Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1999, Side 14

Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1999, Side 14
14 LAUGARDAGUR 2. JANUAR 1999 Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. Stjómarfomnaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÓLI BJÖRN KÁRASON Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON Ritstjóm, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000 FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999 GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777 Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/ Vísir, netútgáfa Frjálsrar flölmiðlunar: http://www.visir.is Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centmm.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605 Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF. Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk. DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins I stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Orlagamál á tímamótaárí Á síðasta ári tuttugustu aldar stöndum við á tímamót- um í mörgum málum, sem varða okkur miklu. Viðhorf til kvóta í atvinnulífi, mannvirkja á hálendi og til ým- issa þátta einkavæðingar, einkavinavæðingar og einka- leyfavæðingar hafa verið að mótast og breytast. Þetta er líka kosningaár, sem kann að gefa kjósendum færi á að segja álit sitt á þessum málum í deiglunni. Hitt er þó líklegra, að ryki verði af gömlum vana varpað ffaman í kjósendur og að þeir kæri sig ekki heldur um að axla sjálfir ábyrgð á framvindu deilumála. Fólk fagnar því, að Hæstiréttur hefur slegið á fingur valdhafa og veitenda gjafakvóta í sjávarútvegi. Það ætl- ast til, að rétturinn staðfesti þá stefnu í frekari málaferl- um. En það verður tregt til að taka sjálft á slíkum mál- um í vor við val fulltrúa sinna á Alþingi. Samt er ljóst, að innleiða má réttlæti í kvótakerfið með því að bjóða kvótana út á almennum markaði, þar sem allir megi leggja fram tilboð. Þar með eru allir jafn- ir fyrir lögunum. Bjóða má kvótana út til fimm ára í senn í fimm jöfnum hlutum á fimm ára tímabili. Þetta er ein leið af mörgum, sem nefndar hafa verið í umræðunni að undanfórnu. Hún hefur þann kost, að hún mildar áhrif breytingarinnar á núverandi handhafa gjafakvóta og mildar einnig áhrif hennar á umfang markaðarins með því að dreifa sölunni á nokkur ár. Vaxandi meirihluti er fyrir því, að valdhafar fari að gá að sér í misþyrmingu ósnortins víðernis í þágu stóriðju. Fólk vill ekki, að Þjórsárver og Eyjabakkar fari undir dauð uppistöðulón með breytilegri vatnshæð. Fólk telur sig hafa ráð á að varðveita fágætar náttúruperlur. Hitt er svo önnur saga, að fólk er tregt til að taka af- leiðingum þessara sjónarmiða sinna í vali á fulltrúum sínum á Alþingi. Það vill frekar væla utan í ótraustum fulltrúum sínum heldur en að hafna því beinlínis að velja ótrausta fúlltrúa til að setja lög um þessi mál. Endurheimt þjóðareignar á fiskimiðum og varðveizla ósnortins víðernis eru skýr dæmi um mál, þar sem meirihluti fólks hefur snúizt á sveif með öðrum mál- staðnum og getur beitt sér í alþingiskosningum ársins, en mun samt tæpast notfæra sér þá aðstöðu. Flóknari er málaflokkurinn, sem snýst um orðið „einka“. Þar er um að ræða þá þverstæðu, að í senn er verið að einkavæða sum ríkisfyrirtæki, einkavinavæða önnur og einkaréttarvæða enn önnur svið. Einstakir þættir framvindunnar stangast á við aðra. Það væri verðugt verkefni þjóðarinnar á þessu kosn- ingaári og síðasta ári aldarinnar að ákveða, hvert skuli stefna með orðið „einka“. Á að einkavæða eða á að einkavinavæða? Á að hefja að nýju útgáfu einkaleyfa eða á að afturkalla öll ný og gömul einkaleyfi? Ljóst er, að siðferðilegur og markaðslegur munur er á einkavæðingu og einkavinavæðingu. Ennfremur er ljóst, að himinn og haf er á milli einkavæðingar og veitingar einkaleyfa. Kjósendur geta ákveðið að taka sér vald til að fá botn í þetta, en þeir munu tæpast nenna því. Við getum, ef við viljum, notað lokaár aldarinnar til að knýja fram skynsamlega stefnu í stíl við breyttan tíð- aranda á öllum þessum sviðum og ýmsum fleiri. Spurningin er hins vegar, hvort við séum menn til að taka á þessu eða látum landsfeðurna eina um hituna. Spurningin er sennilega sú, hvort við viljum yfirleitt vera borgarar, sem standa á tímamótum, eða hvort við viljum vera þegnar, sem látum aðra ráða ferð. Jónas Kristjánsson Hættur úr austri og vestri Góöu fréttirnar á síðustu árum hafa margar verið tengdar hnattvæðingu í efnahagsmálum, stjómmál- um og menningu heimsins. Þetta á bæði við um þann uppgang sem verið hefur í efnahagslífi fjölmargra ríkja heimsins og um þá jákvæðu þróun í lýðfrelsi, mannréttindum og alþjóðlegri menningu sem víða má sjá stað. Stóraukin samtenging hagkerfa heimsins hefur hins vegar líka hættur i för með sér. Á nýbyrjuðu ári verða lík- lega oft sagðar fréttir af hættulegri keðjuverkun í alþjóðlegum efna- hagsmálum og af tilraunum manna til að verjast nöprum vindum utan úr heimi. Blaðra fyrir vestan Hér í Bandaríkjunum, en þar er þessi grein skrifuð, virðist almenn bjartsýni ríkjandi á áffamhaldandi verðhækkanir á hlutabréfum. Stór hluti af spamaði almennings er nú í hlutabréfúm þannig að auk marg- víslegra áhrifa á peningamál getur þróun á verði hlutabréfa haft úr- slitaáhrif á almenna eftirspurn í hagkerfmu. Athugasemdum um hættur ffarn undan i þessum efnum er yfirleitt fálega tekið hér í Bandaríkjunum og gjaman svarað með aðdróttunum um skilningsleysi viðkomandi manns á nýjum aðstæðum í banda- rísku hagkerfl. Það er hins vegar aðeins tvennt sem getur réttlætt bjartsýni á verð hlutabréfa. Annað er trú á vaxandi hagnað bandarískra fyrirtækja, sem fátt virðist benda til að eigi við rök að styðjast. Hitt er trú á áframhaldandi hækkun hlutabréfa, og þá era menn komnir í hring. Það er í rauninni trúin á trúna á frekari hækkanir sem heldur verðinu uppi, og sú trú gæti bilað nokkuð snögglega. Afleiöingar af miklu verðfalli á Wall Street gætu orðið mjög víðtækar, bæði vegna þess hve stór hluti af spamaði almenn- ings er í hlutabréfum og eins vegna þess hve mörg hagkerfi sem nú eiga í erfiðleikum em háð eftirspurn á Bandaríkjamarkaði. veikleikum og nú má sjá í bankakerfi Kina. Það flæk- ir þetta mál mjög að pólitískur styrkur kínversku stjómarinnar fer minnkandi. Nýjasta slagorðið í Kína er „stöðugleiki ofar öllu“. Byltingarkenndar breytingar síðustu ára gera þetta slagorð hins vegar að óskhyggju stjórnvalda sem eiga sífellt erfiðara með að hafa stjóm á atburðarásinni. Um leið og harð- línumenn hafa verið að sækja í sig veðrið í Beijing, hefúr mátt greina merki um mikla gerjun og opnun í kínversku þjóðfélagi. Þó að þetta sjá- ist betur á sviði menningarmála en í stjórnmálum þá er ástæða til að ætla að kínversk stjómmál séu að verða flóknari en áður og svigrúm stjórn- valda minna. Þróun snúið við? Kinverjum væri síst hagur i að auka viðskiptahindranir. Tilraunir til þess að ná auknum stöðugleika í eöiahagsmálum á tímum vaxandi vandræða í stjómmálum gætu hins vegar myndað slíkar hindranir. Um leið hefur samdrátturinn í Japan knúið japönsk fyrirtæki til að draga úr fjárfestingum um allan heim og það sama er að segja um Suður- Kóreumenn. Hættur í þessum efn- um koma þó ekki síður að vestan en að austan. Viðskipta- halli Bandaríkjanna fer hríðversn- andi og ef verðfall verður á hlutabréfum má búast við falli dollarans, ekki síst ef evran fer vel af stað, og einnig minnkandi eftirspurn eftir ffamleiðslu ann- arra landa. Hér vestra er jafnan stutt í kröfugerð um viöskiptahindranir þegar illa árar í efnahagsmálum. Þessi áramót virðast menn hérlendis trúa því tvennu að flest sé í lagi heima fyrir en að vondir vindar blási að utan. Það er víðar sem menn trúa einhverju svip- uðu og ekki ólíklegt að hnattvæðingin verði siður vinsæl í ár en í fyrra. Erlend tíðindi Jón Ormur Halldórsson Blaðra fyrir austan Þó að Kína hafi sloppið betur en flest önnur Asíuríki við kreppuna þar í álfu, þá hefur hagvöxtur í Kína stórlega dreg- ist saman. Þó opinberar tölur gefi annað til kynna þá er nokkuð ljóst að samdráttur er hafinn á mörgum sviðum. At- vinnuleysi fer ört vaxandi, eft- irspum fer minnkandi og enn verr horfir en áður með hagn- að eða halla fyrirtækja í land- inu. Það alvarlegasta við þró- unina í Kína er þó staða banka- kerfisins. Sparnaði almennings í Kína, sem er mjög mikill, er veitt í gegnum bankakerfið til fyrirtækja, sem mörg hver eru rekin með miklum halla. Mikið af þessum peningum er tapað fé, þó almenningur í Kína viti minnst um það mál. Um leið fer innstreymi fjár minnkandi, einkum frá Japan og Hong Kong, sem ásamt með Taivan skipta mestu máli í þessu sam- bandi. Ein mikilvægasta lexían sem menn lærðu í fyrra af vand- ræðum Asíuríkja var um þær hættur sem stafa af svipuðum „Á nýbyrjuðu ári verða Ifklega oft sagðar fréttir af hættulegri keðjuverkun í al- þjóðlegum efnahagsmálum og af tilraunum manna til að verjast nöprum vindum utan úr heimi.“ íoðanir annarra Úrslitastundin runnin upp „Það sem næstum allir ísraelar virðast vera sammála um er að nú sé runnin upp úrslitastund í þeirri viðleitni að tryggja öryggi landsins, ef ekki frið við arabíska nágranna þess. Hver ríkisstjórn Bandaríkjanna á fætur annarri hefur reynt að færa deilendurna í aldargamalli deilu ísraela og Palestínumanna nær markmiðum sínum, öryggi landsins annars vegar og eigin ríki hins vegar. Það hefúr þó kostað sitt og áhætturnar hafa verið rnargar." Úr forystugrein Washington Post 28. desember. Óviðeigandi íhlutun „Á sama tíma og aukinn stuðningur er við það innan öldungadeildarinnar að refsa Bill Clinton forseta, hefur aðalskúrkur repúblikana reynt að stöðva þá vinnu á hrokafullan hátt. Tom DeLay hefur boðið öldungadeildarþingmönnum sem em andvígir langvinnum réttarhöldum til að svipta Clinton embætti tU að skoða dularfull gögn gegn forsetanum sem hafa ekki verið gerð opinber eða látin Hvíta húsinu í té, en sem fulltrúadeildarþingmenn einir hafa aðgang að. Þetta er móðgun við réttarreglur og óviðeigandi ihlutun í umfjöUun öldungadeUdarinnar." Úr forystugrein New York Times 26. desember. Nýtt stríð í Kosovo „Lýðræðið og stjómmálin í Evrópu hafa beðið hnekki vegna Kosovo. Ný alda ofbeldisverka, sem kostað hefur að minnsta kosti fjórtán mannslíf frá því á aðfangadag, veldur því að erfitt er að ímynda sér að hægt veröi að snúa þróuninni við. Á undan- fomum vikum hafa Serbar feUt uppreisnarmenn sem komu frá Albaníu og Albanir hafa myrt hóp ungra Serba í bænum Pec. Ný stefna Richards Hol- brookes má sín lítUs gagnvart þessu og á hverja ætti að vera hægt að varpa sprengjum? Svo gæti far- ið að endalokin yrðu vetrarstríð í Kosovo." Úr forystugrein Aftonbladet 29. desember.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.