Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.2000, Síða 29

LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 2000
DV
Helgarblað
29
Halldór Ásgrímsson tekur viö embætti formanns Framsóknarflokksins af Steingrími Hermannssyni á flokksþingi 1994
/ óútkominni ævisögu Steingríms segir að Halldór hafi hótaó að hætta viki Steingrímur ekki fyrir honum. „Þennan vetur varö ég var við vaxandi óþreyju Hall-
dórs að komast í formannsstól Framsóknarflokksins. Fleiri en einn og fleiri en tveir létu þess getið við mig að hann léti í það skína í trúnaðarsamtölum að
færi ég ekki að hætta gerði hann það sjálfur."
Austfiröir hrundu næstum
vegna fjarvista Halldórs
„Á síðari árum hefur mér oft
orðið hugsað til þess hvernig þró-
unin hefði getað orðið ef ég hefði
ílengst í embætti utanríkisráð-
herra. Mér hefur fundist að örlög
eftirmanna minna þar hafi sann-
að að sambandsleysi við almenna
flokksmenn er oftar en ekki af-
leiðingin. Jón Baldvin og Halldór
Ásgrimsson hafa báðir verið at-
orkusamir utanríkisráðherrar.
Mér hefur hins vegar þótt þeir
báðir glata tilfinningu fyrir því
sem helst brennur á þjóðinni og
þeirra eigin flokksmönnum. Þessi
umræða er viðkvæm í Framsókn-
arflokknum. Á flokksfundi fyrir
tæpum tveimur árum rifjaði ég
upp að sagt var um þýska utan-
ríkisráðherrann, Genser, að þeg-
ar tvær flugvélar mættust, önnur
í flugtaki og hin i lendingu á flug-
velli borgarinnar væri ráðherr-
ann að öllum líkindum í þeim
báðum. Varaði ég Halldór Ás-
grímsson við því ef svipuð orð
mætti hafa um fjarvistir hans.
Vandi Halldórs er ekki minni
en sá sem ég átti við að glíma.
Hann ber höfuð og herðar yfir
aðra forystumenn flokksins og er
þar ekki síður einráður en ég var.
Halldór hefur gegnt starfi utan-
ríkisráðherra lengi. Ég óttast að
einangrun hans hafi aukist að
sama skapi. Við höfum að vísu
ólíkan stjórnunarstíl. Halldór hef-
ur alla tið ráðfært sig við þröng-
an hóp. Gagnrýnisraddir innan
flokksins eru hins vegar ófáar
ekki síður en þegar ég gegndi
embætti utanríkisráðherra þótt
þær fari ekki hátt. Staðan í kjör-
dæmi Halldórs er lýsandi fyrir
þetta. Minnstu munaði að fylgi
Framsóknarflokksins á Austur-
landi hryndi í síðustu kosning-
um. Það var einungis fyrir dugn-
að og elju Halldórs sjálfs að hon-
um tókst að bæta fyrir sambands-
leysið á kjörtímabilinu."
Þrátt fyrir þetta kemur skýrt
fram í bókinni að Steingrímur
bar lengst af mikið traust til Hall-
dórs og dáðist að vinnusemi hans
og atorku.
Halldór kom einu sinni I
bankann
Steingrímur varpar i hókinn
skýru ljósi á það hvernig hann
var settur út í kuldann og ein-
angraður eftir að hann hvarf úr
pólitík í Seðlabankann. Um sam-
skiptin segir hann:
„Svipaða sögu var að segja af
samskiptum mínum við forystu
Framsóknarflokksins eftir að ég
varð Seðlabankastjóri. Þeir þing-
menn sem komu til fundar við
mig í Seðlabankann vildu ekki að
hátt væri um það talað. Slíkar
heimsóknir væru ekki vel liðnar
af forystunni. Samband okkar
Halldórs hefur verið lítið sem
ekkert. Hann leit aðeins einu
sinni til mín í bankann þau ár
sem ég sat þar. Þá hafði systir
mín hvatt til þess að minnst yrði
aldarafmælis föður okkar. Hall-
dór kom til að ræða það.“
Halldór ræddi við Davíð
á laun
Steingrímur var heldur ekki
hafður með í ráðum þegar stofnað
var til núverandi stjórnarsam-
starfs:
„Kosið var til Alþingis 8. apríl
1995. Að kvöldi skírdags þann 13.
apríl sátum við Edda veislu Jóns
Baldvins utanríkisráðherrra í
Ráðherrabústaðnum. Þegar við
kvöddum spurði ég Jón hvort ég
mætti ekki óska honum til ham-
ingju með áframhaldandi stjórn-
arsamstarf. „Það er nú það,“
svaraði Jón. „Við vitum satt að
segja ekki hvað er að gerast. Dav-
íð hefur lítið samband við okkar
haft allt frá kosningum." Daginn
eftir kom í ljós að Davíð hafði átt
í viðræðum við Halldór Ásgríms-
son án vitundar Alþýðuflokksins.
Og svo gerðist það sem ég hafði
óttast mest. Framsóknarflokkur-
inn fór í ríkisstjórn undir forystu
Sjálfstæðisflokksins."
Halldór samgróinn
kvótanum
í bók Steingríms er það rakið
ítarlega hvernig skoðanir hans og
Halldórs varðandi fiskveiðistjórn-
un urðu að ásteytingarsteini milli
þeirra en Steingrímur telur Hall-
dór hafa gengið erinda hags-
munaaðila.
„Halldór Ásgrímsson hafði
meira samráð við hagsmunaaðila
í sjávarútvegi við útfærslu fisk-
veiðistefnunnar næstu misserin
en við samráðherra sína. Honum
var engu að síður ljóst að ég hafði
djúpstæðar efasemdir um kvóta-
kerfið. Ég lá ekki á þeim skoðun-
um mínum opinberlega."
Það kemur einnig fram að þeir
Halldór og Steingrimur ræddu
þessi mál aldrei af hreinskilni.
„Þegar ég lít til baka minnist
ég þess ekki að við Halldór rædd-
um þessi mál nokkru sinni af
hreinskilni okkar á milli. Ég virti
valdsvið Halldórs í sjávarútvegs-
ráðuneytinu, sjálfstæði hans við
meðferð málaflokksins og mikla
atorku. Það var ekki síður mín
sök en Halldórs að við jöfnuðum
ekki ágreininginn okkar á milli.
Hvorugur hafði frumkvæði að
því. Kannski hefði það ekki verið
hægt.“
Gallaö kerfi sett á I flýti
Steingrímur fer ekki dult með
andstöðu sína við kvótakerfið í
ævisögunni.
„Kvótakerfið byggðist í upphafi
á lögum sem komið var á í mikl-
um flýti og án pólitískrar um-
ræðu. Stefnumótun fór hvorki
fram á vettvangi Framsóknar-
flokksins, annarra stjórnmála-
flokka, í sjávarútvegsráðuneytinu
né á Alþingi. Þingmenn litu svo á
að reyna ætti ný vinnubrögð þar
sem óumflýjanlegt væri að hefta
sóknina í þorskinn vegna spá-
dóma Hafrannsóknarstofnunar
um hningun stofnsins. Þeir voru
hins vegar fáir sem ætluðu kvóta-
kerfi að vera til frambúðar. Til
þess voru gallar þess of augljósir.
Ég gat fallist á að eðlilegt væri að
þeir sem sótt höfðu sjó síðustu
þrjú árin áður en þessi lög voru
sett ættu rétt til veiða á næsta
aflaári í samræmi við þá veiði-
reynslu. Engum datt hins vegar i
hug að þessi þrjú undangengnu
aflaár, 1980-1983, veittu viðkom-
andi útgerðarmönnum einokun-
ar- og einkarétt á öllum afla við
íslandsstrendur um ókomna
framtíð."
Steingrimur segir Halldór hafa
barist kappsamlega fyrir því að
koma kerfinu á.
„Stærsta mál þingsins vorið
1990 var án efa lög um stjórn fisk-
veiða. Þetta var helsta kappsmál
Halldórs Ásgrimssonar. Halldór
hafði verið sjávarútvegsráðherra
samfleytt í sjö ár. Hann hafði
styrkt sig mjög í sessi á sviði
stjórnmálanna. Hann naut virð-
ingar fyrir ábyrgð og festu. Hags-
munaaðilar voru löngu orðnir
hagvanir í ráðuneytinu. Innan
Framsóknarflokksins gagnrýndu
sumir að Halldór hefði nánara
samráð við Kristján Ragnarsson,
helsta talsmann útgerðarmanna,
en við þingmenn eða stofnanir
flokksins. Aðrir bentu á að Hall-
dór naut friðar i embætti vegna
hins góða sambands við hags-
munaaðila."
Halldór og kvótinn
eru eitt
„Þegar frumvarp um stjórn
fiskveiða var lagt fyrir Alþingi
var samstaöa um lítið annað en
að æskilegt væri að setja varan-
leg lög um fiskveiðistjórnun.
Stjórnarflokkana greindi á um
fjölmörg atriði. Ég var staðráðinn
i að frumvarpið yrði ekki að lög-
um nema gerðar væru á því
breytingar til að sporna við þeirri
byggðaröskun sem af frjálsa
framsalinu myndi leiða. Ég til-
kynnti Halldóri þetta. Þaö
dimmdi yfir svipnum. Ég fékk að
heyra hinar venjulegu röksemdir
að smærri pláss sem neyddust til
að selja kvóta gætu einfaldlega
keypt hann til baka þegar betur
áraði. Mér þótti þetta svipað og
að segja gjaldþrota manni að
hann þyrfti ekkert að óttast þótt
búslóð hans væri boðin upp.
Hann gæti bara keypt hana til
baka þegar hann rétti úr kútnum.
Þótt kvótakerfið væri nær al-
farið smíð Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna var það
löngu runnið Halldóri í merg og
bein. Hann tók gagnrýni á galla
þess sem ádeilu á sig. Halldór
varð aldrei þungbúnari en þegar
hart var deilt á fiskveiðistjórnun-
arkerfið. Þegar verst lét setti
hann hljóðan eða hann rauk út af
fundi. Það þurfti fleiri en einn
fund til að fá hann til að fallast á
tilslakanir."
Heföi átt aö berjast
Þaö kemur skýrt fram í ævisög-
unni að þegar Steingrímur lítur
um öxl þá iðrast hann þess að
hafa ekki barist gegn Halldóri og
hagsmunaðilum í sjávarútvegin-
um af meiri hörku en hann gerði.
„Ég er hlynntur því að stjórna
sókn í fiskistofnana með kvóta. 1
þeim skilningi er ég fylgjandi
kvótakerfi. Af framsali kvótans
hefur hins vegar leitt óþolandi
óréttlæti. Fámennur hópur ræður
stórum hluta af auðlind þjóðar-
innar. Heilu byggðarlögin standa
eftir án lífsbjargar þar sem út-
gerðarmenn hafa selt kvótann á
brott fyrir tugi eða hundruð millj-
óna. Fólkið sem hefur lagt fram
lifsstarf sitt í að byggja upp út-
gerðarfélögin eða fiskvinnslurnar
situr allslaust eftir.
Þegar ég hugsa til þess hvernig
kvótakerfið hefur leikið margar
blómlegustu byggðir landsins iðr-
ast ég þess helst að hafa ekki
barist af meiri hörku fyrir
breyttu fiskveiðistjórnunarkerfi.
í upphafi höfðu margir efasemdir
um kosti kvótakerfisins eða frjáls
framsals aflaheimilda. Enginn sá
hins vegar fyllilega fyrir hinar al-
variegu afleiðingar þess. Nú þeg-
ar þær eru komnar fram þarf að
hafa kjark til að horfast i augu
við þær og leita leiða til lagfær-
inga, þótt seint sé.“
-PÁÁ/sm
Daihatsu Applause xi árg. 1999
ek. 30 þ. km, sjálfsk., blásans.
Verð 1.285 þús. tilb.1.090 þús.
Hyundai Accent Is árg. 1996
ek. 73 þ. km, 5 gíra, grásans.
Verð 510 þús. tilb.410 þús.
Nissan Patrol GR dísil turbo
árg. 1992, ek. 212 þ. km, 5 gíra,
grásans. Verð 1.450 þús.
tilb.1.250 þús.
Hyundai coupé 1600 árg. 1997
ek. 55 þ. km, 5 gíra, vínrauður.
Verð 1.000 þús. tilb.790 þús.
ancer GLXI árg. 1993
þ. km, sjálfsk., rauður.
Verð 540, þús. tilb.440 þús.
Toyota Camry GLi sedan 2000
árg. 1991, ek 112 þ. km.
sjálfsk. hvítur,. Verð 730 þús.
tilb. 590 þú
MMC Lancer GLXI st. árg.
1997ek. 70 þ. km, Sjálfsk.,
vínrauður. Verð 990 þús.
tilb.870 þús.
Daihatsu Sirion árg. 1998
ek. 21 þ. km, sjálfsk. blár.
Verð 980 þús. tilb. 790 þús.
Útsöludagar
vikuna
4. -11. nóvember
Opið laugardag kl. 12-18
og sunnudag kl. 14-18.