Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2001, Blaðsíða 11

11
LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001
I>"V Skoðun
Pútín og Lenín
Synir mínir tveir, harðfullorðnir
menn, óttuðust lítiOega um mig á
liðnu sumri þegar ég fór gagngert í
Þjóðleikhúsið til þess að horfa á
Svanavatnið með San Francisco-
baOettinum. Þeir sáu það ekki alveg
fyrir sér að ég ætti þangað erindi. í
fyrsta lagi efuðust þeir um að ég næði
samhengi sögunnar og dansins en
verr gekk þeim að ímynda sér áhuga
minn á dansandi strákum í síðum
nærbuxum. Dugði þar lítt að benda
drengjunum á að þar gæti og að líta
baOerínur, hina fegurstu álfakroppa.
„Þær eru óttalega rýrar,“ sögðu strák-
amir og vildu greinilega meira hold.
í Bolshoj
Ekki veit ég hvað þessir sömu pilt-
ar nú halda um fóður sinn. Það var
ekki fuOreynt með síðu nariurnar. Ég
brá mér nefnilega aftur á Svanavatnið
og á ekki ómerkari stað en í sjálft
Bolshoj-leikhúsið í Moskvu. I þá
heimsborg brugðum við hjónin okkur
um síðustu helgi. Fyrir fram vorum
við ákveðin í að skoða Kreml, Rauða
torgið, helstu kirkjur, klaustur og
söfn þessarar sögufrægu borgar. Þá
get ég ekki neitað því að það freistaði
mín að berja augum búkinn af Lenín
sáluga. Konan mín var ekki alveg jafn
spennt fyrir þeim gamla byltingarleið-
toga.
Óvissan var hins vegar meiri með
Bolshoj. Þangað langaði okkur bæði,
þó ekki nema að komast inn í það
fræga hús. Við fórum á Netið hér
heima og kíktum á prógrammið. Ekki
dró það úr tilhlökkun okkar þegar í
ljós kom að á dagskrá leikhússins var
Svanavatnið kvöldið eftir komu okkar
til Moskvu. Netleiðin reyndist hins
vegar erfið og sú saga barst tO ís-
landsstranda að sjálfur Pútín Rúss-
landsforseti fengi sýninguna fyrir sig
og sina. Því væri erfitt um vik fyrir
mörlandann. Við yrðum bara að
treysta á lukkuna þegar þar að kæmi.
Pútín og botnarnir
í Moskvuborg sannaðist þó enn og
aftur að máttur doOarans er mikiO.
Þarlendir vilja bandaríska gjaldmiðil-
inn fremur en sina rúblu. Við náðum
okkur því í miða á verði sem var
fjarri öOu ríkisverði en það skipti
ekki máli. Aðalatriðið var að tryggja
sætin, sjá húsið og hina heimsfrægu
listamenn. Við fengum sæti vinstra
megin í stúku, þó ekki keisara-
stúkunni. Ég gaf mér það að hún væri
frátekin fyrir Pútín og legáta hans.
Konan fann sig knúna til þess að
leigja leikhúskíki þótt við sætum að
kaOa fremst i húsinu. Apparatið kom
sér vel í njósnum mínum um Rúss-
landsforseta. Þótt ég hefði ekki komið
auga á forsetann batt ég enn vonir við
það að hann væri með okkur á sýn-
ingunni. Svona getur maður verið
snobbaður í þessu landi alþýðunnar.
Pútín var hins vegar ekki ofarlega í
huga konu minnar eftir að voldug
tjöld Bolshoj-leikhússins voru dregin
frá, vendilega merkt Sovétríkjunum
sálugu. Á meðan ég var á útkikkinu
eftir forsetanum horfði hún doOaOin á
bolshoj-botnana, rússnesku rassana á
baOettstrákunum. Þeir voru stinnir
og stæltir og síðu nærbuxurnar þeirra
svo þunnar að hver vöðvi var sýnileg-
ur. Vá, var það eina sem hún sagði
uns hún stökk upp og hrópaði bravó
aftur og aftur. Þar fór hún að dæmi
innfæddra sem leyndu ekki tilfinning-
um sínum í lok listilega útfærðra
hópatriða og ekki síður eftir sóló-
dansana.
Slett í plussstúkunni
Það var í miðju bravói konu minn-
ar sem mér bárust njósnir af því að
Pútín væri í húsinu. „KaOinn er
hérna,“ hvíslaði ég í eyra konunnar.
„Ætti ég að fara að hitta hann?“ Hún
hafði ekki augun af prinsinum á sviö-
inu en þó greindi ég að hún hvíslaði á
móti: „Láttu ekki svona, maður.
Hvernig dettur þér í hug að þú komist
gegnum lífvarðaþvöguna að Rúss-
landsforseta?" „Honum þætti kannski
fróðlegt að sjá Kópavogsbúa. Það er
ekki víst að hann hafi séð slíkt ex-
emplar áður,“ hvíslaði ég og leyfði
mér að sletta vegna þess að ég sat í
gyOtri plussstúku Bolshoj-leikhússins.
Hlýðinn sat ég áfram i stúkunni.
Við fórum því á mis, Pútín og ég. Ég
óttast raunar að hann hafi aOs ekki
frétt að við vorum þarna, hjónin. Það
kom þó ekki að sök. Við vorum sem
ölvuð í lok sýningarinnar, jafnvel þótt
við kæmumst ekki að kampavíninu
og kaviarnum í hléi. Listamennirnir
voru verðskuldað kaOaðir fram þrá-
faldlega. Þungu sovéttjöldin dönsuðu
fram og til baka. Það á víst að endur-
nýja þau, líkt og margt annað sem
minnir á tima Sovétríkjanna. Bolshoj-
leikhúsinu verður lokað i sumar og
næstu ár. Þá verða innviðir hússins,
guO og pluss, endumýjaðir. BaOettinn
sýnh i minni sal í næsta húsi á með-
an.
Babúska í lúgu
Ég missti af Pútín en var ákveðinn
að kíkja á Lenín. Ég hef lengi vitað af
honum uppstoppuðum í grafhýsinu á
Það var í miðju bravói
konu minnar sem mér
bárust njósnir af því að
Pútín vœri í hús-
inu.“Kallinn er hérna,“
hvíslaði ég í eyra kon-
unnar. „Ætti ég að fara
að hitta hann?“
Rauða torginu, rétt við Kremlarmúra.
Þar stóðu þeir á áram áður, sovésku
flokksbroddamir, jafnt 1. maí sem á
byltingarafmælinu, breiðleitir og
svipþungir í frökkum með loðhúfur.
Fram hjá þrömmuðu hersveitir í
gæsagangi. Skriðdrekar bruddu torg-
hellurnar og þotugnýr MIG-þotna
skar í eyru. Þessi sýn úr svart-hvítu
sjónvarpi er ljóslifandi í minning-
unni.
Við þurftum að bíða í biðröð á
sunnudagsmorgni til þess að fá að sjá
gamla manninn. Hann er bara tO sýn-
is þá og aðeins í fáeinar stundir. Ekki
verður sagt að frakka- og loðhúfu-
klæddir verðir grafhýsis Lenins sál-
uga hafi tekið okkur opnum örmum
þegar við komumst að þeim eftir
drjúga bið. „Nó kamera,“ sagði Rúss-
inn með sínum hætti á ensku. Sú
tunga var honum ekki töm en tákn-
málið var vel skiljanlegt þegar hann
rak okkur tO baka eftir að hann fann
í tösku konunnar litlu heimilis-
myndavélina. „Ten mínits - left,“
sagði hann og gaf þannig til kynna að
einhvers staðar á vinstri hönd mætti
finna geymslu fyrir myndavélar. Ég
var sem viOuráfandi sauður á Rauða
torginu en ratvísi konunnar bjargaði
okkur. Þótt hvergi væri merkingu að
sjá fann hún langt í burtu babúsku í
sovéskri myndavélalúgu.
Líf í Lenín?
Við svindluðum okkur fram hjá
röðinni og myndavélarlaus bak við
hliðverðina. Skuggsýnt er í grafhýs-
inu svo betra er að gæta sín í svörtum
marmaratröppunum. Lenín er hins
vegar upplýstur i glerkistunni, vel til
hafður og skeggið snyrt. Undarlegt að
geyma dauðan mann svona en samt
svolítið kitlandi. Þegar við hægðum á
okkur tO þess að kíkja betur á kaOinn
veifaði vörður okkur áfram.
„Hann hreyfði höndina," hvíslaði
konan í angist þegar við prOuðum
upp tröppumar frá kistunni. „Hver,
vörðurinn?" spurði ég. Þrír verðir
sussuðu samtímis á okkur. „Nei,
Lenín,“ stundi konan kríthvít á svört-
um marmaranum. „Hvaða vitleysa?"
sagði ég um leið og við sluppum út 1
sólskinið. „Hann hefur verið dauður
frá 1924,“ bætti ég við. „Það er
akkúrat ekkert líf í þessum skrokki."
„Ég sá það samt,“ sagði konan. Litur
var aftur að færast í andlitið á henni
en ég er ekki viss um að hún fari aft-
ur niður.
í eilífu sovéti
Á útleiöinni, við múra Kremlar,
röltum við fram hjá leiðum hetja Sov-
Sovétríkjanna. Stalín var þarna,
höggvinn í grátt grjót, og gott ef ekki
plastblóm á gröfinni frá gömlum
stalínista. Þeir eru tO enn. Þarna
hvíldu líka í eilífu sovéti Brezhnev og
Andropov þótt hann rikti ekki lengi.
Khrústsjov á sér ekki legstað þar enda
dó hann í ónáð. Við sáum gröfina
hans í öðrum kirkjugarði. Marmara-
legsteinninn var svartur og hvítur,
líkt og innræti Sovétleiðtogans sjálfs.
Skoðanir annarra
Öðrum víti til varnaðar
„MOosevic er að-
almaðurinn á bak
við styrjaldirnar á
Balkanskaga. í
meira en tíu ár
stóð hann í farar-
broddi þjóðernis-
sinnaðrar dauða-
reiðar sem hefur
kostað allt að kvartmilljón manna í
Króatíu, Bosníu og Kosovo lífið,
hrakið milljónir manna á flótta, þar
á meðal hundruð þúsunda Serba
sem sjálfir urðu fórnarlömb þeirra
árása sem Milosevic atti þeim út í.
Það eru margir aðrir sem hafa
framið glæpi gegn mannkyninu i
fyrrum Júgóslavíu og þá er einnig
að finna meða Króata og Bosníu-
manna. En Milosevic, fyrrum for-
seti Serbíu og Júgóalsvíu, er kald-
rifjaður höfuðpaur á bak við mestu
hamfarir í Evrópu frá því í heims-
styrjöldinni síðari. Það eru þvi
tímamót að hann skuli nú vera á
bak við lás og slá í Belgrad. En eigi
sættir og réttlæti að taka við af
styrjöldum og fjöldamorðum er fyr-
ir öOu að réttaruppgjörið yfir hon-
um verði ítarlegt og öðrum víti til
varnaðar."
Úr forystugrein Politiken
5. apríl.
Þreytt handrit
„Eftirleikur áreksturs banda-
rískrar njósnaflugvélar og kín-
verskrar orrustuþotu á sunnudag
fylgir þreyttu en hættulegu kalda-
stríðshandriti sem þjónar hagsmun-
um hvorugs landsins. Heilbrigð
skynsemi segir okkur að tíu árum
eftir lok kalda stríðsins ættu Banda-
ríkin og Kína, þjóðir sem ekki eru
óvinir og sem hafa mikinn efna-
hagslegan ávinning af því að þróa
virk samskipti, að geta fundið aðra
leið til að leysa mál eins og þetta.“
Úr forystugrein The New York
Times 6. apríl.
Þagað um hryðjuverk
„Það verður
aOtaf erfiðara hjá
þeim sem vilja
verja stefnu ísraels
gegn Palestínu-
mönnum. Shimon
Peres utanríkisráð-
herra reyndi í
heimsókn sinni i
Stokkhólmi að
kenna Palestínumönnum um ofbeldið,
hryðjuverkin og dauðaskotin. En jafn-
vel þótt jafnaðarmaðurinn Peres sé
sagður vera klári og raunsæi ráðherr-
ann í stjórn hægri mannsins Ariels
Sharons leggja fáir, ef nokkrir, trúnað
á skýringar hans. Það er ekki ein-
göngu eða fyrst og fremst sök Palest-
ínumanna að friðarferlið liggi niðri.
Það eru ísraelar sem eiga sök á mesta
ofbeldinu í Miðausturlöndum. ísrael-
ar koma í veg fyrir að Palestínumenn
komist tO vinnu í ísrael. ísraelar
neita að afhenda palestínskum yfir-
völdum skattgreiðslur Palestínu-
manna. Reyna á að þvinga Palestínu-
menn til að faOast á skilyrði ísraela
fyrir nýjum friðarviðræðum. Það er
kominn tími til að nefna hlutina rétt-
um nöfnum."
Úr forystugrein Aftonbladet 4.
apríl.
Hótel í sérflokki
„Radisson SAS Plaza hótelið í
Ósló kynnir sig sem fyrsta flokks
hótel. Þegar um er að ræða vhðingu
fyrir eigin starfsmönnum verðum
við að slá því fostu að hótelið sé
frekar í sérflokki í neikvæðri merk-
ingu. Kvörtun hótelsins undan
samþykkt jafnréttisráðs um að
bannað sé að neita kvenkyns starfs-
mönnum þess um aö bera blæju
sýnir skort á virðingu fyrir bæði
norskum lögum og trúfrelsi einstak-
lingsins. Stjórn hótelsins segir mik-
ilvægt af öryggisástæðum og með
tiUiti tO markaðssóknar að starfs-
menn séu eins klæddir til að auð-
velt sé að þekkja þá. Það á ekki að
taka reglur hótelsins um klæðnað
fram yfir óskir starfsfólks um notk-
un fatnaðar sem tilheyrir trú þess.“
Úr forystugrein Aftenposten 5.
april.