Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.2000, Qupperneq 12

12
LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 2000
Fréttir
DV
Augu umheimsins beinast að Flórída þar sem enn er verið að telja atkvæði úr forsetakosningunum:
Dómstólar hafa vald
til að ógilda kosningar
Dómstólar í Bandaríkjunum hafa
aldrei þurft að skera úr um úrslit
forsetakosninga. Ef A1 Gore varafor-
seti og stuðningsmenn hans kjósa
að leita til dómstólanna til að fá
hnekkt úrslitunum sem virðast
blasa við í Flórída leita þeir á áður
ókönnuð mið.
Dómstólar í Flórída hafa að vísu
vald til að hnekkja úrslitum kosn-
inga og boða til nýrra. Þeir beita þvi
valdi sínu afar sjaldan, að sögn lög-
spekinga, vegna þess að dómarar
eru tregir til að blanda sér í stjórn-
mál og vegna þeirrar skoðunar að
ekki séu til gallalausar kosningar.
„Það eru ekki til fullkomnar
kosningar," segir David E. Card-
ið í veg fyrir ásetning kjósenda.
En sérfræðingar í kosningalögum
segja að ekki séu til nein skýr svör
við þeim lagalegu spurningum sem
hafa komið upp í baráttunni um
Flórída. Að hluta til vegna þess að í
mörgum kosningum koma upp
ásakanir um mistök og jafnvel svik.
Dómstólar um öll Bandaríkin eru
tregir tii að skipta sér af stjórnmála-
baráttunni og það er ekki bara i
Flórída sem úrslit kosninga hafa
verið vefengd. Hins vegar verður
það metið á grundvelli laganna í
Flórída hvort kringumstæður kosn-
inganna krefjast endurskoðunar.
Þótt dómstólar í Flórída segist
skipta sér sem minnsta af stjórn-
Sökudólgurinn
Karl Rove, herstjóri kosningabaráttu Georges IV. Bush, heldur á umdeildum
kjörseðli frá Palm Beach-sýstu á Flórída sem olli mörgum kjósendum svo
miklum heilabrotum aö þeir sögöust hafa greitt röngum manni atkvæöi sitt.
Spurningin sem glímt veröur viö næstu daga og viku er sú hvort kjörseöillinn
hafi veriö þess eölis aö hann réttlæti ógildingu niðurstaöna kosninganna.
well, lögmaður í Orlando og fyrrum
kosningastjóri í Flórída, í samtali
við bandaríska dagblaðið New York
Times.
Engin skýr svör
Lögspekingar segja að í lögum
Flórída séu mælikvarðar sem lög-
menn þeirra Als Gores, varaforseta
og forsetaframbjóðanda demókrata,
og Georges W. Bush, forsetafram-
bjóðanda repúblikana, muni senni-
lega nota til leiðbeiningar. Þar
koma fram ástæður fyrir að menn
geti vefengt niðurstöður kosninga,
svo sem fullyrðingar um að embætt-
ismenn hafi tekið við ólöglegum at-
kvæðum og „hvaða aöra ástæðu eða
fullyrðingu" um að komið hafi ver-
málum, hafa dómarar þar lýst því
yfir að hlutverk þeirra í að fara yfir
kosningar sé til þess að tryggja að
kjósendur geti látið vilja sinn í ljósi,
jafnvel þótt það þýði aö boða verði
til nýrra kosninga.
Sérfræðingar spá því að lögmenn
þess sem endanlega verður úrskurð-
aður sigurvegari kosninganna í
Flórída muni hvetja dómstólana til
að skipta sér ekki af. Lögmenn þess
sem tapar myndu aftur á móti vísa
í fyrri úrskurði sem segja aö hægt
sé að réttlæta nýjar kosningar við
mjög sérstækar aðstæður.
„Dómarar munu verða tregir til
þar sem það er stórt skref að lýsa yf-
ir að nýjar kosningar skuli fara
fram,“ segir Jon L. Mills, starfandi
rektor lagadeildar Flórída-háskóla.
„En dómstólar hafa oft sagt að hlut-
verk þeirra sé að túlka kosningalög-
in svo þau endurspegli vilja al-
mennings."
Hæstiréttur í málið
Hæstiréttur Flórída féllst til
dæmis á úrskurð undirréttar árið
1998 um að kosningar hefðu ekki
farið fram eins og lög kváöu um.
Rétturinn úrskurðaði hins vegar að
ekki væri þörf á nýjum kosningum
þar sem ekki væru nægar vísbend-
ingar fyrir því að það sem miður fór
hefði breytt niðurstöðunum.
Hæstirétturinn notaði aftur á
móti málið frá 1998 til þess að gera
það lýðum ljóst að dómstólar hafi
vald til að ógilda kosningar þegar
„sanngjarn váfi er fyrir hendi um
hvort vilji almennings hafi komið
fram í kosningunum".
í úrskurði réttarins kom einnig
fram að dómstólar ættu að ógilda
kosningar, jafnvel þótt ekki hafi
verið um svik að ræða eða vísvit-
andi mistök, ef sterkar líkur væru á
því að það sem miður fór hefði
breytt niðurstöðum þeim sem kjós-
endur ætluðu að ná fram.
Ótroðnar slóðir
Sumir lagasérfræðingar í Flórida
segja þó að sú þumalputtaregla gildi
að eftir því sem kosningarnar eru
mikilvægari þeim mun tregari séu
dómstólar til að grípa til aðgerða
sem myndu breyta þeim niðurstöð-
um sem kjömefndir lýstu yfír. Af
þeim sökum sé alls óvíst að fordæm-
in i Flórída þar sem tekist var á um
þingmenn eða embættismenn ríkis-
ins veiti öll nauðsynleg svör í yfir-
standandi baráttu um forsetaefnið.
„Við erum að feta alveg ótroðnar
slóðir,“ segir Terence J. Anderson,
prófessor í kosningalögum við laga-
deild Miami-háskóla.
Lög Flórída tilgreina fimm ástæð-
ur sem hægt er að nota til að ve-
fengja niðurstöður kosninga eftir að
endurtalningu er lokið. Meðal
ástæðanna eru svik, mútuþægni og
vanhæfi frambjóðanda. Slíkt á ekki
við í forsetakosningunum um-
deildu.
Hinar ástæðurnar tvær gætu átt
við í þessu tilviki. Sumir lögfræð-
ingar segja að ákvæði um „viðtöku
ólöglegra atkvæða" gæti verið
grundvöllur fyrir lögsókn í Palm
Beach-sýslu. Ástæðan er sú að í
annarri klásúlu kosningalaga Flór-
ída segir að á löglegum kjörseðli
eigi kjósandinn að merkja „hægra
megin við nafn“ frambjóðandans. Á
kjörseðlinum í Palm Beach-sýslu,
sem margir kjósendur segja að hafi
ruglað þá í ríminu, voru nöfn fram-
bjóðendanna bæði vinstra og hægra
megin við staðinn sem kjósendur
áttu að merkja við til að sýna hverj-
um þeir greiddu atkvæði sitt.
Vilji kjósenda
Aðrir lögmenn segja að einnig
ætti að vera hægt að vefengja úrslit-
in í Flórída á grundvelli „hvaða
ástæðu annarrar eða staðhæfmgar"
sem myndi sýna fram á að vilji kjós-
enda hefði ekki fengið að koma í
Ijós.
Þar sem forsetakosningarnar eru
alríkiskosningar yrði að höfða mál
fyrir alríkisdómstólum til að fá úr-
slitunum hnekkt. Alríkisdómstólar
myndu þá alla jafna túlka kosninga-
lög Flórídaríkis.
Einnig er hugsanlegt að alríkis-
lög, eins og kosningalög, gætu orðið
miðpunktur baráttunnar vegna
staðhæfinga um að kjósendur úr
minnihlutahópum hafi ekki fengið
að neyta atkvæðisréttar síns.
Repúblikanar í Flórída benda á
að fjöldi embættismanna beggja
stóru flokkanna hefði fengið
sýnishorn af kjörseðlinum í Palm
Beach-sýslu fyrir kosningarnar og
að enginn hefði gert athugasemdir
við hann.
Þá má benda á að yfirgnæfandi
meirihluti kjósenda sýslunnar gat
klórað sig fram úr kjörseðlinum og
greitt atkvæði sitt þeim
frambjóðanda sem hann studdi. Þvi
hlýtur sú spurning að vakna hvort
kjörseðillinn hafi verið nægilega
ruglingslegur til að það réttlæti
ógildingu hans samkvæmt lögum
Flórída.
Byggt á New York Times og
Washington Post.
Hægt að kjósa forseta
án kjörmanna Flórída
Þannig gæti farið að næsti forseti
Bandaríkjanna yrði kosinn án þátt-
töku kjörmannanna tuttugu og
fimm frá Flórída sem svo hart er
barist um þessa dagana. Stjórnar-
skrá Bandaríkjanna gerir ráð fyrir
þeim möguleika að öll ríki velji ekki
kjörmenn til að taka þátt í kjöri for-
seta landsins.
Verði raunin sú að ekki takist að
fá endanlega niðurstööu í atkvæða-
greiðslunni í Flórida þann 18. des-
ember næstkomandi, þegar kjör-
mennirnir hittast i höfuðborgum
ríkjanna fimmtíu og í District of
Columbia, það er að segja í höfuð-
borginni Washington, verður krepp-
an sem fylgir óhjákvæmilega í kjöl-
farið pólitísk en ekki stjórnarskrár-
leg.
Forsetakjör í gíslingu
Bandaríska stjórnarskráin gerir
aðeins þær kröfur að forsetinn fái
meirihluta atkvæða skipaðra kjör-
manna. Walter Dellinger, lagapró-
fessor við Duke-háskóla, sagði
ástæðuna fyrir þessu ákvæði stjóm-
arskrárinnar vera þá að á fyrstu ár-
um Bandaríkjanna kynnu einhver
ríkjanna aö sleppa því að tilnefna
kjörmenn og því væri engin ástæða
til að halda kjöri forsetans í gísl-
ingu af þeim sökum.
Ef úrslit verða ekki ráðin í Flór-
ída þegar kjörmenn koma saman
eða ef Jeb Bush ríkisstjóra, yngri
bróður Georges W. Bush, forseta-
frambjóðanda repúblikana, verður
meinað að gefa út skipunarbréf
kjörmanna ríkisins, hefur A1 Gore,
varaforseti og forsetaefni
demókrata, þegar tryggt sér nægi-
legan fjölda kjörmanna til að verða
kjörinn forseti. Það er að segja, ef
núverandi tölur um fjölda kjör-
manna standa óhaggaðar og ef kjör-
menn virða vilja meirihluta kjós-
enda i ríki sínu.
Kjörmenn eru alls 538 en ef kjör-
menn Flórída er dregnir frá standa
eftir 513. A1 Gore hefur þegar tryggt
sér stuðnings 260 kjörmanna, sem
er meira en helmingur, ef kjörmenn
Flórída verða ekki með.
Falli atkvæði kjörmanna jafnt
kemur til kasta fulltrúadeildar
Bandaríkjaþings aö kjósa forseta.
Þar verður einn frambjóðandi að fá
meirihluta ríkjanna flmmtíu til að
ná kjöri. Ef slíkt tekst ekki í fyrstu
tilraun er haldið áfram þar til einn
frambjóðandi fær hreinan meiri-
hluta.
Ekki er þó búist við að fulltrúa-
deildin komi nærri kjöri forsetans
að þessu sinni nema með þátttöku í
hátíðarfundi með öldungadeildar-
mönnum þann 6. janúar næstkom-
andi þegar atkvæði kjörmannanna
verða talin formlega.
Löng bið á fyrri öldum
Fjórir dagar eru nú liðnir frá því
Bandaríkjamenn gengu til forseta-
kosninga og enn er allt á huldu um
hvort það verður George W. Bush
eða A1 Gore sem fær að gista í Hvíta
húsinu næstu fjögur árin.
Á fyrstu áratugum Bandaríkj-
anna voru úrslit forsetakosninga
ekki kunn fyrr en þremur til fjórum
vikum eftir kjördag. Á tuttugustu
öldinni þurftu menn að biða lengst
árið 1960, þegar John F. Kennedy
sigraði Richard M. Nixon. Úrslit
þeirra kosninga lágu ekki fyrir fyrr
en klukkan ellefu að morgni daginn
eftir kjördag.
Byggt á New York Times.
Endurtalning í Flórída
Theresa LePore, formaður kjörnefndar Palm Beach-sýslu á Flórída, viö
endurtalningu atkvæöa úr forsetakosningunum. Svo kynni aö fara aö nýr
forseti Bandaríkjanna yröi kosinn án þátttöku kjörmanna Flórídaríkis.