Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.1999, Qupperneq 10

10
LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1999 I>"V
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við pá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Samviskan friðuð
Vesturlönd hafa alltaf haft samviskubit gagnvart þróun-
arríkjunum og þess vegna telja þau nauðsynlegt að friða
samviskuna með einhverjum hætti. Þróunaraðstoð Vest-
urlanda er sem regluleg skriftaganga til að fá syndaaf-
lausn og sálarfrið. í krafti fjármagns - fjárausturs - reyna
auðugustu ríki heims að kaupa sig frá syndinni, líkt og
kristnir menn trúðu að hægt væri að gera fyrr á öldum.
í júní síðastliðnum ákváðu leiðtogar sjö helstu iðnríkj-
anna að afskrifa allt að þriðjung skulda þróunarríkj-
anna. Þar með var samviskan friðuð tímabundið að
minnsta kosti. íslendingar eru, líkt og aðrar vestrænar
þjóðir, plagaðir af samviskubiti gagnvart fátækari lönd-
um heims. Þess vegna hefur verið ákveðið að taka þátt í
HlPC-átakinu svokallaða, sem Alþjóðabankinn og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn hrundu af stað árið 1996. HIPC-
átakið felst í niðurfellingu skulda fátækustu ríkja heims
og er áætlað að hlutur íslands verði um 200 milljónir
króna. í fréttatilkynningu utanríkisráðuneytisins síðast-
liðinn fimmtudag segir að markmið átaksins sé að rjúfa
þann vítahring sem þróunarríkin eru í vegna skulda-
söfnunar og gera um leið frekari þróunaraðstoð mark-
vissari. Á fundi þróunarmálaráðherra Norðurlanda
sama dag kom fram að öll löndin standi að átakinu. í áð-
urnefndri fréttatilkynningu utanríkisráðuneytisins seg-
ir: „Ráðherrarnir voru einhuga í stuðningi sínum við
átakið til að fella niður skuldir fátækustu ríkja heims og
fögnuðu því að aðstoð við þróunarríki nyti meiri og vax-
andi stuðnings. Þeir voru bjartsýnir á að þjóðum heims
tækist að fjármagna HlPC-átakið og lögðu í því sambandi
áherslu á það fordæmi sem Norðulöndin gæfu með sinni
þátttöku. Þau hafa öll afráðið að standa skil á sínum hlut
og vel það. Þannig geta Norðurlöndin beitt önnur iðnríki
þrýstingi til að leggja sitt af mörkum til átaksins. Fram
kom á fundinum, að ástæða væri til að vera á varðbergi
gagnvart því, að framlög til átaksins gætu hugsanlega
bitnað á annarri þróunarsamvinnu.“
íslendingar ætla því að taka fullan þátt í því að kaupa
sig frá syndinni og vandamálum, líkt og aðrar þjóðir
hins vestræna heims. Firring Vesturlandabúa er orðin
svo mikil að þeir trúa því sjáifir að sé peningunum hent
á vandann leysist hann af sjálfu sér eða að minnsta kosti
plagi þá ekki daglega.
Staðreyndin er sú að niðurfelling á skuldum skiptir
þróunarlöndin litlu eða engu þegar til lengri tíma er lit-
ið, en virkar eins og deyfilyf á sjúkling sem enga lækn-
ingu fær þó hún sé fyrir hendi. Opinber fjáraustur Vest-
urlanda undir flaggi þróunaraðstoðar hefur oftar en ekki
verið étinn upp af siðblindum embættismönnum fátækra
ríkja. Vesturlönd fóðra feita embættismenn á meðan
þjóðir þeirra svelta heilu hungri.
Eina raunverulega þróunaraðstoðin, sem efnameiri
ríki heims geta veitt hinum fátækari, er að stunda opin
og frjáls viðskipti. Þannig skiptir það t.d. miklu meira
máli fyrir þróunarríkin að geta stundað útflutning á
landbúnaðarvörum til Vesturlanda en að þiggja brauð-
mola sem detta af hinu vestræna borði. Með viðskipta-
hindrunum hafa þróunarlöndin verið gerð að þurfaling-
um sem eiga litla möguleika til framþróunar og hagvaxt-
ar.
Við íslendingar höfum lítinn áhuga á að stunda frjáls
viðskipti, allra síst með landbúnaðarvörur. Á meðan
sveltur almenningur í fátækustu ríkjum heims en íslend-
ingar borða sig sadda af rándýru grænmeti.
Óli Björn Kárason
Evrópa alls staðar á dagskrá
Með tilkynningu framkvæmda-
stjórnar Evrópusambandsins um
að rætt verði við tólf ríki á næsta
ári um inngöngu í sambandið, auk
Tyrklands, sem boðið er til við-
ræðna með skilyrðum, er formlega
hafið ferli sem mun hafa meiri
áhrif á stjórnmál Evrópu næstu ár
en líklega nokkuð annað. Ef öll 13
ríkin ganga í sambandið verða inn-
an þess 28 ríki með 560 milljónir
íbúa. íbúafiöldinn verður þá tvö-
faldur á við Bandaríkin og efna-
hagsmáttur ESB og þýðing sam-
bandsins í alþjóðaviðskiptum
miklu meiri en Bandaríkjanna.
í tvær áttir í senn
Deilur um framtíð Evrópusam-
bandsins hafa löngum staðið á
milli dýpkunar á samvinnu og
stækkunar sambandsins. Fram-
kvæmdastjórnin, sem raunar hefur verið að missa
völd og frumkvæði á síðustu árum, vill nú halda í
báðar áttir í senn, því hún leggur einnig mikla
áherslu á áframhaldandi dýpkun samstarfsins. Þama
eru menn að grípa tækifæri sem skapast hefur vegna
deilunnar um Kosovo og almenns ótta um enn frek-
ari óstöðugleika á jöðrum Evrópusambandsins.
Stækkun ESB er lykiU að friði, lýðræði og stöðug-
leika í Austurhluta Evrópu og þá um leið lykillinn að
öryggi, í víðtækustu merkingu þess hugtaks, fyrir
Vestur-Evrópu.
Ör dýpkun
ríkjunum, binda þau við Vesturlönd
og tryggja öryggi Vestur-Evrópu í fé-
lagslegum og umhverfislegum skiln-
ingi ekki síður en í hemaðarlegum.
Meðal krafna á hendur Búlgörum er
lokun hættulegra kjarnorkuvera og
öll ríkin verða krafín um nána sam-
vinnu gegn glæpastarfsemi, ólögleg-
um innflutningi fólks, mengun nátt-
úru og mannréttindabrotum. Kostn-
aður Vestur-Evrópu við stækkun
verður ærin, ekki síst vegna þess að
Evrópusambandinu hefur ekki tekist
að breyta eigin stefnu í landbúnaðar-
málum og vegna þarfa á mikilli að-
stoð við fátækustu héruð Austur-Evr-
ópu.
A la carte?
Árekstrar á milli hugmynda um öra
stækkun Evrópusambandsins og hug-
mynda um áframhaldandi dýpkun
samranans hafa leitt til tillagna um að aðildarríkjum
sambandsins verði gefið talsvert svigrúm til að velja
eina tegund samstarfs en sitja hjá í öðru. Menn benda
á að ellefu ríki tóku upp Evruna en fjögur hafa enn
ekki gert það þó flest bendi raunar til að þau geri það
innan tíðar. Það eru hins vegar ýmiss konar vand-
ræði við þessa leið. Eitt er að einstök svið samfélags-
ins eru ekki einangruð hvert frá öðm. Þannig hafa
reglur á sviði -félagsmála til að mynda áhrif á sam-
keppnisstöðu atvinnulífs. Annað er að ákvarðanir
teknar á einu sviði af þeim sem þar vinna saman geta
haft mikil áhrif á öðru sviði og þá sem þar eru fyrir.
Engu að síður bendir margt til að innan Evrópusam-
bandins muni myndast kjarni og jaðarsvæði.
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
Fréttir af Evrópusambandinu snúast gjarnan um
átök innan þess, spillingu, undarlegar reglugerðir og
andstöðu einstakra ríkja við samstarf á tilteknum
sviðum. Straumur frétta af vandræðum innan sam-
bandsins hefur blindað marga fyrir þeim gífurlega ár-
angri sem sambandið hefur náð á síðustu árum í að
dýpka samstarf aðildarríkjanna. Með sameiginlegum
gjaldmiðli er að þróast sameiginleg peningamála-
stefna og samhæfð stefna í sífellt fleiri greinum efna-
hags- og viðskiptamála. Samstarfið á sviði dómsmála,
lýðréttinda og í mörgum greinum félagsmála verður
líka nánara með hverju árinu. Þyngdarlögmálið hef-
ur unnið með sammnaferlinu því með samruna á
einu sviði og samstarfi á
öðm er kallað á samvinnu í
enn öðrum málum. Þótt
verulegrar andstöðu gæti
meðal almennings í flestum
ríkjum Evrópu við ýmsa
þætti samrunaferlisins
hníga þannig sífellt fleiri
rök innan stjórnkerfa og at-
vinnulífs aðildarlandanna
til aukinnar samvinnu og
samhæfingar á öllum svið-
um.
íslensk einangrun?
Sem stendur hlýtur staða íslands gagnvart sam-
runaferlinu í Evrópu að teljast ásættanleg. Ríkin sem
nú munu hefja viðræður við ESB eru öll í mun veik-
ari stöðu gagnvart Evrópusamvinnunni og það sama
má sumpart segja um þau ríki sem lengra em komin
í viðræðum við bandalagið. Aðstæður breytast hins
vegar ört í Evrópu og vel er hugsanlegt að EES-samn-
ingurinn, sem ESB sýnir í hæsta lagi góðviljað
áhugaleysi, verði ekki í mörg ár enn nothæf tenging
við Evrópu.
Pólitísk stækkun
Það em líka fyrst og
fremst ráðamenn í stjóm-
kerfum og atvinnulífi um-
sóknarlandanna 13 sem
vilja aðild að Evrópusam-
bandinu sem fyrst. Fylgi al-
mennings við aðild hefur
víða minnkað. Ein ástæða
þess er vafalítið óþreyja,
vonbrigði og tilfinning um
höfnun af hendi Vestur-
Evrópu. Vestan frá séð era
rökin með stækkun líka
nánast alfarið pólitísk.
Menn vilja tryggja lýðræði
og stöðugleika í nýfrjálsu
„Straumur frétta af vandræðum innan Evrópusambandsins hefur blindað marga
fyrir þeim gífurlega árangri sem sambandið hefur náð á síðustu árum í að dýpka
samstarf aðildarríkjanna.“
skoðanir annarra______________________
Hætta í Pakistan
„Valdarán hcrsins í Pakistan veldur óvissu í Suð-
■ austur-Asíu og öllum heiminum. Herforingjar, sem
j kunna að vera hlynntir frekari átökum við Indland,
j hafa rænt völdum i landi sem vopnað er kjarnorku-
vopnum og með mörg stríð að baki. Þessi heimshluti
j er skyndilega, eftir óstöðugar sættir milli Pakistans og
'Indlands, enn á ný orðinn einn hættulegasti staður
! heims. Bandaríkin og aðrar þjóðir verða að krefjast
þess að herforingjamir tryggi öryggi Sharifs, komi
j honum aftur til valda og virði frelsi Pakistana.“
Úr forystugrein New York Times 14. október.
Leikur stjórnmálamanna
j „Þegar hlustað er á öll lætin í kringum atkvæða-
j greiðsluna um sáttmálánn um bann við kjamorku-
vopnatilraunum mætti halda að kalda stríðið væri
komið aftur, þó með flokkshollustu í fyrirrúmi sem
| vanvirðir bæði sannleikann og hagsmuni þjóðarinn-
| ar. Snemma á þriðjudaginn virtist allt benda til að
sáttmálanum yrði hafnað. Ekki vegna þess að rétt sé
að gera það heldur vegna þess að báðir aðilar sjá
pólitískan ávinning í því að deila um málið.
Repúblikanar vilja að Clinton tapi og Clinton vill
geta sakað þá um að hafa hafnað sáttmálanum í stað
þess að draga hann til baka og heyja baráttuna ein-
hvern annan dag.“
Úr forystugrein USA Today 13. október.
De Gaulle-æðið
„Það hefur ríkt de Gaulle-æði í Frakklandi í
haust. Pólitískir keppinautar berjast um að koma á
framfæri stefnu hershöfðingjans. „Maðurinn sem
sagði nei.“ Þannig hefur slagorðið hljómað undan-
farna mánuði fyrir leiksýningu um líf Charles de
Gaulles. Vandamálið I sambandi viö fortíðarþrána
er að Frakkland þarf aðrar lausnir við árþúsunda-
mótin en þær sem de Gaulle kynnti. Sterk þjóðernis-
hyggja hans og andbandaríska stefna hæfa ekki
efnahagsmálum heimsins nú.“
Úr forystugrein Aftenposten 14. október.
!