Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.2001, Qupperneq 11

11
1“
■ LAUGAKDAGUR 10. NÓVEMBER 2001___________________
Skoðun
um myndum úr íjölskyldulífi okk-
ar. Myndirnar höfðu ekki passað í
hefðbundin albúm og enduðu því í
geymslunni. Ég dró hvort tveggja
út á gólf og settist við hlið konu
minnar. Það freistaði min að
skoða góssið.
Það var farið að rökkva þegar
yngri dóttir okkar kom heim,
mörgum klukkustundum eftir að
við hjónakornin hófum tiltektina.
Við sátum enn á sama stað á gólf-
inu. í kringum okkur voru barna-
föt í stöflum, brúðarkjóll og skór,
myndir út um allt og blöð í stöfl-
um. Við höfðum ekki hent einum
einasta hlut. Kerran stóð tóm á
hlaðinu. Okkur varð ekki einu
sinni hugsað til bílskúrsins fulla
og alls þess sem beið okkar þar.
Skítt með framlag okkar til góð-
ærisins, skítt með hagvöxtinn og
hugarfarið. Sorpa græddi ekki á
okkur þann daginn og sennilega
verður bið á því. Maður hendir
ekki hluta af sjálfum sér, jafn-
vel þótt það bæti þjóðarhag.
Bíllinn getur bara staðið
úti enn einn veturinn.
yrði varla meira
þennan daginn og
sneri mér því að næstu
hillum. Þar fann ég gamlan
kassa með tímaritum og dagblöð-
um sem komin voru til ára sinna
og annan með gömlum svart-hvít-
inn í nútímann. „Þau voru svo
hræðilega hallærisleg." Hún hafði
ekki fleiri orð um það og hvarf aft-
ur ofan í pokann. Fleiri barnaföt
bættust við.
Skítt meö hagvöxtinn
Ég gerði mér grein fyrir því að
vinnuframlag hennar
vikunni. Samninganefnd ríkisins
vinnur ótrauð að því að rústa heil-
brigðiskerfið og neitar að semja við
mikilvægan láglaunahóp. Stundum
þegar maður les fréttirnar læðist að
manni sá grunur að sumir starfs-
menn í rjóma-, sultu og
súkkulaðilögum ríkistertunnar
vinni í niðurbroti.
Langvinnar launadeilur fjár-
málaráðherra við starfsmenn rík-
isins eru til háðungar. Einkum
þegar um er að ræða láglauna-
hópa, sem eru látnir bíða samn-
ingslausir, jafnvel á annað ár eins
og sjúkraliöar. Hálaunahópur flug-
umferðarstjóra hefur efni á að hafa
hátt og heimta hækkun strax -
annars skellur á verkfall. Mér
skilst aö hækkun þeirra eigi að
nema einum sjúkraliðalaunum
ofan á gömlu launin og fá það ef-
laust. Sjúkraliðar eru víst lengur í
námi en flugumferðarstjórar og
þeir bera ábyrgð ekkert siður en-
aðrir. í dag munu talsvert á annað
hundraö sjúkraliðar hafa látið af
störfum og tekið til við önnur
störf, þeir koma fæstir aftur. Stöð-
ur þeirra er erfitt að fylla og end-
urnýjun í stéttinni nánast engin.
Það er dæmigert fyrir „slóttuga“
samningatækni samninganefndar
ríkisins að í ágúst bauð hún
sjúkraliðunum allgóða hækkun hjá
yngsta fólkinu en litla til handa
þeim eldri. Útsmoginn leikur í
stöðunni því að þessir yngri
sjúkraliðar eru nánast ekki til.
Heilbrigðisráðherrann verður aö
láta heyra í sér og krefjast þess að
samið verði. Friður verður að ríkja
á sjúkrahúsum landsins.
hugsað til okkar litlu Flugmála-
stjórnar en viðurkenni að varla get-
ur hún verið eins spillt og sú amer-
íska. En ætli flug samgönguráðherr-
ans kosti ekki drjúgan skildinginn
rétt eins og í Ameríku? Stundum
hef ég á tilfinningunni að sam-
gönguráðuneytið gegni ekki því eft-
irlitshlutverki með flugmálastarf-
seminni sem það ætti að hafa. Von-
andi er það röng tilfinning.
Ósvífnir samningatæknar
Fréttin endalausa var á ferðinni í
Loksins, loksins?
Óii Björn
Kárason
ritstjóri
Loksins, loksins hafa líklega
margir sagt þegar fréttir bárust af
því síðastliðinn fimmtudag að
Seðlabankinn hefði lækkað stýri-
vexti og kannski hafa einhverjir
andað léttar. Ég er einn þeirra ijöl-
mörgu sem undanfarna mánuði
hef hvatt til þess að stýrivextir
yrðu lækkaðir en ég verð þó ekki í
hópi þeirra sem fagna sérstaklega.
Reynslan á eftir að sýna að vaxta-
lækkunin er einfaldlega of lítil og
kemur of seint fram til að skipta
einhverjum sköpum um þróun
efnahagsmála.
í september hélt ég því fram í
leiðara að svo virtist sem stjórn-
endur Seðlabankans neituðu að
horfast í augu við staðreyndir.
Stefna bankans í peningamálum
væri röng: „Ef svo fer sem horflr
mun Seðlabankinn vinna stórkost-
legt efnahagslegt tjón - skemmdar-
verk sem erfitt verður að lagfæra."
Þetta voru þung orö ekki sist
þegar haft er í huga að á liðnum
árum hefur sá er þetta skrifar ver-
ið í hópi þeirra sem lagt hafa
þunga áherslu á aðhaldssama
stefnu í peningamálum. Aukið
frjálsræði á fjármálamarkaði sam-
hliða auknu sjálfstæði Seðlabank-
ans hafa verið lykillinn að stór-
kostlegum umskiptum i efnahags-
málum og þar með stórbættum
kjörum landsmanna. Og allt fram á
þetta ár var stefna Seðlabankans
skynsamleg og í takt við raunveru-
leikann. En svo slitnaði sambandið
við heiminn - að minnsta kosti
þann heim sem íslenskir atvinnu-
rekendur og launþegar lifa og
hrærast í.
Vaxtamunur minnkar ekki
Vaxtalækkun Seðlabankans um
0,8%, eða 80 punkta eins og fag-
mennirnir eru vanir að tala um, er
allt of lítil, ekki síst þegar þróun í
peningamálum annarra landa er
höfð í huga. Á þriðjudag lækkaði
bandaríski seðlabankinn stýrivexti
í tíunda skipti á þessu ári og eru
þeir komnir niöur í 2% - hafa
aldrei verið lægri frá árinu 1961.
Lækkunin var 50 punktar. Á
fimmtudag fylgju seðlabankar ann-
arra helstu viðskiptalanda okkar
íslendinga fordæmi Bandaríkj-
anna. Englandsbanki lækkaði
vexti um 50 punkta, niöur í 4% og
Evrópski seðlabankinn lækkaði
vexti jafnmikið og eru þeir nú
3,25%.
Vaxtamunurinn á milli íslands
og annarra landa
helst því lítið
breyttur, þrátt
fyrir aðgerð-
ir Seðla-
banka ís-
lands og það
skiptir
mestu í
þessu
Enn frekari lækkun
Nauösyn á verulegri vaxtalækkun er enn fyrir hendi. Hvorki íslensk fyrirtæki
né heimili hafa bolmagn til aö standa undir þeim mikla fjármagnskostnaöi
sem fytgir hávaxtastefnu yfirvalda peningamála.
samhengi. Og einmitt þess vegna
skiptir lækkunin nú litlu máli og
áhrif hennar verða í besta lagi tak-
mörkuð. Þannig hefur aðhald
Seðlabankans í raun haldist
óbreytt.
Lítið breyst
í áðurnefndum leiðara hélt ég
því fram að svo virtist sem Seðla-
bankinn hefði misst fótana síðustu
misseri vegna inngróinnar íhalds-
semi og í raun hefðu aðgerðir
bankans magnað hagsveiflurnar
hér á landi: „Með inngripi á gjald-
eyrismarkaði reyndi Seðlabankinn
að halda verðgildi krónunnar háu
gagnvart öðrum gjaldmiðlum,
alltof lengi. Afleiðingin var sú að
viðskiptahallinn varö meiri en ella
og staöa útflutningsfyrirtækja
verri. Skellurinn af falli krónunn-
Takist ekki að ná tökum
á þeim vandamálum sem
steðja að íslensku efna-
hagslífi kann svo að fara
að Sjálfstœðisflokkurinn
þurfi á einu ári að glíma
við tvennar kosningar
þar sem kjósendur fara
að kjörborði og fella dóm
yfir efnahagsstefnu
ríkisstjómar.
ar var því meiri en nauðsynlegt
var og fall krónunnár varð meira
en efni stóðu til. Þannig magnast
hagsveiflumar ef ekki er haldið á
málum í takt við raunveruleikann.
Seölabankinn og stjórnendur
hans standa nú í svipuðum spor-
um og þegar þeir reyndu að verja
krónuna falli, þó öll efnahagsleg og
skynsemisrök mæltu með nokk-
urri lækkun. Lækki bankinn ekki
stýrivexti umtalsvert í nokkrum
skrefum á næstu vikum og mánuð-
um er hættan sú að efnahagslegur
samdráttur blasi við.“
Því miður hefur litið breyst frá
því þessi orð voru rituð. Nauðsyn
á verulegri vaxtalækkun er enn
fyrir hendi. Hvorki íslensk fyrir-
tæki né heimili hafa bolmagn til að
standa undir þeim mikla fjár-
magnskostnaði sem fylgir hávaxta-
stefnu yfirvalda peningamála. Á
meðan stjómendur Seðlabankans
einblína á eftirspumarhlið efna-
hagslífsins og skynja ekki mikil-
vægi framboðs í baráttu sinni gegn
verðbólgu er ekki hægt að vera
vongóður um að þeir nái takti við
umhverfið og kollega sína í öðrum
löndum. „Of mikið aðhald á þess-
um tima er einnig viðsjárvert þar
sem það gerir það að verkum að
efnahagslægðin fram undan verð-
ur dýpri og erfiðari viðureignar en
ella,“ segir í nóvemberskýrslu
Greiningar íslandsbanka og ættu
stjómendur Seðlabankans að hafa
það í huga.
Ríkisfjármálin
Við ríkjandi aðstæður skiptir æ
meira máli hvemig alþingismönn-
um tekst til við gerð fjárlaga fyrir
komandi ár. Fjárlagafrumvarp rík-
isstjómarinnar er því miður of
bólgið - aðhaldið er ekki nægjan-
legt í útgjöldum. Þegar litið er á
þróun ríkisútgjalda á liðnum árum
er ekki hægt að halda því fram að
sérstök íhaldssemi hafi ráðið ferð-
inni. Raunar á þetta við um fjár-
mál flestra opinberra aðila, ekki
síst sveitarfélaga, þar sem gleðin
ræður ríkjum með litlu taumhaldi
með fáum en góðum undantekn-
ingum.
Staðan í efnahagsmálum skiptir
miklu um þróun islenskra stjórn-
mála á komandi misserum. Takist
ekki að ná tökum á þeim vanda-
málum sem steðja að islensku
efnahagslifi kann svo að fara að
Sjálfstæðisflokkurinn þurfl á einu
ári að glíma við tvennar kosningar
þar sem kjósendur fara að kjör-
borði og fella dóm yfir efnahags-
stefnu ríkisstjórnar.
í komandi borgarstjórnarkosn-
ingum kann að fara svo að efna-
hagsmálin verði efst í huga borgar-
búa, og þar með minnki eða jafnvel
hverfl möguleikar sjálfstæðis-
manna á að endurheimta gamalt
vígi sem nú hefur verið í höndum
andstæðinga í tæp átta ár. Þá end-
urtekur sagan sig að mestu frá
1978 þegar Sjálfstæðisflokkurinn
missti í fyrsta skipti meirihluta í
borgarstjóm vegna stöðunnar í
efnahagsmálum. Þar var þeim refs-
að - ekki vegna frammistöðunnar
við stjórnun höfuðborgarinnar -
heldur vegna þess að ríkisstjórnin
var undir forystu Sjálfstæðis-
flokksins.
Staða ríkisstjómarinnar og þá
sérstaklega Sjálfstæðisflokksins er
sterk um þessar mundir en hún
getur hæglega breyst á skömmum
tíma, ekki síst ef þvergirðingshátt-
urinn fær að ráða ferðinni í
Seðlabankanum og skyn-
samleg fjárlög líta ekki
dagsins ljós.