Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2001, Blaðsíða 44

1 52_______
Tilvera
LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001
DV
•»

Krummi krunkar úti
Hrafninn er nátengdur
Wr þjóötrúnni um náttúru-
wy steina og þá er oft aö finna í
~ hrafnshreiörum. Ekki er ólíklegt
aö tengsl hrafnsins viö sögusteina
megi rekja til hrafna Óöins, þeirra
Hugins og Munins.
Ekki steinn
yfir steini
- eins og dauður á meðan presturinn les pínutextann
Trúin á mátt steina var almenn
hér á landi fyrr á öldum og náttúru-
steinar taldir til ýmissa hluta nyt-
samlegir og gœddir töframœtti. Sum-
um steinum fylgdi hamingja og
gœfa, öörum lœkningamáttur eóa
peningar og enn aörir voru til þess
œtlaöir aö vernda menn fyrir ásókn-
um drauga eöa illra anda. 1 Grágás
er sagt aó: „Menn skuli eigi fara meö
steina, eöa magna þá til aö binda á
menn eóa á fé manna.“ Samkvœmt
þessu hafa forfeöur okkar haft svo
mikla trú á mœtti steinanna aö þeir
hafa taliö nauösynlegt að setja sér-
stök lög til aö koma í veg fyrir mis-
notkun á þeim.
ars halda steinamir manni föstum."
Jón Árnason segir aftur á móti að
það sé ófært að brunninum nema að
ríða gandreið.
Hrafnsungi bundinn
við spýtu
Vilji menn verða ósýnilegir og sjá
það sem fer fram í kringum þá á að
vefja huliðhjálmssteini í blað eða
hárlokk þannig að hvergi sjáist í
hann. Sagt er að huliðhjálmssteinar
séu dökklifrauðir á litinn og það
eigi að geyma þá undir vinstra
armi.
Til eru nokkrar aðferðir til að
eignast huliðshjálmsstein. Ein gerir
Menn sem bera lífsteina geta ekkl dáið
Maöurinn gat ekki drukknaö og velktist því um í sjónum í mörg ár. Aö mörg-
um árum tiönum rak hann á land og þaö fyrsta sem hann bað um var aö líf-
steinninn yröi fjarlægður. Þegar þaö var gert lést hann samstundis og „varö
aö klessu, oj bara“.
Hjátrúin er söm viö sig og enn í
dag loöir talsvert af henni við steina-
ríkiö eöa hluti sem líkjast steinum.
Fólk ber á sér happasteina sem
lukkugripi. Ýmsir hlutir, eins og frœ
sem líkjast steinum, eru taldir til
orkusteina en eru þaö ekki í bókstaf-
legri merkingu orösins, þeir tilheyra
öörum hlutum náttúrunnar.
Steinarnir bregða á leik
Samkvæmt þjóðtrúnni er best að
leita að náttúrusteinum við sólar-
upprás því þá liggja þeir lausir á
jörðinni. Þegar menn leita náttúru-
steina eiga þeir að bera á sér vener-
isurt, öðru nafni brjóstagras, surtar-
brand, álún, gráurt, og kertavax svo
að álfamir leiði þá ekki af réttri
braut eða villi þeim sýn.
Seinni tíma heimildir segja að
náttúrusteinar finnist einkum í
Drápuhlíðarfjalli á Snæfellsnesi,
Tindastóli i Skagaflröi, Kofra við
Álftafjörð í ísafjarðarsýslu og Eyja-
fjalli á Bölum í Strandasýslu. í þess-
um fjöllum eiga að vera tjamir þar
sem töfrasteinar fljóta upp og
bregða á leik á Jónsmessunótt en
ekki mun vera vandalaust að ná
þeim. Sumir segja að best sé að leita
náttúrusteina á páska- eða hvíta-
sunnumorgni.
Sæmundur fróði gaf á sínum
tima greinargóða lýsingu á því
hvernig finna á brunninn í
Tindastóli. „Maður skal ganga
í Glerhallarvíkurhorn og
þaðan 600 faðma tólfæð;
þá er maður kominn
á fjallshrygginn.
Síðan skal
ganga 400
faðma tólf-
æð; þá er
komið á einstíg,
sem er 25 faðma
langt. Þetta einstíg skal fara, þegar
fyrst jaðrar á sólu Jónsmessu skir-
ara morgun. Þá finnur maður
brunninn. En þess ber að gæta, að
vera kominn frá brunninum, áður
en sól er fullrunnin upp, því að ann-
ráð fyrir að hrafnsungi sé bundinn
við spýtu yfir hreiðrinu, síðan er
stungið upp í hann kefli svö hann
geti ekki étið. Eftir þrjá daga skal
vitja fuglsins og er hann þá með
huliðshjálmsstein í kjaftinum.
Einnig má taka nýorpið hrafnsegg
og sjóða það í vatni, volgt eggið er
síðan sett i hreiðrið aftur án þess að
hrafninn verði þess var. Krummi
reynir aö klekja egginu út en þegar
honum tekst það ekki fer hann með
það burt eða grefur það í jörðu. Ef
eggið er tekið rétt áður en hann
grefur það er huliðshjálmssteinn
inni í þvi.
í sumum heimildum er sagt að
huliðshjálmssteina sé að finna
í kjóa- eða músarindils-
hreiðri eða innan í péturs-
skipi. Gæta verður hul-
iðshjálmssteinsins
vel þvi ef menn
leggja hann frá
sér flnna þeir
hann ekki
aftur.
með þvi að leysa konur frá fóstri
sínu. Áður fyrr voru steinarnir
lagðir á kvið kvennanna, undir
koddann eða við vinstra læri þeirra.
Einnig þótti gott að láta þær kreista
steininn í lófanum eða bíta í hann.
Sumir sögðu að nóg væri að gefa
konu í barnsnauð vatn eða vín aö
drekka sem lausnarsteinninn hafði
legið í eða verið skafinn út i til að
auðvelda fæðinguna.
Ef konur misstu mikið blóð þegar
þær ólu barn var talið gott að leggja
blóðstemmusteina við móðurlífið til
að stöðva blæðinguna. Blóðstemmu-
steinar eru þrjár litlar samvaxnar
rauðar steinkúlur sem kallast öðru
nafni baggalútar.
Lausnarsteinar fást með því aö
binda arnarunga við jörðina. ! ör-
væntingu sinni sækir össan lausn-
arstein til að leysa ungann. Menn
verða að liggja nærri unganum og
sæta lags til að grípa lausnarstein-
inn þvi annars fer öminn með hann
niður á fertugt dýpi þegar ungarnir
eru lausir. Best er að ná i lausnar-
stein á Jónsmessunótt. Sumir segja
að lausnarsteinar séu bæði karl- og
kvenkyns og það sé kvensteinninn
sem létti konum fæðinguna.
Á Homströndum er stundum
hægt að finna sjórekin fræ sem
menn töldu að væru lausnarsteinar.
Sé fræið hrist hringlar í því vegna
þess að kjarninn er laus frá hýðinu
og trúðu menn að steinninn fæddi
af sér aðra steina og að það væri
táknrænt fyrir fóstrið sem losnar
frá móðurinni.
Maðurinn sem gat ekki
drukknað
Lífsteinar eru gæddir þeirri nátt-
úru að lífga við dauða eða dauð-
vona menn og sagt er að hús sem
lífsteinn er geymdur i geti
ekki brunnið. Steinarnir
fínnast á Jónsmessunótt
þegar þeir lifna við
og dansa saman
þar sem
skrugga
hefur
Náttúrusteinar geta verið nytsamlegir
/ Steinasafni Petru á Stöövarfiröi er mikiö af fallegum steinum og inni á milli
teynast örugglega kröftugir galdrasteinar ef menn kunna aö beita þeim rétt.
komið til jarðar. Slíkir
steinar eru stundum
kallaðir skruggustein-
ar og sagt er að þeir
komi til jarðar með
eldingum og að eig-
endur þeirra geti
séð um allar jarðir.
Lífsteinar græða
sár og þeir sem ber
slíkan stein á sér geta
ekki dáið. Steinninn er
geymdur undir vinstri hendi
með því að skera sár í skinnið og flá
það upp. Steininum er síðan stung-
ið undir skinnið og saumað fyrir.
Einu sinni komst maður yfir líf-
stein. Þegar hann eltist fór hann í
sjóferð sem endaði með því að skip-
ið fórst og allir drukknuðu nema
hann. Maðurinn gat ekki drukknað
vegna lífsteinsins og velktist um i
sjónum árum saman þar sem sjáv-
ardýrin nörtuðu i hann og þjökuðu.
Eftir mörg ár
rak
mann-
inn
Leysir konu frá fóstri sínu
Lausnarsteinar hafa lengi
verið vinsælir meðal yfirsetu-
kvenna og ljósmæðra því sagt
er að þeir auðvelduðu fæðingar
a
land
og það
fyrsta
sem hann
bað um var að
lífsteinninn yrði
fjarlægður. Þegar þaö
var gert lést hann sam-
stundis og „varð að klessu, oj,
bara“.
í annarri sögu segir að útlendir
sjómenn hafi setið um að stela rauð-
hærðum drengjum til að nota í
beitu. Sagt er að þeir hafi troðið líf-
steinum í drengina því þá hafi þeir
haldist eilítið lifandi þar til allur
skrokkurinn hafði verið bútaður
niður.
Óskirnar rætast
Óskasteinar eru
miklir kjörgripir
því þeir sem eiga
slíka gripi fá allar
óskir sínar upp-
fylltar. í þjóðsög-
um Jóns Árna-
sonar er sagt að
óskasteinar
fmnist við sjó á
hálfu aðfalli
þegar tungl er 19 nátta og
sól í fullu suðri. Líkleg-
ast er að flnna stein-
inn, sem er á stærð
við baun og hvítgul-
ur, á páskadags-
morgun. Sá sem
finnur óskastein á
að setja hann undir
tungurótina og mæla
fram óskir sínar.
Það má líka verða sér
úti um óskastein með því að
taka hrafnsegg tveimur dögum áður
en það klekst og sjóða í vatni. Egg-
ið er sett aftur í hreiðrið en sótt þeg-
ar hrafninn gefst upp á að unga því
út. Inni i egginu er þá óskasteinn
sem menn eiga að vefja í lín og bera
á sér. í sumum heimildum er sagt
að óspjölluð mey verði að vefja
steininn í skírnarhár og bera hann
á milli brjósta sinna i þrjú ár áður
en hann öðlist kraft.
Presturinn les pínutextann
Sögusteinar finnast í maríu-
erluhreiðri snemma í maí eða
í hrafnshreiðri í páskavik-
unni. Sagt er að krummi liggi
eins og dauður í hreiðrinu á föstu-
daginn langa meðan presturinn les
pínutextann. Steinninn drýpur af
höfði hrafnsins og geta menn sótt
hann um messutímann. Til þess að
steinninn öðlist náttúru sína skal
hann borinn í poka sem næst likam-
anum.
Sé sögusteinninn settur í blóðug-
an hálsklút og látinn á hægra eyrað
segir hann eiganda sínum. allt sem
hann vill vita en sé hann settur
undir tunguna skilja menn hrafna-
mál. Bindi menn steininn aftur á
móti undir hægri handarkrikann
dreymir þá allt sem þeir vilja vita.
Dregst að nafni þess seka
Segulsteinar eru góðir til að
koma upp um þjófa. Skrifa skal nöfn
hinna grunuðu á blað og leggja
steininn fyrir neðan nöfnin, segul-
steinninn dregst að nafn þess seka.
Önnur aðferð til að koma upp um
þjóf er að mylja segulstein saman
viö deig og messuvín. Þegar búið er
að baka brauðið er þeim grunaða
geflð að borða og ef brauðið stendur
í honum er hann sekur.
Segulsteinar eiga einnig að draga
ósátt hjón hvort að öðru og bæta
samlyndi þeirra.
Sagan endurtekur sig
Ýmislegt fleira mætti tína til um
trú manna á steinum, t.d. eru litlir
steinar með hvítum hnöppum kall-
aðir marbendilssmíð og er sagt að
þeir sem beri þá á sér villist ekki í
þoku. Einnig eru til steinar sem
draga að sér fé. Fésteinar eru i lag-
inu eins og rollutunga og vaxa utan
á vömbinni á sauðfé. Svo eru líka til
ólánssteinar sem valda mönnum
ógæfu og óhamingju
Nú á tímum njóta marglitir orku-
steinar og kristallar sívaxandi vin-
sælda. Kristallarnir eiga aö auka
næmni og virkja innsæið séu þeir
lagðir við orkustöðvar líkamans.
Þeir eiga líka að hreinsa óhreinindi
af áruhjúpnum og deyfa óæskilega
yang-orku frá sólarljósi. Það hefur
ekkert breyst. -kip@ff.is