör eldra fólksins til að læra af
því þulurnar sem kenndu okkur
að muna eftir fólkinu okkar. Þetta
var raunveruleg helgistund og ég
kvaddi Kastró og Georg klökkur i
huga þegar komið var að heim-
ferð.
Heimir Pálsson
„Allt í einu sá ég hluta af minni
eigin menningu í öldungis nýju
Ijósi. Þaö sem ég var að hlusta á
var alveg sambærilegt viö
„þuiurnaru sem fylgja gjarna
Snorra-Eddu í handritum, ellegar
dvergataliö í Völuspá.“
Um brauð og leiki
Það var rómverska háðádeilu-
skáldið Juvenal sem kvartaði yfir
því að pöpullinn hefði naumast
áhuga á öðru en brauði og leikj-
um. Með því átti hann við að
áhugi almennings einskorðaöist
við það að fá magafylli og næga
skemmtun, en gerði að öðm leyti
engar kröfur um réttlátt og sið-
samlegt stjórnarfar, hvað þá um
aðrar háleitar hugsjónir.
Með tímanum varð hin mein-
lega athugasemd Juvenals stjórn-
málamönnunum sjálfum að liði
við að skilgreina hlutverk sitt
gagnvart almenningi; það væri
eina hlutverk stjórnvalda að sjá
fólkinu fyrir möguleikanum á að
næra sig líkamlega og andlega.
Svona stórkostleg eru klókindi
stjórnmálamanna. Þeim tekst æv-
inlega aö snúa gagnrýni og háði
sér i hag.
Siðferðislegt hirðuleysi
Ekki verður annað sagt en al-
menningur á íslandi eigi það til að
orða kröfu sína um réttlátt og sið-
samlegt stjórnarfar, en það er ekki
til marks um annað en að hér sé
málfrelsi talið til æðstu dyggða, þó
engum sé skylt að taka mark á
slíkum kröfum. Hér getum við tjáð
okkur þar til við tjúllumst um
hrossakaup
stjórnmálaflokk-
anna, sjóðasukk
flokksgæðinga
og' embættis-
manna og sið-
ferðislegt hirðu-
leysi efnishyggj-
unnar sem
stjórnmálaflokk-
arnir byggja vald
sitt á, en að tekið
sé mark á gagn-
rýninni er af og
frá.
Við búum í
andlega ör-
snauðu gullgraf-
arasamfélagi,
einhverskonar háþróuðu velferð-
arklondæk, þar sem hugtök á borð
við náungakærleika og samhjálp
eru klúryrði sem eiga engan rétt á
sér í pólitískri umræðu. Því fara
stjórnmálamenn sínu fram en pöp-
ullinn unir glaðm-
við brauð og leiki.
Við höfum efni á
að gefa fjármagnseig-
endum fiskimiðin og
gefum þeim auk þess
gott næði til að moka
tugum og hundruð-
um miljóna í eigin
vasa áður en þeir
slengja þrotabúum
sínum á herðar al-
mennings, eins og
nýlegt dæmi frá ísa-
firði sannar. Við höf-
um efni á að dæla
peningum gegnum
Byggðastofnun til
fjáðra smáplássafor-
kólfa undir því yfir-
skini að þeir sjái al-
menningi fyrir atvinnu, en þeir
launa samfélaginu með því að
beina fjármagninu aftur til
Reykjavíkur og festa það á eigin
nafni í sífellt stærra verslunarhús-
næði.
Stofnanir grotna niöur
Við þykjumst hins vegar ekki
hafa efni á að reka mannúðlegt
heilbrigðiskerfi, gagnlegt mennta-
kerfi, réttlátt réttarkerfi eða heið-
arlega stjómsýslu. Við látum
sjúkrastofnanir grotna niður, jafnt
að innan sem utan, og hrekjum
lækna frá störfum. Eins með skól-
ana, eins með kennarana. Réttar-
kerfið er rúið trausti, fangelsin
eru ekki mönnum
bjóðandi; afbrotamenn
eru dæmdir seint og
hirðuleysislega til
betrunarvistar við
misjafnlega herfilegar
aðstæður. Stjórnsýsl-
an er notuð til að ann-
ast stórkostlegustu
eignatilfærslu sem hér
hefur átt sér stað og
kallast einkavæðing,
en hefði á árum áður
verið kallað arðrán.
Stjórnmálamenn láta
eins og það sé af ein-
hverjum ástæðum
óverjandi að samfélag-
ið eigi fyrirtæki og
stofnanir sem í senn
þjóna því og auka
tekjur þess og nota hvert tækifæri
til að færa þau í hendur útvaldra
fjármálaspekúlanta gegn fáránlegu
gjaldi, eða með því að breyta þeim
í svonefnd hlutafélög. Þannig hef-
ur nú póstþjónustan veriö gefin
samtökum atvinnurekenda, en
hinir löglærðu taglhnýtingar fjár-
magnseigenda þykjast ekki sjá þá
stórbrotnu siðferðislegu brenglun
sem felst í ráðstöfun stjómarfor-
mannsstólsins. Enn ein eignin hef-
ur verið hrifsuð af almenningi og
gefin fjármagnseigendum. Og al-
menningur þegir þunnu hljóði,
hann unir glaður við sitt brauð og
sína leiki.
Árni Ibsen
„Stjórnmálamenn láta eins og
þaö sé af einhverjum ástæöum
óverjandi aö samfélagiö eigi fyrir-
tæki og stofnanir sem í senn
þjóna því og auka tekjur þess og
nota hvert tækifæri til aö færa
þau í hendur útvaldra fjármála-
spekúlanta gegn fáránlegu gjaldi,
eöa meö því aö breyta þeim í svo-
nefnd hlutafélög.”
Kjallarinn
ÁrniIbsen
rithöfundur
Með og
á móti
Smíði hafrannsóknarskips
á Akureyri?
Hákon Hákonarson,
formaður Félags
málmiðnaöar-
manna á Akureyri.
reynslu sem
Fyllilega sam-
keppnisfærir
„Ef við getiun fengið að smiða
þetta skip á eðlilegu verði er það
ekki nokkur spuming í mínum
huga að við eigum að gera það. Ég
efast þó um að
það sé skyn-
samlegt til
lengri tima litið
að fara að taka í
þessu sambandi
einhverju mjög
klemmdu til-
boði. Um er að
ræða eitt skip
af þessari gerð
og það er því
ekki líklegt að
menn afli sér
við þetta verkefni
myndi nýtast.
En fáist fyrir verkið eðlilegt
verð á að smíða það hér á landi.
Þegar ég tala um eðlilegt verð á ég
við að fyrir verkið fáist greitt það
sem þarf að leggja í þaö. Okkar
fyrirtæki þurfa að geta selt sína
vinnu út og fengið borgað fyrir
hana það sem þaxf. Ef það gengur
ekki þá er málið erfitt viðureign-
ar. Varöandi þessi kínversku til-
boð sem við sjáum í þetta skip get
ég lítið sagt. Fyrir utan það á eft-
ir aö reyna á hvort þama er um
að ræða vöm sem við kærum okk-
ur um að kaupa þegar á reynir og
til kastanna kemur. Það er ekki
spuming að íslenskur skipa-
smíðaiðnaður er fyllilega sam-
keppnisfær á nær öllum sviðum.
Vilji ríkisstjórnin eíla þennan iðn-
að og sýna það í verki á hún að
vinna að þessu máli og sýna þess-
um iðnaði stuðning sinn í verki.“
Taka verður
hagstæðasta
tilboðinu
„Það er
stundum sagt
að það sé dýrt
að vera fátæk-
ur, en ég er
ákveðið þeirrar
skoöunar að
þegar verið er
að ráðast í
smíði svona Sverrir Leósson,
skips sé óverj- Wgeröarmaóur á
andi annað en Akureyri-
taka hagstæðasta tilboðinu. Menn
geta svo velt ýmsum hlutum fyrir
sér fram og aiftur, það er að segja
þeir sem ekki borga brúsann.
Máliö er ekki flóknai*a en það að
sá sem borgar verður aö sýna
mikla ábyrgð og gæta þess að hann
sé aö semja þar sem hagstæðast er
fyrir hann að semja. Ég held því
miður að íslensk skipasmíði geti
seint orðið fyllilega samkeppnis-
fær að öllu leyti. Við sáum t.d.
hvernig fór með raðsmíðaskipin,
þau kostuðu geysilegt íjármagn og
það er jú alltaf einhver sem borgar
og nóg er nú komið af álögunum.
Það er alveg nógu dýrt að vera ís-
lendingur þótt við séum ekki með
einhvern flottræfilshátt líka. Við
verðum á öllum sviðum að gæta
hófs og spamaðar. Þetta hljómar
að vísu ekki vel fyrir þá sem eru í
íslenskum skipasmiðaiðnaði, en
þetta er mín skoðun. Það er hins
vegar svo afskaplega þægilegt að
vera góður við einhvem ef maður
ætlar að láta einhvern annan
borga brúsann." -gk
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@centrum.is