Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2001, Blaðsíða 10

10
Skoðun
LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001
I>V
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aðstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvik, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasiöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: Fijáls fjölmiölun hf.
Plötugerö: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuöi 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverö 190 kr. m. vsk., Helgarblaö 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Davíð lemurHálldór
Staða Framsóknarflokksins í ríkisstjórninni hefur
hríðversnað. Smám saman hefur forsætisráðherra tekið
þar öll völd og valtað yfir samstarfsflokkinn eftir hentug-
leikum og jafnvel eftir landsfrægum reiðiköstum sínum,
sem hafa gerzt æ tíðari upp á síðkastið.
Nýlega tók forsætisráðherra völdin af iðnaðar- og við-
skiptaráðherra við skipun stjórnar Búnaðarbankans og
rifti samkomulagi, sem utanrikisráðherra hafði gert um
breytta skipan bankaráðsins. Hann gerði báða þessa ráð-
herra Framsóknarflokksins að ómerkingum.
Nýjasta og bezta dæmið um niðurlægingu Framsóknar-
flokksins eru viðbrögð hans við afnámi Þjóðhagsstofnun-
ar, sem forsætisráðherra gaf fyrst í skyn og herti síðan á,
þegar farið var að ræða málið. Formaður Framsóknar
vældi lítillega og þingflokkurinn þegir þunnu hljóði.
Hér er aðeins verið að ræða þann þátt þessara mála og
annarra slíkra, sem snýr að samstarfi stjórnarflokkanna.
Hann felst i, að forsætisráðherra stýrir málum í ráðu-
neytum Framsóknar, gerir samstarfsráðherra að ómerk-
ingum og spyr þá ekki álits á mikilvægum málum.
Vel kann að vera, að efnislegar ástæður séu fyrir yfir-
gangi forsætisráðherra í garð flokks utanríkisráðherra.
Til dæmis eru flestir ráðherrar Framsóknarflokksins
ekki mikilla sanda eða sæva. í mörgum tilvikum er
ástæða til að taka fram fyrir hendur þeirra.
Iðnaðar- og viðskiptaráðherra hefur til dæmis unnið
það afrek að liggja á umsókn um stækkun Norðuráls í
Hvalfirði, af því að hún óttast, að sú stækkun leiði til enn
frekari frestunar Reyðaráls fyrir austan. Tafirnar hafa
nú fryst undirbúninginn að stækkun Norðuráls
Álver eru nefnilega byggðamál, en ekki efnahagsmál í
augum iðnaðar- og viðskiptaráðherra og utanríkisráð-
herra, sem bæði vilja frekar álver i sinu kjördæmi en í
kjördæmi Vestlendinga. Þessi viðhorf ráðherranna gefa
fróðlega innsýn í sjúkan hugarheim Framsóknar.
í máli Þjóðhagsstofnunar hefði verið eðlilegt að taka
málið upp í ríkisstjórninni, úr því að athugun i forsætis-
ráðneytinu hafði tekið þá stefnu, að gott væri að leggja
stofnunina niður. Forsætisráðherra kaus að gera það
ekki, því að hann vildi niðurlægja Framsókn.
Það hefur honum tekizt. Svo vel hefur honum gengið
að aga utanríkisráðherra, aðra ráðherra og þingmenn
Framsóknarflokksins, að þeir létu hann valta yfir sig og
hreyfðu alls engum mótbárum í umræðum á Alþingi.
Með fingursmelli getur hann lagt niður stofnun.
Engu máli skiptir, hvort reiðiköst forsætisráðherra í
garð biskups, öryrkja, Þjóðhagsstofnunar og annarra að-
ila eru náttúruleg eða tilbúin. Það, sem máli skiptir, er,
að þau eru helzta stjómtæki hans, aðferð hans til að fá
aðra til að standa og sitja eins og honum þóknast.
Kjósendur Sjálfstæðisflokksins telja sig hafa himinn
höndum tekið í forustumanni, sem lætur aðra valdamenn
skjálfa á beinunum, hvort sem þeir eru innan flokks eða
utan. Kjósendur Sjálfstæðisflokksins vilja fyrst og fremst
sterkan leiðtoga að hætti fátækrar Suður-Ameríku.
Kjósendur Framsóknarflokksins hafa hins vegar unn-
vörpum flúið fomstumann, sem ekki getur varizt ofbeldi
og tuðar bara niður í bringuna; forustumann, sem er svo
rúinn trausti, að hann getur ekki einu sinni haft áhrif á,
hver er kosinn varaformaður i hans eigin flokki.
Halldór Ásgrímsson er búinn að vera sem stjórnmála-
maður, svo er Davíð Oddssyni fyrir að þakka. Sú er
helzta ástæða þess, að Framsókn er í rúst.
Jónas Kristjánsson
Fagra veröld
Margir hneyksluðust fyrsta apríl á
hinni furðulega hugdettu Guðna
Ágústssonar að banna kjötsölu í land-
inu. Þama er Guðni lifandi kominn,
sögðu sumir og grettu sig. En það var
þá bara aprílgabb.
Sama dag sáu íbúar í þorpi skammt
norður af Grozny í Tsjetsjeníu hvern-
ig manni var kastað út úr herþyrlu
sem flaug fram hjá. Skrokkur manns-
ins sást hverfa í á. Þetta var ekki apr-
ílgabb.
Þegar maðurinn, eða líkið af hon-
um, var veiddur upp úr ánni mátti sjá
á honum öll merki hinnar hroðalegu
meðferðar sem hann hafði sætt áður
en honum var kastað lifandi út úr
þyrlunni. Og ofan í koki mannsins
var nokkuð sem þar á ekki heima.
Það var augað úr honum.
Þessi saga er rakin ásamt 51
annarri sögu af svipuðu tagi í ný-
útkominni skýrslu mannréttindasam-
takanna Human Rights Watch um
ástand mála í Tsjetsjeniu. Þar segir af
mannshvörfum, pyntingum og morð-
um og svo hroðalega útleiknum líkum
að hárin rísa á höfði lesandans. Þetta
er sagan af baráttu Rússa við það sem
þeir kalla alþjóðlega hryðjuverka-
starfsemi.
Human Rights Watch kveðst hafa
upplýsingar um 113 tilfelli í Tsjetsjen-
íu síðastliðið ár eða svo þar sem einn
eða fleiri menn hafa horfið eða verið
drepnir án skýringa eða nokkurrar
sýnilegrar ástæðu. Samtökin fullyrða
að listi þeirra nái þó aðeins yfir hluta
slíkra mála, sennilega aðeins lítinn
hluta þeirra.
Um manninn sem kastað var úr
herþyrlunni segja sérfræðingar sam-
takanna að hann hafi að öllum líkind-
um ekki verið skæruliði. Þetta var
ungur karlmaður, sem raunar er
nafngreindur í skýrslunni og sagður
hafa verið 24 ára á sunnudaginn var,
þegar hann var drepinn.
Sá orðrómur hefur gengið lengi að
Rússar reyni kerfisbundið að ganga á
milli bols og höfuös á karlmönnum á
milli tvitugs og fimmtugs. Sögumar
sem Human Rights Watch rekja í
skýrslu sinni staðfesta þennan
orðróm svo ekki verður um villst.
Tsjetsjenía er ekkert
sertilfelli
Nú mætti halda því fram að
Tsjetsjenía sé algjört sértilfefli. Þar
hafi óþokkaskapurinn og grimmdin
gengið lengra en þekkist annars stað-
ar. En þetta er alls ekki rétt. Það er
sama hvert litið er, þróunin er á einn
veg. í löndum gömlu Sovétríkjanna og
Austur-Evrópu er kerfisbundið of-
beldi jafnt sem tilviljanakennt ofbeldi
daglegt brauð. Um stóran hluta Aust-
ur-Evrópu, suður- og norðurhlíðar
Kákasusfjalla og Mið-Asíu lifir fólk í
Mannréttindum fórnað í þágu meiri hagsmuna
í löndum gömlu Sovétríkjanna og Austur-Evrópu er kerfisbundiö ofbeldi jafnt sem
tilviljanakennt ofbeldi daglegt brauö.
stöðugum ofsafengnum ótta ýmist við
hermenn, lögreglumenn, glæpamenn
eða annan óþjóðalýð sem oftar en
ekki er á sérsamningum við yfirvöld
á hverjum stað og undantekningar-
lítið vel vopnum búinn, með nýjustu
gripi vopnaframleiðendanna og helstu
tækninýjungar á valdi sinu.
í Tsjetsjeníu skákar rússneski her-
inn í skjóli þess að sérstaklega harð-
snúnir og hættulegir hryðjuverka-
menn leynist í fjöllunum og getur því
komið fram við fólkið á staönum
nokkurn veginn eins og hermennina
lystir. Áhugi fjölmiðla er bundinn við
atvik sem valda millirikjadeilum. Það
eru skýrsluhöfundar alþjóðasamtaka
og mannréttindasamtaka sem fýlgjast
með örlögum einstaklinga og skrá
þau í bækur sínar en hafa á endanum
lítil eða engin áhrif á stöðu og gang
mála.
Jón Olafsson
heimspekingur
Mannréttindum fómað
Mannréttindasamtök hafa marg-
sinnis bent á það upp á síðkastið að
víöa er mannréttindum fómað I þágu
meiri hagsmuna, eða þess sem talið er
vega þyngra þá stundina. Þannig geta
harðstjórar og einræðisherrar hæg-
lega slegið ryki í augu fólks með því
að réttlæta valdníðslu sína með ein-
hverju á borð við baráttu gegn hryðju-
verkum, gegn dreifmgu fíkniefna eða
gegn trúarofstæki. Svona hafa harð-
stjórar Mið-Asíu komið ár sinni fyrir
borð. Á svipuðum forsendum hefur
mörg harðstjórnin fengið frjálsar
hendur í gegnum tíðina í Suður-Am-
eríku og á Karíbahafinu.
Hagsmunir fátækra ríkja gagnvart
hinum ríkari em ósköp einfaldir. Þörf
er fyrir efnahagslegan stuðning og
efnahagsleg tengsl af ýmsu tagi. En í
stað þess að leggja aðaláherslu á að
koma í veg fyrir ofbeldi og óhugnað er
vestrænum rikjum að því er virðist
einkum í mun að sjá til þess að menn
séu til friðs hver í sfnu horni.
Það hafa að vísu verið tilburðir í þá
átt hjá alþjóðlegum fjármálastofnun-
um, til dæmis Evrópska þróunar-
bankanum (EBRD), að hafna beiðnum
um lán vegna itrekaðra og sannaðra
mannréttindabrota. En þetta eru veik-
ir tilburðir. Staðreyndin er sú, og það
sýna skýrslur mannréttindasamtaka
skýrt og greinilega, að með hverju ár-
inu sem líður fjölgar ofbeldisverkum
af því tagi sem lýst er i skýrslu Hum-
an Rights Watch um Tsjetsjeníu.
Síðasta sumar glöddust menn mjög
hér á landi yfir afrekum kristinna
manna og töldu að árangur þeirra
væri einsdæmi í veraldarsögunni. En
er maður nokkuð að hætta á að vera
talinn tilfinningasamur þó að manni
fmnist að hinar ágætu framfaraþjóð-
ir, og þar með vér íslendingar, beri
nokkra ábyrgö á fjarlægum atburð-
um eins og þeim að manni er kastað
út úr þyrlu í norðanverðum Kákasus-
fiöllum, eftir að hafa verið látinn
gleypa úr sér augað? Öll sú vitneskja
sem alþjóðleg samtök og stofnanir
safna um ástand heimsins er að
minnsta kosti ekki í fullu samræmi
við þá ánægju yfir heiminum og sjálf-
um sér sem sumir þreytast ekki á að
láta í ljósi.
<£> ‘Þi TWE- rso S'TICni Luige
Tp-iiýVMC MeoiA-teiivites