Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.1998, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 27. JÚLÍ 1998
15
7000 bækur
í hers höndum
Þau fáheyrðu tíð-
indi bárust mér til
eyma nýverið í við-
ræðum við tvo
bandaríska prófess-
ora af þýskum og
austurrískum ætt-
um, að sérlega verð-
mætt bókasafn
Goethe-stofnunarinn-
ar á íslandi, sem lögð
hefur verið niður,
lægi undir skemmd-
um í rakri bráða-
birgðageymslu sem
borgaryfirvöld hefðu
góðfúslega útvegað,
eftirað hafnað hafði
verið boði Hins ís-
lenska bókmenntafé-
lags um að taka
bókasafnið í sína
vörslu þartil fundinn væri fyrir
það öruggur og varanlegur sama-
staður.
Forsagan
Forsaga málsins er einkar fróð-
leg. Þegar átökin um Goethe-stofh-
unina stóðu sem hæst, tók hópur
þýskukennara sig til og stofnaði
svonefnt „Hollvinafélag þýska
menningarsetursins á íslandi" í
því augnamiði að ná til sín téðu
bókasafni og einhverju af fjár-
magninu sem áður gekk til stofn-
unarinnar. Það tókst með þeim
ágætum að „hollvinir“ kræktu sér
í 70.000 mörk (2,8 milljónir króna),
sem mun vera ætlunin að nota til
að reka hér einhverskonar þýska
menningarstarfsemi. Sú starfsemi,
ef nokkur verður, hlýtur að verða
í skötulíki, meðþví Goethe-stofn-
unin var rekin fyrir 350.000 mörk
árlega og var ódýrust allra Goethe-
stofnana. Það var meirihluti í Fé-
lagi þýskukennara sem stóð að
stofnun hinna nýju samtaka, en
þýskudeild Háskóla íslands átti
þar engan hlut að máli, þó annað
væri látið í veðri vaka af tals-
manni „hollvina". Fyrir þeim fara
þrjár íslenskar konur
og tveir þýskir karl-
menn. Goethe-stofn-
unin, sem starfaði á
íslandi rúman aldar-
fjórðung, var menn-
ingarfyrirtæki og átti
verulegan þátt í víð-
tækum og vaxandi
menningarsamskipt-
um íslendinga og
Þjóðverja. Félag
þýskukennara hefur
aldrei verið orðað við
menningarviðleitni af
neinu tagi og nærtækt
að líta svo á að „Holl-
vinafélagið" hafi bein-
línis verið stofnað til
höfuðs menningar-
samskiptum þjóð-
anna. Til þess bendir
meðal annars meðferðin á þeim
7000 verðmætu bókum sem nú
liggja undir skemmdum í rakri
bráðabirgðageymslu við Lindar-
götu. (Hún var áður notuð af Hinu
íslenska bókmenntafélagi, sem
ekki treystist til að geyma þar
bækur).
Pólitísk afglöp
Þetta einkennilega mál á sér
pólitískan aðdraganda. Eitt af fjöl-
mörgum axarsköftum íhalds-
stjómar Kohls kanslara var að
hlíta tillögum glámskyggnra ráð-
gjafa og leggja niður Goethe-stofn-
unina á íslandi. Hefur stjórnin
ekki enn fengist til að gangast við
því fánalega gönuhlaupi, þó hart
hafi verið að henni lagt á sam-
bandsþinginu í Bonn. Allar horfur
eru á að kratar og aðrir félags-
hyggjuflokkar í Þýskalandi fari
með sigur af hólmi í kosningunum
í september. Þá er viðbúið, og
reyndar næsta víst, að reynt verði
að bæta fyrir afglöp fyrri stjóm-
valda og endurreisa stofnunina
eða koma á fót annarri áþekkri.
Hins vegar hefur „Hollvinafé-
lagið“ trúlega mjög takmarkaðan
áhuga á þvílíkri bragarbót, því þá
mundi það missa 70.000 marka
spón úr sínum aski. Af þeim sök-
um vinna „hollvinir" nú ötullega
að því bakvið tjöldin að fá samn-
ingsbundinn rétt til að taka að sér
hlutverk Goethe-stofnunarinnar.
Það væri að fara
úr öskunni í eld-
inn, því til þess
era þeir því mið-
ur með öllu van-
hæfir. Eina
skynsamlega
lausnin sýnist
vera sú að bíða
með alla samn-
ingsgerð framm-
yfir kosningar í
september, en
vinda bráðan
bug að því að bjarga bókasafninu
áðmen allt er komið í söggugt
óefni. Spurningin er einungis,
hver eigi að hafa vit fyrir „hollvin-
um“. Er það þýska sendiráðið?
Eða geta islensk stjómvöld með
einhverju móti skorist í leikinn og
afstýrt óbætanlegum skaða og
ófyrirgefanlegu menningar-
hneyksli?
Sigurður A. Magnússon
Lokun Goethe-safnsins mótmælt fyrr á árinu.
Kjallarinn
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
„Félag þýskukennara hefur aldrei
veríð oröaö við menningarvið-
leitni afneinu tagi ognærtækt að
líta svo á að „Hollvinafélagiðu
hafí beinlínis verið stofnað til
höfuðs menningarsamskiptum
þjóðanna. “
Óheftar veiðar Sverris
Hermannssonar
í Morgunblaðinu þann 15. júlí
síðastliðinn var vitnað í ræðu sem
Sverrir hélt á frægiun frmdi á ísa-
firði nú á dögunum. í tilvitnun-
inni kom fram útfærsla á stefnu
Sverris í málum bátaflotans.
Hélt ekki vatni
Morgunblaðið hefur eftirfar-
andi orðrétt eftir Sverri: „Togarar
yrðu eingöngu þar fyrir utan [30
mílurnarj með óbreyttar veiði-
heimildir frá því sem nú er og
þeim gert að veiða þær að mestu
leyti [!], framsal yrði óheimilt
nema sérstaklega stæði á. Ári eft-
ir upptöku fríveiðanna sam-
kvæmt þessu yrði á grundvelli
þess, sem þá liggur fyrir, kveðið á
um aflahámörk þriðja árs hins
nýja kerfis og uppboðsleiga á hon-
um öllum hafin með þeim hætti
sem ég áður lýsti. Á reynslu þess-
ara tveggja ára yrði byggð ákvörð-
un um áframhaldandi einkarétt
bátaflotans til veiða innan 30
mílna og þá ef til vill með aflatak-
mörkunum."
Ekki er hlaupið að því að fá
botn í hvað Sverrir ætlast fyrir.
Er hann virkilega að opna fyrir
þann möguleika að sókn bátaflot-
ans innan 30 mílna verði óheft? Ef
svo er þá mun sú
stjómun einungis
leiða til þess að
fleiri og fleiri bát-
ar bætast við
meðan hagnast
má af þessum
veiðum þangað
tO grípa verður
til aðgerða. Rétt
eins og þegar
Skrapdagakerf-
inu var komið á í
því augnamiði að takmarka sókn.
Eða heldur einhver að stóra út-
gerðarfyrirtækin taki ekki þátt í
þessu kapphlaupi? Skrapdagakerf-
ið hélt ekki vatni og var lagt nið-
ur. Sverrir Hermannsson og félag-
ar í ríkisstjórn íslands árið 1983
komu kvótakerfmu á í staðinn,
einmitt til að koma í veg fyrir þá
sóun og óhagkvæmni
sem eru óhjákvæmi-
legir fylgifiskar
óheftrar sóknar.
Mótsagnir í mál-
flutningi Sverris
Því er erfitt að trúa,
jafnvel þótt Sverrir
eigi í hlut, að meining-
in sé að leggja til óheft-
an aðgang. En hvað
þá? Eina færa leiðin er
sú að þeir sem eiga
báta fái einkarétt til
þess að róa. Og engir
geti bæst í hópinn án
þess að kaupa bát af
þeim sem fá veiðileyfi
úthlutað i upphafi. Og
mun þá verða auðveld-
ara fyrir nýliða að
komast inn í kerfið?
Bátur með veiðileyfi mun ekki
kosta það sama og bátur án leyfis.
Leyfið mun kosta jafnmikið og
kvótinn kostar nú, að þvi gefnu að
veiðarnar verði jafnhagkvæmar.
Verðmæti leyfisins mun endur-
spegla, alveg eins og kvótinn gerir,
verðmæti þess að fá að veiða.
Sami kostnaður og áður mun því
fylgja því fyrir nýliða að hasla sér
völl í greininni. Hugmynd Sverris
breytir þar engu um.
Hún er hins vegar til
þess fallin að gera
fiskveiðastjómun
hér á landi þyngri i
vöfum og draga úr
hagkvæmni sjávar-
útvegs.
Nú eru 15 ár síðan
Sverrir og félagar
hans í ríkisstjórn fs-
lands komu kvóta-
kerfinu á fót. Ef sú
er raunin að nú vilji
Sverrir úthluta
einkarétti til veiða
með þeim hætti sem
hér hefur verið lýst,
hlýtur sú spurning
að vakna hvort
Sverrir sé ekki kom-
inn í algera mótsögn
við sjálfan sig. Eins og aðrir and-
stæðingar kvótakerflsins talar
Sverrir um „gjafakvóta" - þótt
ekkert hafi verið geflð og ekkert
þegið. Yrði þá ekki allt eins hægt
að tala um „gjafaleyfl"? í það
minnsta verður forvitnilegt að
fylgjast með því hvort félögum
Sverris í Samtökum um þjóðar-
eign hugnist að fylgja honum eftir
í þessu máli.
Ingvi Hrafn Óskarsson
„Eins og aðrir andstæðingar
kvétakerfísins talar Sverrir um
„gjafakvéta“ - þótt ekkert hafí
verið gefíð og ekkert þegið. Yrði
þá ekki allt eins hægt að tala um
„,gjafaleyfíu?u
Kjallarinn
Ingvi Hrafn
Óskarsson
háskólanemi
Með og
á móti
Framkvæmdir viö Há-
göngumiðlun
Þorsteinn Hilmars-
sonf upplýsinga-
fulltrúl Landsvlrkj-
Fagra-
lón
fslendingar eru heppnir að
geta nýtt vatnsorku til raforku-
framleiðslu því að það er bæði
umhverfis-
væn og hag-
kvæm aðferð.
Það þarf þó að
vanda til
hvernig að
því er staðið.
Við Hágöngur
eru mjög góð-
ar aðstæður
fyrir lón sem
hefur litla um-
hverfisröskun unar‘
í för með sér.
Þama er gróðursnautt og svæð-
ið hefur til þessa verið langt
utan alfaraleiðar.
Framkvæmdirnar eru þegar
famar að hafa örvandi áhrif á
ferðamennsku um svæðiö. Fólk
má ekki láta þaö blekkja sig að
andstæöingar framkvæmdanna
kalli nafhlaust hverasvæöi
„Fögruhveri“. Lón geta verið
jafnfalleg og áhugaverð fyrir
ferðamenn og flallavötn. Hver
veit nema nýja lónið hljóti heit-
ið „Fagralón" - eftir hverunum.
Skamm-
sýni
„Þarna er verið að manngera
náttúru landsins. Fulllangt hef-
ur verið gengið í þá átt. Verið er
að fórna áður
óspilltu um-
hverfi. Slíkt
umhverfi er
að verða
ómetanlegt í
ljósi þess að
ferðavenjur
og neysluvenj-
ur okkar era
að breytast.
Það er ekki
víða sem
hægt er að
finna óspillt
land, hartnær hvergi á þessu
svæði.
Það má segja að þarna hafi
komið í ljós hversu lftið er oft
hugsað fram í tímann þegar ver-
ið er að vinna við skipulagn-
ingu svona framkvæmda. í ljós
kom við ítarlegri rannsóknir,
sem gerðar vora að kröfu Nátt-
úruverndar ríkisins, að hvera-
svæðið er mun öflugra en menn
gerðu sér áður grein fyrir.
Landsvirkjun er að búa til lón
sem drekkir þessu svæði. Það
mun í framtíðinni verða á lóns-
botni.
Þá mun lónið hafa verulega
mikil umhverfisáhrif. Það er
ákaflega grunnt. Vatnsborðs-
sveiflur hafa mikil áhrif. Ef
vatnið lækkar kemur mikið
land upp á þurrt. Vegna þessa
geta skapast mjög alvarleg rof-
vandamál. Landið þarna á
svæðinu er þess vegna mjög
óheppilegt sem lónsstæði. -sf
Jóhann Þórsson,
líffræóingur og
stjórnarmaöur í
Náttúruvcrndarfé-
lagl íslands.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@centnun.is