Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.1999, Síða 21

LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1999
ennmg
21
Kolbrún Bergþórsdóttir gagnrýnandi.
Fornbókmenntir keppa
við verk Laxness
- val á bókmenntaverki árþúsundsins stendur yfir til miðnættis á sunnudag
Fombókmenntimar og verk Lax-
ness takast nú á í vali sem stendur
yfir á Vísi.is á bókmenntaverki ár-
þúsundsins og velja þátttakendur
þar á milli verka eins og Atómstööv-
arinnar og Hávamála. Það eru DV,
Bylgjan, Vísir.is og SS sem standa
fyrir viðamikilli könnun meðal
landsmanna um hvaða íslendingar
og hvaða atburðir hafi mótað mest
líf okkar þessi næstum þúsund ár.
Er nú komið að því að kjósa um
mestu bókmenntaperlu síðustu 1000
ára. Athygli vekur að í þessum leik
hlutu flestar tilnefningar Atómstöð-
in, Egilssaga, Hávamál,
Heimskringla, Heimsljós, íslands-
klukkan, Njála, Passíusálmarnir,
Salka Valka og Sjálfstætt fólk. Það
kemur því í ljós að við lok aldarinn-
ar em það helst fombókmenntimar
og verk Laxness sem takast á í hug-
um þjóðarinnar sem helstu bók-
menntaverkin.
Fornbókmenntir lifandi
samtímabókmenntir
„Ég sé ekkert á
móti þvi. að bera
saman bókmenntir
frá mismunandi
tímum," segir Örn-
ólfur Thorsson rit-
stjóri. „Fornbók-
menntir eru sígild-
ar en það þýðir að
þær gilda sífellt og hafa skírskotun í
okkar samtíma. Þær eru ekki menn-
ingarminjar eða safngripir sem ryk-
falla á söfnum heldur bókmenntir
sem eru lifandi og hafa gildi á öllum
tímum. Því eru fornbókmenntir í
vissum skilningi lifandi samtíma-
bókmenntir."
„Slíkt val á bestu bókmenntunum
er þó gjörsamlega marklaust í sjálfu
sér, eðli málsins samkvæmt. Bók-
menntir eru í eðli sinu, persónu/
bundnar og hafa gildi fyrir einstak-
linga. Bókmenntir eru eins og aðrar
listir að þvi leyti að ekki er hægt að
mæla þær með neinum mælistik-
um.“
„En það er ekkert að því að leika
sér og skemmta sér ef maður tekur
niðurstöðunni með hæfilegum fyrir-
vara. Auk skemmtanagildisins get-
ur slíkt val að auki vakið umræðu
og jafnvel forvitni lesenda, sem er
mjög jákvætt. Það dregur bók-
menntir líka kannski nær umræðu-
miðjunni í samfélaginu, sem er gott.
Og ekkert mælir á móti því að ræða
um bókmenntir frá ýmsum sjónar-
hólum. Hvort úrvalið hér er þver-
snið af skoðun þjóðarinnar get ég
ekki sagt um, en það kemur mér
hins vegar ekkert á óvart að Halldór
Laxness og fombókmenntirnar séu
efst í huga fólks.“
Ekki óeðlilegt miðað við
bókmenntauppeldi þjóð-
arinnar
„Verður ekki bara að lita á þetta
sem leik,“ sagði Einar Már Guð-
mundsson rithöfundur þegar blaða-
maður bar undir hann gildi mats af
þessu tali\ „Menn verða bara að
hafa húmor fyrir því. Fólk er hér
beðið um að velja með þessum hætti
og út frá vissum forsendum. Með
því að gefa sér vissar forsendur er
hæglega hægt að bera saman bók-
menntir frá hvaða tímabilum sem
er.“
„Ég legg hins vegar ekki siðferði-
legan eða bókmenntalegan mæli-
kvarða á gildi slíks vals, þetta er allt
í lagi og í raun er þetta svipað og að
kjósa besta fótboltaliðið. Valið er
breytilegt frá ári til árs. Svona mat
er eitthvað sem liggur í loftinu á
tímanum sem valið er og útkoman
því alltaf mjög breytileg."
„En þessi samsetning er ekkert
óeðlileg miðað við þær áherslur
sem við höfum haft - það eru fom-
bókmenntirnar, rómantíkin og Lax-
ness. Þetta rúmar ansi margt í ís-
lenskum bókmenntum, en á hinn
bóginn má segja að þessar áherslur
i bókmenntauppeldi þjóðarinnar
valdi því að eitt og annað í gegnum
tíðina hafi gleymst. Það er þó ekki
hægt að segja að þjóðin hafi eina
skoðun á bókmenntum, svona at-
kvæðagreiðsla um bókmenntir tjáir
fremur það sem er uppi á teningn-
um í það og það skipti."
Rökrátt og skiljanlegt
„Mér finnst í raun mjög rökrétt
og skiljanlegt að þessi staða hafi
komið upp því fornbókmenntirnar
eru það sem gnæfir upp úr í bók-
menntasögu landsins og svo aftur
Halldór Laxness, hinn mikli risi
bókmenntanna," segir Kolbrún
Bergþórsdóttir gagnrýnandi. Lax-
ness er skáld sem enginn samtíma-
maður getur keppt við, enda
kraftaverkamaður í bókmenntum.
Mér finnst því samanburður á
milli verka hans og fornbókmennt-
anna á engan hátt fáránlegur.
Hann sýnir hvað þjóðinni þykir í
raun vænt um og metur mikils
Halldór Laxness. Hann sýnir svo
einstaka snilligáfu að maður fyllist
lotningu og því finnst mér rökrétt
að verkum hans sé stillt upp við
hliðina á þessum bókmenntaperl-
um sem fomritin eru.“
Er Kolbrún var spurð álits á
könnunum af þessu tagi svaraði
hún því til að hún hefði ákaflega
gaman af öllum skoðanakönnun-
um og listum yfir það besta. „En
það á ekki að taka þetta of alvar-
lega. Svona samanburður gerir
margt gott að því leyti að það fær
fólk til að meta bókmenntaverk í
huganum og gera upp á milli
þeirra. Fólk hefur gott af því að
gera upp hug sinn um íslenskar
bókmenntir og velta þeim fyrir
sér.“
-AA
Tilboðspakki
helgarmnar!
í verslun okkarí Kringlunni
Nokia 3210 sími,
handfrjáts búnaður,
bílhteðsLutæki, leðurtaska,
auka fram- og bakhtið.
aðeins
RIOO te
TUboðið gitdir til sunnudags.
Komið í verstun okkar í Kringlunni
og kynnið ykkur fj'ötda
tilboða sem þar bjóðast.
Tilboðin gilda einungis í verslun okkar í Kringlunni.
SÍMINN-GSM
WWW.GSM.IS