Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.2000, Blaðsíða 31

I>V
LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 2000
31
Helgarblað
Þolinmóði úti-
legumaðurinn
- Páll Stefánsson ljósmyndari myndar ísland með 20 kílómetra millibili á fjórum dögum
Páll Stefánsson Ijósmyndari.
Hann er í þann veginn aö gefa út sína sjöundu Ijósmyndabók sem er sérkennilegur þverskuröur afíslandi meö mynd-
um sem eru teknar á 20 kílómetra fresti viö hringveginn.
Páll Stefánsson Ijósmyndari
elskar ísland. Þetta ástarœvin-
týri hefur varaö lungann úr
œvi hans og leitt af sér lífsstarf
Páls sem er Ijósmyndun, ótelj-
andi Ijósmyndir í tímaritum og
sjö Ijósmyndabœkur og óstööv-
andi feröalög um afskekktustu
kima landsins í öllum veörum.
Sjöunda Ijósmyndabókin sem
er í þann veginn aö lita dagsins
Ijós er nokkuö ólík hinum fyrri.
Hún heitir 1881 km og vísar
heitiö til þeirrar vegalengdar
sem bókin spannar.
Páll ók frá Lækjartorgi í
Reykjavík austur um Hellisheiði
hringinn um landiö að Vest-
fjörðum meðtöldum á aðeins
fjórum dögum. Á nákvœmlega
20 kílómetra fresti nam hann
staöar og tók mynd af landi,
fólki eða fénaði sem fyrir augu
bar í því veöri og þeim birtu-
skilyrðum sem voru til staöar. í
bókinni birtist því hringvegur-
inn, fólkið og landið í þeim fjöl-
breytileika sem íslenskt veðurfar
og fjölbreytt og kvikt veður
getur skapað á sumardegi.
Bókin kom til mín
„Ég ætlaði ekki að gefa út bók,“
segir Páll í samtali við DV.
„Ég gaf út bókina Land á síðasta
ári og ætlaði upphaflega að vinna
þessa hugmynd um hringveginn í
myndum sem tímaritsverkefni og á
einhverju stigi ætlaði ég að stansa á
10 kílómetra fresti sem þótti síðan
of þétt. En þegar ég kom úr leið-
angrinum með allar myndimar þá
kom bókin til mín.“
Páll skráði nákvæmlega hjá sér
kílómetrastöðu og tima á hverjum
stað og það er samviskusamlega
prentað við hverja mynd. Hann fór
aldrei langt frá bílnum, mest um 50
metra og mætti lögreglunni tvisvar
sinnum á leiðinni og fékk sekt fyrir
of hraðan akstur í bæði skiptin.
„Þó ég hafi ferðast mikið þá opn-
aði þetta verkefni mér nýja sýn á
landið. Stundum var ég heppinn og
stundum ekki. Þannig hitti ég ná-
kvæmlega á brúarsporðinn við Jök-
ulsá á Breiðamerkursandi og tók
mynd af lóninu frá hefðbundnu
sjónarhomi þar sem það nýtur sín
hvað best. Austur í Lóni, sem mér
fmnst afskaplega falleg sveit, stans-
aði ég á 20 kílómetrum þar sem ekk-
ert sést nema sandur og þokan var
niðri í hlíðum. Ég fór aldrei langt
frá bílnum en gat auðvitað valið í
hvaða átt ég tók myndina."
Hraðari og hrárri myndir
Páll kom frá námi í Svíþjóð fyrir
18 árum. Hann hefur síðan unnið
hjá Iceland Review sem ljósmyndari
og myndritstjóri. Hann er án efa
þekktasti landslagsljósmyndari á ís-
landi og óhætt að segja að hann hafi
breytt sýn íslendinga á sitt eigið
land þegar hann fór að birta mynd-
ir sínar frá afskekktum stöðum oft
teknar í regni og sudda eða veöri
sem menn höfðu fram til þess ekki
talið henta til myndatöku. Er hann
með þessari nýju bók að breyta um
stíl?
„Það má segja að myndir mínar
haíi hingað til oft verið agaðri en
þær sem birtast i þessari bók. Ég er
að birta þama hraðari og hrárri
myndir en ég hefi gert áður. í þess-
ari bók eru aðeins myndir úr byggð
og vantar hálendið sem hefur verið
mjög áberandi í myndum mínum til
þessa. Þess vegna verður fólk meira
í fyrirrúmi en oft áður.
Það er engin ástæða til þess að
vera alltaf að gera sama hlutinn og
gaman að vera „spontant". Þó mér
finnist gaman að taka myndir fyrir
tímarit þá finnst mér líka gaman að
gera bækur því með hverri bók lýk-
ur maður ákveðnum kafla eða við-
fangsefni og getur snúið sér að því
næsta. Þannig heldur maður áfram
og þroskast sem myndasmiður."
í sveitinni hjá afa
Páll fékk ungur ást á landinu þeg-
ar hann dvaldi langdvölum í sveit
hjá afa sínum, séra Páli á Skinna-
stað í Öxarfirði og síðar í Fnjóska-
dal. Meðan hann var unglingur ferð-
aðist hann mikið með Ferðafélagi
íslands og segist hafa viljað það
frekar en fara til útlanda.
„Norður í Öxarfirði eru andstæð-
ur landsins skýrar, svartur sandur
og gróið kjarr. Þar er stutt í nátt-
úruperlur eins og Ásbyrgi og Detti-
foss og þarna var gott að vera sem
bam.“
Páll hefur sínar sérstöku vinnu-
aðferðir við aö mynda íslenskt
landslag. Hann ferðast um fjöll og
fimindi á ýmsum árstímum, liggur
oftast úti undir berum himni í öfl-
ugum svefnpoka og nýtur nálægðar-
innar við náttúruna og lífrikið og
fylgist með breytilegri birtu.
„Þetta er alls ekki eins mikið
harðræði og margir halda. Þetta er
góður poki og mér verður aldrei
kalt. Nálægðin við náttúruna er
mikilvæg. Þegar maður liggur graf-
kyrr, t.d. í eyðibyggðum eins á
Homströndum eða Langanesi, þá
kemur refurinn og þefar mann uppi
eða hestar ganga kringum pokann
og fuglar tísta.“
Þaö er maður á heyvagninum
En stundum lendir Páll í nálægð
við lífríki sem er ekki eins villt og
öllu auðþekkjanlegra.
„Ég fór fyrir fáum árum norður í
Öxarfjörð að
mynda Dettifoss í
klakaböndum í
lok febrúar. Það
var 12-14 stiga
frost og skafrenn-
ingur í Öxarfirði
þegar ég kom
norður. Ég vissi
að það er vont að
liggja á jörðinni í
svefnpokanum
þegar skefur mik-
ið og varð því feg-
inn þegar ég sá
allt í einu hey-
vagn í bílljósun-
um og kom mér
fyrir í svefnpok-
anum uppi á hon-
um og steinsofn-
aði. Þegar ég
vaknaði um
morguninn og
var að undirbúa
það að skríða úr pokanum farmst
mér endilega eins og það væri verið
að horfa á mig. Það reyndist vera
rétt því vagninn stóð rétt við eld-
húsgluggann á Presthólum í Öxar-
firði en íbúðarhúsið hafði ég ekki
séö í sortanum um nóttina."
í sandbleytu upp í klof
Páll segist vera orðinn „áhuga-
veðurfræðingur" af áratuga starfi
við landslagsljósmyndun. Þegar
hann heyrir að spáin er góð hendir
hann svefnpokanum í bílinn ásamt
myndavélum og fylgihlutum sem
eru mæld í milljónum króna og
hundruðum kílóa. Síðan hverfur
hann út í buskann og skilar sér ein-
hvem tímann aftur. Það er því
kannski ekki út í
bláinn að hann
þakkar Áslaugu
eiginkonu sinni
þolinmæðina í eft-
irmála bókarinn-
ar. En er fólk
aldrei hrætt mn
hann?
„Mínir nánustu
vita að ég tefli
aldrei á tvær hætt-
ur og þeir vita líka
að landslagsljós-
myndun er ekki
eitthvað sem verð-
ur til bak við
skrifborð. Ég hef
aldrei lent í nein-
um sérstökum
hættum, stöku
sinnum villst í
þoku. Þó var mér
ekki sama þegar
ég sökk fótgang-
andi í sandbleytu inni viö Brúarár-
jökul í ágúst í fyrra og var nærri tvo
tíma að losa mig.“
Þarna var Páll einn á ferð langt
fjarri alfaraleið og því á engan að
treysta nema sjálfan sig.
„Ég sökk upp í klof og var orðið
ansi kalt á fótunum þegar ég losnaöi
enda var ég á stuttbuxum. En ég var
samt aldrei verulega hræddur.“
Þolinmæði eða þrjóska?
Páll er frægur fyrir þolinmæði
sína þegar breytileg íslensk náttúra
er annars vegar og sat t.d. einu
sinni og beið í fjóra tíma eftir því að
kýr lyfti höfðinu í rétta stellingu.
Reyndar telja sumir að þessi eigin-
leiki sé meira í ætt við þrjósku en
þolinmæði en það er auðvitað túlk-
unaratriði.
„Ég hef verið
heppinn. Náttúr-
an hefur verið góð
við mig. Ég bið
stundum um sól á
ákveðinn stað og
hún kemur. Ef ég
er viss um að ég
fái eitthvað sem
mig langar i þá
get ég verið mjög
þolinmóður. Ég
gekk á Sveinstind
inni við Langasjó
einu sinni sem
oftar og þegar ég
kom upp settist
ský yfir tindinn
og ég sá ekkert frá mér. Ég settist
niður og beið. Ferðafélagi minn sem
beið niðri á sandinum undir fjallinu
missti þolinmæðina eftir tæpa fimm
tíma og fór að æpa á mig. Ég fór þá
niður til hans en nákvæmlega þegar
ég var kominn niður dró skýið af
fjallinu og þá var ekki um neitt ann-
að að ræða en að drífa sig upp aftur.
Ég gat ekki látið Sveinstind fara
svona með mig.“
Myndavélin hættir aldrei að
toga í mig
Páll hefur myndað íslenskt lands-
lag í 18 ár og sett saman sjö bækur.
Iceland Review, fyrirtækið sem
hann hefur unnið hjá allan tímann,
sameinaðist Vöku-Helgafelli sl ár
sem síðan er nú að sameinast Máli
og menningu. Hvernig hyggst Páll
mæta þessum breytingum? Eru sjö
bækur í viðbót í íslenskri náttúru
eða hyggst hann ef til vill snúa sér
að öðrum verkefnum?
„Meðan mér er að fara fram og ég
er að vinna með
góðu og metnaðar-
fullu fólki eins og
fyrst Haraldi J.
Hamar og síöan
núverandi rit-
stjóra útgáfunnar,
Jóni Kaldal, er
það bara kostur
að koma inn í
stærri og öflugri
einingu. Þarna
skapast sóknar-
færi í erlendri út-
gáfu sem vekja
áhuga minn því
ljósmyndin talar
alþjóðamál. Ég hef
alltaf gaman af því að mynda fyrir
metnaðcirfull tímarit sem miða sig
við það sem vel er gert úti í hinum
stóra heimi og taka þátt í að þróa
þau og vil halda því áfram. Tíma-
ritavinna er nefnilega skemmtileg
samvinna milli hönnunar, texta og
mynda.
Hvað varðar ljósmyndunina þá er
hún ekki vinna heldur lífstíll og
ástríða. Þó ég sé þreyttur eftir lang-
an vinnudag þá stenst ég aldrei mát-
ið þegar myndavélin togar í mig og
hvíli mig oftast með því að taka
myndir. Myndavélin mun aldrei
hætta að toga mig út i íslenska birtu
og láréttan vind.“ -PÁÁ
„Ég settist niður og beið.
Ferðafélagi minn, sem
beið niðri á sandinum
undir fjallinu, missti þol-
inmœðina eftir tœpa
fimm tíma og fór að æpa
á mig. Ég fór þá niður til
hans en nákvœmlega
þegar ég var kominn nið-
ur dró skýið af fjallinu og
þá var ekki um neitt
annað að rœða en að
drífa sig upp aftur. Ég
gat ekki látið Sveinstind
fara svona með mig. “
„Þegar ég vaknaði um
morguninn og var að
undirbúa að skríða úr
pokanum fannst mér
endilega eins og það væri
verið að horfa á mig. Það
reyndist vera rétt því
vagninn stóð rétt við eld-
húsgluggann á Presthól-
um í Öxarfirði. “