Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2001, Blaðsíða 27

27
LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001
30 V_______________________________________________________________________________ Helgarblað
Þykir vænt
um klisjur
„Baldessari?! Hann er
ógeðslega frægur!“ sagði
myndlistarkonan virikona
mín þegar ég spurði hvort
hún gæti sagt mér eitthvað
um þennan bráðum sjötuga
listamann sem ég átti að
fara að hitta niðri í Hafnar-
húsi, þar sem sýning
stendur yfir á verkum
hans. Síðan kom löng rœða
um list sem ekki lýtur
sömu lögmálum og önnur.
Löng lofrœða um John
Baldessari.
Þegar ég kom niður eftir rakst ég
á sýningarstjórann Þorvald Þor-
steinsson sem ljómaði eins og jóla-
barn með tilhlökkun í hverjum and-
litsdrætti þar sem hann gekk um
sýningarsalinn. Enda er Baldessari
eitt helsta átrúnaðargoð hans. Þor-
valdur segir að hann hafi kynnst
verkum Baldessaris þegar hann var
í Myndlista- og handíðaskólanum.
Hann segir að Baldessari hafi verið
einn þeirra listamanna sem kynntu
honum þá staðreynd að það væri
hægt að hafa gaman af myndlist.
Líka á meðan hún væri í vinnslu.
Hann nefnir því til staðfestingar
margvísleg ljósmyndaverk þar sem
notaðar eru ýmist fundnar eða
heimagerðar myndir til að skapa
nýjat sögur og spennandi samspil
óskyldra heima, dásamlega notkun á
klisjum sem hann kann öðrum betur
að jarðtengja og verk sem fjalla
miklu frekar um það hvað er ekki
list en það sem menn eru sammála
um að sé list. „Hann hefur alla tíð
verið svo skemmtilega ólíkur þeim
sem gangast upp í harðlífinu og eig-
in dulúð. Hann kann að nálgast okk-
ur með verkum sínum án þess að
tala niður til okkar. Hann leyfir okk-
ur að skoða furður hversdagsleikans
og menningarinnar með sér.“
íslendingasögurnar
klisjukenndar
Baldessari er hálfur Dani og hon-
um fmnst hann kominn nær rótum
sinum þegar hann er hér á íslandi.
„Mér hefur líka alltaf fundist ég
vera eins og víkingur - svona í út-
liti,“ segir Baldessari og brosir vik-
ingslega.
Hann er einnig hálfur ítali, en
John Baldessari
Mér hefur alltaf fundist ég vera eins og víkingur - svona í útliti, “ segir hann
borinn og barnfædd-
ur í Ameríku.
„Fyrsta kynslóð Am-
eríkana" eins og
hann orðar það sjálf-
ur. Baldessari segist
ekki hafa vitað neitt
um ísland eða ís-
lenska myndlistar-
menn fyrr en hann
kynntist Þorvaldi
fyrir nokkrum
árum. í fyrra kom
hann svo í heim-
sókn og fór í sögu-
lega Þingvallaferð
með Þorvaldi og
unnustu hans þar
sem þau festu Mus-
sojeppann. Þá tók
Baldessari nokkrar
myndir sem m.a.
hafa ratað inn á sýn-
inguna í tveimur
þeirra verka sem
hann gerði sérstak-
lega fyrir þessa sýn-
ingu.
Meðan Baldessari
var að undirbúa sig
fyrir íslandsförina
las hann nokkrar ís-
lenskar bækur og
horfði á íslenskar
kvikmyndir. Hann
segist hafa verið yfir
sig hrifinn af bók
sem ber titilinn
Independent People
- en hann getur ekki
borið fram nafnið á
höfundinum. íslend-
ingasögurnar las
hann einhverjar og
segir að þær séu
ansi klisjukenndar.
Ég geri honum grein
fyrir því að hann geti kallað yfir sig
hatur og heift íslendinga með þvi að
segja þetta um þjóðararfinn en Bald-
essari baðar þá út höndunum og seg-
ir: „Ég segi ekki að klisjur séu slæm-
ar! Ekki misskilja mig! Mér þykir
innilega vænt um klisjur."
Feguröin þarf enga aðstoö
List Baldessaris hefur ekki alltaf
verið jafn fersk og afgerandi. Á ár-
unum 1957-1968 málaði hann óhlut-
bundin málverk, en tók svo til þess
bragðs að brenna öll verkin sín til
ösku. Þorvaldur heldur því fram í
sýningarskrá að þetta mættu fleiri
listamenn taka sér til fyrirmyndar.
Listamaðurinn vill ekki tala mik-
ið um tímabilið. „Þetta var heim-
spekilegur gjörningur. Ég var að
leiðrétta mistök mín en ég uppgötv-
aði að ég hafði um langt skeið verið
í kassa og alltaf að vinna sama mál-
verkið. Mér fannst að listin hlyti að
vera annað og meira en það.“
Baldessari hóf að taka ljósmyndir
af sínu nánasta umhverfi, en ein-
beitti sér ekki að því sem almennt
var talið fallegt heldur segist hann
hafa tekið nokkurs konar heimildar-
myndir. „Ég rétti bara myndavélina
út um bílgluggann og smellti af,“
segir Baldessari og myndirnar bera
þess glöggt vitni. Staðir sem eru
hvorki né - og svo staðarákvörðun
letruð fyrir neðan. Það sem mynda-
vélin sá og ekkert umfram það.
í framhaldi af því spjöllum við um
fegurðina, en Baldessari hefur látið
hafa eftir sér í viðtali að almennt
hafni hann hlutum sem taldir eru
fallegir. „Fegurðin þarf enga aðstoð
frá mér. Hún spjarar sig ágætlega á
eigin fótum“.
„Það sem mér finnst líka gaman
að athuga er hvers vegna okkur
finnst hlutir ekki fallegir," segir
Baldessari og veltir sykurkari og
mjólkurkönnu milli handanna. „Af
hverju er þetta fallegt en þetta ljótt?
og hverjum finnst það fallegt og
hverjum finnst það ljótt?“ heldur
hann áfram. „Er það menningar-
munur sem segir til um það? Eða
genetískur munur? Mér finnst þetta
mjög áhugavert," segir Baldessari og
bætir við að það sé gaman að velta
því fyrir sér í framhaldinu hvað sé
list og hvað sé ekki list.
Víkingur í vondri
Hollywood-mynd
Sýningin ber yfirskriftina Á með-
an eitthvað er að gerast hér er eitt-
hvað annað að gerast þar - While
something is happening here somet-
hing else is happening there. Ég
óska eftir skýringum hjá listamann-
inum.
„Við höfum tilhneigingu til að
ætla að það sem er að gerast í eigin
túngarði sé mikilvægara en það
sem er að gerast annars ■ staðar,"
segir hann. „Ég velti bara upp
spurningunni um það hvort það sé
kannski jafn mikilvægt."
Og svo er það útrætt mál. En þeg-
ar sýningin er skoðuð sést að Bald-
essari stillir oft upp því sem vel
þekkt er úr umhverfi manna við
hlið þess veruleika sem birtist í
kvikmyndum. „Sögukunnátta
heimsbyggðarinnar er fengin úr
kvikmyndum, en jafnframt er kvik-
myndaheimurinn blekking. Þetta er
hægt að nota til þess að skapa nauð-
synlegan efa,“ segir hann og nefnir
dæmi um að víkingur í vondri
Hollywoodmynd er það sem heims-
byggðin hefur séð af víkingum - en
í samhengi við ljósmynd sem tekin
er á Islandi og sýnd á íslandi - er
myndin af víkingnum írónísk.
Listrænan fundin upp
eftir á
Sú gagnrýni hefur oft heyrst á
samtímalist að það þurfi að hafa
myndlistarlegan bakgrunn til þess
að njóta listaverka á borð við þau
sem Baldessari gerir og þess vegna
séu þau ekki ætluð almenningi.
Hvað segir hann við þessu?
„Mig langar ekki aö vera ein-
angraður og ég held aö allir lista-
menn vilji að aðrir njóti verka
þeirra,“ segir Baldessari. Listaverk-
inu er líka stundum líkt við lauk.
Það er hægt að horfa á hann og
finnast hann fallegur eins og hann
er. En það er líka hægt að fletta
einu lagi af honum og sjá meira og
svo koll af kolli. Það er hægt að
njóta myndanna minna af því að
það eru fallegir litir í þeim - en það
er líka hægt að skyggnast lengra -
og fólk verður að ráða því sjálft
hversu langt það fer.“
- En svo er litið niður á þá lista-
menn sem gera verk sem njóta al-
menningshylli og seljast i bílförm-
um?
„Það er ekki vont að græða, en
maður verður að passa sig á því að
láta skottið ekki dilla hundinum,"
segir Baldessari og hlær. „Surn
verk hafa verið unnin alveg án list-
ræns metnaðar og eingöngu til þess
að græða eins og fyrstu Hollywood-
kvikmyndirnar - en síðan hefur
listrænt gildi þeirra verið fundið
upp eftir á.“ -þhs