Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2001, Blaðsíða 14

14
Fréttir
Stóri
„Stóri bróðir“ fylgist af æ meiri
athygli með athöfnum landsmanna
þrátt fyrir allt tal um frelsi og opið
samfélag. Er svo komið að skáld-
saga Georgs Orwell gæti allt eins
verið raunsönn lýsing hversdags-
ins á íslandi. Meira að segja afnám
persónueftirlits farþega á milli svo-
kallaðra Schengen-landa virðist
hafa leitt af sér enn meira opinbert
persónulegt eftirlit en nokkru
sinni áður.
Annað tveggja meginmarkmiða
Schengen samningsins er að berj-
ast gegn afbrotum og efla lögreglu-
samvinnu á milli ríkjanna. Mikil-
vægur þáttur í lögreglusamvinnu
er rekstur sameiginlegs upplýs-
ingabanka „Schengen-upplýsinga-
kerfisins" sem geymir t.d. upplýs-
ingar um eftirlýsta einstaklinga
sem óskað er handtöku á vegna
gruns um afbrot eða til að afplána
fangelsisrefsingu, týnda einstak-
linga, útlendinga sem neita á um
inngöngu inn á Schengen-svæðið,
einstaklinga sem stefna á fyrir
dóm og upplýsingar um stolna
muni eins og t.d. bifreiðar, skot-
vopn, skilríki o.fl.
Lögregla í öllum Schengen-ríkj-
unum hefur aðgang að gagnabank-
anum. Þá hefur Útlendingaeftirlit-
ið einnig aðgang að bankanum til
að leita upplýsinga varðandi út-
lendinga sem bannað hefur verið
koma inn á Schengensvæðið.
Undir vökulum myndavéla-
augum
Þar sem vegabréfaskoðun er nú
ekki tíðkuð á landamærastöðvum
Schengen-landa, þá var ljóst að
annarra leiða varð að leita til að
geta borið saman andlit þeirra sem
um landamærahlið fara og gagna-
banka Schengen. Því var tekið upp
svokallað „Face-it“ myndavéla-
kerfi með fjölda myndavéla þar
sem allir farþegar eru myndaðir í
bak og fyrir og bomir saman við
skrá um eftirlýsta einstaklinga.
Gefur kerfið til kynna ef um
eftirlýsta einstaklinga er að ræða.
Innlent fréttaljós
Hörður Kristjánsson
blaðamaður
Alls eru 64 eftirlitsmyndavélar í
báðum byggingum flugstöðvar
Leifs Eiríkssonar.
Tökum dæmi af islenskum rikis-
borgara, Erlendi Hraunfjörð, sem
kemur til landsins frá Evrópu eftir
nokkurra mánaða fjarveru. Um
leið og hann gengur í gegnum eft-
irlitskerfi Schengen-svæðisins á
Keflavíkurflugvelli er andlit hans
fest á mynd sem nota má við sam-
anburð í gagnasafni yfir óæskilega
einstaklinga. í Fríhöfninni kaupir
hann ýmislegt smálegt og greiðir
með kreditkorti. Þar með er aftur
búið að staðsetja ferðir mannsins á
rafrænan hátt og nú í gagnasafni
kortafyrirtækisins. Þetta á eftir að
endurtaka sig í hvert sinn sem
greiðslukortið er notað. Vinurinn
sest upp í bílinn sinn sem geymd-
ur var í öryggisvörslu á flugvallar-
svæðinu þar sem skráðar eru allar
helstu upplýsingar um bíleigand-
ann.
GSM-staðsetningartæki
Þegar ekið er út af flugvellinum
tekur Elli upp GSM-símann sinn
til að hringja í ættingja og tilkynna
komuna til landsins. Meðan kveikt
er á símanum getur viðkomandi
símafyrirtæki, Síminn, Tal eða ís-
landssími staðsett símtækið og þar
með allar feröir vinar okkar ná-
kvæmlega. Ekki ætti því að verða
__________________________________________________LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001
________________________________________DV
í Schengen-landi aukins persónufrelsis:
bróðir fylgist með þér
- eftirlitsmyndavélar og rafræn skráning við hvert fótmál
skotaskuld úr því að finna kapp-
ann ef honum skyldi verða ömótt á
leiðinni til Reykjavíkur.
Erlendur ók síðan í mestu mak-
indum austur Reykjanesbraut. Allt
í einu varð hann var við blossa úr
afturglugga á bíl sem á undan hon-
um ók. Þar var á ferð ómerktur
vegaeftirlitsbíll á vegum Ríkis-
lögreglustjóra. Erlendur hafði
greinilega ekið of greitt og er þar
með búinn aö fá af sér huggulega
mynd sitjandi undir stýri á bíln-
um. Myndin er notuð sem sönnun-
argagn fyrir kæru og Erlendur fær
allra náðarsamlegast að greiða
sekt fyrir hraðaksturinn með
heimsendum gíróseðli.
Erlendur heldur áfram för og
kemst nú áfallalaust alla leið til
Reykjavíkur. Á gatnamótum
Kringlumýrarbrautar og Miklu-
brautar var þó komið rautt ljós
þegar hann renndi yfir gatnamót-
in. í sama bili brá fyrir leifturljósi
og eftirlitsmyndavélar lögreglunn-
ar í Reykjavík höfðu náð mynd af
Ella í bílnum við að brjóta umferð-
arlög. Síðar kemst hann að því að
víða er búið að setja upp mynda-
vélakassa í borginni. Til þessa hef-
ur þó aðeins verið ein myndavél til
þess brúks og er þá færð á milli
staða. Úr því verður hins vegar
bætt fljótlega og hefur lögregla ver-
ið að prufukeyra aöra myndavél að
undanförnu.
Myndavélar á 12 gatna-
mótum í borginni
Sem stendur eru kassar fyrir
myndavélar á gatnamótum Njarð-
argötu og Hringbrautar, Miklu-
brautar og Snorrabrautar, Hring-
brautar og Bústaðavegar, Bústaöa-
vegar og Flugvallarvegar, Kringlu-
mýrarbrautar og Miklubrautar,
Laugavegar og Kringlumýrar-
brautar, Suðurlandsbrautar og
Kringlumýrarbrautar, Borgartúns
og Kringlumýrarbrautar, Sund-
laugavegar og Kringlumýrarbraut-
ar, Sæbrautar og Holtavegar,
Breiðholtsbrautar og Stekkja-
bakka, Breiðholtsbrautar og Skóg-
arsels. Síðan eru myndavélar á
gatnamótum Hafnarfjarðarvegar
og Vífilsstaðavegar og síðan á
gatnamótum Reykjanesbrautar og
Lækjargötu í Hafnarfirði.
Óafvitandi kvikmynda-
stjarna
Okkar maður ekur nú niður í
miðborgina og ákveður að fá sér
göngutúr. Þar röltir Erlendur inn í
Landsbankann i Austurstræti og
verður litið upp á veggina. Þar eru
myndavélar í hverju horni sem
skrásetja allar hans athafnir i
bankanum. Þar með er hann óaf-
vitandi orðinn kvikmyndastjarna
og er nú fest á myndband í safni
bankans þegar hann stingur upp i
sig Extra-tyggjóinu sem hann
keypti í Fríhöfninni. Sami háttur
er reyndar hafður á í öllum öðrum
bönkum (yflr 50 á höfuðborgar-
svæðinu), ýmsum opinberum
stofnunum og verslunum. Alls
staðar eru skráðar upplýsingar um
ferðir manna og að sjálfsögöu alltaf
í öryggisskyni.
Úr Landsbankanum röltir vinur-
inn um götur miðbæjarins og end-
ar á Ingólfstorgi. Óafvitandi er
hann þar aftur orðinn kvikmynda-
stjarna. Nánast á hverju götuhorni
eru myndavélar lögreglu að fylgj-
ast með honum og allt er kirfilega
skráð á myndband. Þannig eru eft-
irlitsmyndavélar í Austurstræti,
Hafnarstræti, Pósthússtræti,
Lækjartorgi og á Ingólfstorgi. Allt
er þetta í þágu hans eigin öryggis,
en eigi að síður fær hann hroll við
tilhugsunina að einhverjir menn
víðs vegar í samfélaginu geti fylgst
með hverju hans fótmáli. Hann
frétti meira að segja af þvi að fata-
verslun væri farin að skrá kenni-
tölur við afgreiðslu. Þannig geti
verslunin tengt við kennitöluna
allar upplýsingar um fatastærðir
og þess vegna fatasmekk viðkom-
andi í hvert sinn sem hann versl-
ar.
Líka á videoleigunni
Um kvöldið heldur vinur okkar
loks heim á leið og kemur þá við í
videoleigunni á horninu. Þegar
hann hafði valið sér gamla og góða
spólu með spæjaranum James
Bond 007 gekk hann afgreiðslu-
borðinu. Uppi á vegg var þar að
sjálfsögðu enn eitt vakandi mynda-
vélaraugað. Myndarleg stúlka tók
til við að afgreiða hann og spurði.
„Hver er kennitalan þín?“ - „Ha,“
sagði vinur vors og blóma. „Ég
ætla bara að fá lánaða myndbands-
spólu. - Til hvers þarftu kenni-
tölu?“ „Þá get ég sannreynt hver
þú ert og haft upp á þér ef þú skil-
ar ekki spólunni," svaraði elskuleg
stúlkan við afgreiðsluborðið. -
„Akkúrat," tuldraði okkar maður.
„Þá getur þú væntanlega líka flett
upp á öllum upplýsingum um mína
fjármálalegu stöðu, eignir og hvort
ég er í vanskilum við bankann,
með meðlagið, við tryggingafélagið
eða Ríkisútvarpið." - „Ekkert mál.
Á ég að gá hvort þú ert á svarta
listanum?" - „Nei, takk,“ svaraði
Erlendur, og var orðinn verulega
þungur á brún og hafði ekki leng-
ur geð í sér að taka spóluna. Hélt
hann nú heim á leið og velti því
fyrir sér síðasta spölinn hvort búið
að koma fyrir hljóðnemum og
myndavélum frá „stóra bróður“ í
svefnherberginu hans líka.
Eftirlitsmyndavél í miðbæ Reykjavíkur Úr umferðareftirliitsmyndavél lögreglunnar
Fylgst er með hverju fótmáli borgaranna og að sjálfsögðu Ef ekið er yfir á rauð hetur fólk átt von á að fá af sér
allt í þágu persónuöryggis. prýðisgóða mynd. Hún er þó síður en svo ókeypis.