Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.2002, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 2002
Útgáfufélag: Útgáfufélagið DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjaltí Jónsson
Aðalritstjóri: Óll Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aðstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiósla, áskrift:
Skaftahlíð 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749
Ritstiórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Otgáfufélagið DV ehf.
Plötugerö og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgialds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Úrbótatillögur ASÍ
Tillögur nefndar sem unniö hefur
aö mótun stefnu Alþýðusambands
íslands í velferðarmálum eru um
margt skynsamlegar og eiga að geta
leitt til úrbóta. Þar segir meðal ann-
ars að sem viðbót við opinbera þjón-
ustu þurfi að skapa betri forsendur
og möguleika til að þróa þjónustutil-
boð frá einstaklingum.
í umræðuskjali, sem lagt var fyrir ársfund ASÍ, er bent á
að grunnstoðir velferðarkerfisins hafi veikst, m.a. vegna nið-
urskurðar og úrræðaleysis stjórnvalda við endurnýjun og
stjórn kerfisins. Því fái sífellt stærri hópar ekki þá þjónustu
og aðstoð sem nauðsynleg er til að forða þeim frá fátækt og
félagslegri einangrun.
Bent er á að velferðarkerfið verði að geta aukið gæði og
bætt aðgengi samhliða auknum sveigjanleika og valmögleika.
Sem viðbót við opinbera þjónustu, segir m.a. í umræðuskjal-
inu, þarf að skapa betri forsendur og möguleika á að þróa
þjónustutilboð frá einkaaðilum. Þetta gæti gerst með því að
gefa starfsmönnum tækifæri til að yfirtaka tiltekin verkefni,
eða með almennum þjónustuútboðum. Einnig væri hægt að
gefa félagasamtökum eða almannaheillafyrirtækjum færi á að
yfirtaka fleiri verkefni.
í stefnumótunarnefndinni er áréttað að tryggja verði, með
opinberum kröfum um gæði og eftirlit, að þessi þjónusta sé
veitt á tilteknum forsendum með opinberum framlögum og
neytendagreiðslum að hluta.
í þessum hugmyndum ASÍ-nefndarinnar kristallast það
sem áður hefur verið bent á í DV, að samstaða sé í þjóðfélag-
inu um öfluga velferðarþjónustu sem greiðist að mestu af op-
inberu fé. Ríkið sjái um að þessi þjónusta sé til staðar en það
þýði ekki að hún þurfi að reka hana. Því geti hið opinbera
gert samkomulag við einkaaðila um að veita þjónustuna.
Virða ber málamiðlunina
Samtöl bílstjóra í farsíma skapa
hættu í umferðinni, hvort sem er
með þeim handfrjáls búnaður eða
ekki. Þetta kom fram í samantekt
um farsímanotkun í bílum í DV í
gær og byggist á breskri rannsókn.
Bílstjórar sem tala í síma við akstur
eru í meiri hættu að lenda í slysi en
aðrir. Skiptir þá engu hvort notaður
er handfrjáls búnaður þvi það er samtalið sjálft sem dregur
athyglina frá akstrinum og skapar hættuna.
í fyrrgreindri samantekt blaðsins kom fram að bílstjóri
með farsíma er allt að fjórum sinnum líklegri til að lenda í
árekstri en sá sem slekkur á símanum fyrir akstur. Það er
sama hætta og fyrir þann sem er við áfengismörkin og þekkj-
ast þeir ökumenn á því að þeir eru rásandi í akstri og síður
vakandi fyrir hættum. Þar sagði lika að handfrjálsi búnaður-
inn væri engin töfralausn.
Meginreglan hlýtur því að vera sú að bílstjórar reyni svo
sem kostur er að komast hjá því að tala í síma við akstur.
Fram hjá því verður hins vegar ekki litið að notkun farsíma
er orðin hluti af tilveru okkar og því tilgangslítið að banna
notkun símanna við akstur. Sigurður Helgason hjá Umferðar-
stofu segir það illskárra að nota handfrjálsan búnað en að
halda símanum við eyrað og þá óhjákvæmilega með aðra
hönd á stýri.
Fyrir ári tóku gildi lög hér á landi sem banna bílstjórum
að tala í sima án handfrjáls búnaðar. Eftir gærdaginn mega
þeir sem þessi lög brjóta búast við sekt. Handfrjálsi simabún-
aðurinn er málamiðlun, valkostur sem leyfir fólki að aka og
tala um leið í síma. Þá málamiðlun verða ökumenn að virða.
Jónas Haraldsson
DV
Tekjutilfærslan
tSigmundur Ernir
Rúnarsson
Ritstjórnarbréf
Kjaramálin eru í brennidepli is-
lenskrar þjóðmálaumræðu. Verð-
lagsmál alls konar, vaxtakjör og
skattlagning eru efst á baugi og
vega til samans þungt í buddu
landsmanna. Fólk spyr hvað verði
eftir í veski þess þegar álögum
sleppir. Og fólk ber kjör sín í æ
ríkari mæli saman við það sem
þekkist á meginlandi Evrópu. Það
undrast að þurfa að greiða í senn
einhverja hæstu skatta sem þekkj-
ast á byggðu bóli og búa jafnframt
við eitt hæsta matvöruverð á
norðvesturhveli jarðar.
Lengi vel hafa íslendingar sætt
sig við svimandi hátt matarverð
og mikla skatta með þeim orðum
að ísland sé afskekkt eyja úti í
ballarhafi sem eigi erfitt með að-
föng og kosti miklu til að halda
úti finu velferðarkerfi í fámenn-
inu. Lengi vel hafa landsmenn
sætt sig við að álögur, verð og
vextir lúti séríslenskum lögmál-
um. Lengi vel hefur lýðurinn litið
á baráttu neytendafrömuða sem
pex og tuð. Nú er langlundargeðið
að bresta. Fólk vill ekki lengur
taka þátt í þessu leikhúsi.
Auknar álögur
Fréttamiðlar á borð við DV og
Stöð 2 hafa á síðustu dögum sýnt
fram á að skattar á alþýðu manna
hafa ekki einasta verið að hækka
umtalsvert á síðustu misserum,
jafnvel svo nemur góðum mánað-
arlaunum á ári, heldur er ísland
að nálgast heimsmet í neyslu-
sköttum. Hvort tveggja fylgist því
að og hvorugt er vænt í buddu
vinnumanns; tekjuskattamir
aukast í takt við óbeinu skattana.
Og heimilin gjalda; auknar skatt-
tekjur ríkissjóðs eru sóttar beint
til launafólks.
Neysluskattar sem hlutfall af
landsframleiðslu eru nú næst-
hæstir á íslandi af öllum löndum
OECD en það eru þau lönd sem ís-
lensk stjómvöld og fyrirtæki vilja
einatt bera sig saman við þegar
hagsæld þjóða er metin. í DV í
vikunni kom fram að neysluskatt-
ar eru hæstir í Danmörku, eða 9,8
prósent af landsframleiðslu, en ís-
land fylgir fast á eftir með 9,7 pró-
sent. Lægstir eru þessir skattar
hins vegar í Bandaríkjunum, eða
2,2 prósent af landsframleiðslu.
Og munar hér miklu.
Þjóðfélagið er á undar-
legri leið sem vörðuð er
stefnu stjórnvalda. Á
meðan skattar á almennt
launafólk eru að hækka
og vegið er að undirstöð-
um velferðarkerfisins á
margan hátt eru skattar
á hátekju- og stóreigna-
fólk og fyrirtæki lœkkað-
ir sem nemur mörgum
milljörðum króna.
ASÍ hvessir augun
Það er ekki að undra að forysta
launafólks hvessi augun þegar
svona er komið. Og var svo sem
tími til að ASÍ æsti sig í þessum
efnum. Grétar Þorsteinsson, forseti
sambandsins, sagði við upphaf ann-
ars ársfundar þess á fimmtudag að
ríkisstjórnin hefði gefið loforð um
að aðgerðir í efnahagsmálum yrðu
mótaðar að höfðu samráði við
verkalýðshreyfinguna. ASÍ telji að
með boðuðum aðgerðum ríkis-
stjómarinnar í skattamálum hafi
kjarasamningar verið settir i upp-
nám.
Hér er vert að staldra við. Þjóðfé-
lagið er á undarlegri leið sem vörð-
uð er stefnu stjómvalda. Á meðan
skattar á almennt launafólk eru að
hækka og vegið er að undirstöðum
velferðarkerfisins á margan hátt
eru skattar á hátekju- og stóreigna-
fólk og fyrirtæki lækkaðir sem
nemur mörgum miUjörðum króna.
Þetta er einkennileg tekjutilfærsla.
Og einhvem veginn missa orðin
„fólk í fyrirrúmi" merkingu sína
þegar farið er ofan í saumana á
skattastefnu ríkjandi stjórnar-
herra.
Undarleg þversögn
Allt ber hér að sama brunni.
Samkvæmt fjárlagafrumvarpinu
fyrir árið 2003 á að auka skattaálög-
ur á almennt launafólk um 7.100
milljónir króna með hækkun tekju-
skatta einstaklinga og hækkun
tryggingagjalds unifram almennar
tekjubreytingar. Á sama tíma eru
skattar á hátekju- og stóreignafólk
og fyrirtæki lækkaðir um 4.700
milljónir króna. Þetta er gert á
sama tima og fyrirtæki sýna um-
talsverðan hagnað en skuldir og
vanskil alþýðufólks aukast að mun.
ASÍ hefur fundið að þessari
stefnu og það hljóta fleiri að gera.
Og menn hrista einfaldlega haus-
inn. Á sama tíma og ríkisstjómin
skenkir tilteknum þröngum hópi
hátekju- og stóreignamanna þessa
stórkostlegu skattalækkun hefur
kröfum miklu stærri hóps öryrkja,
aldraðra, sjúklinga, fólks án at-
vinnu og lágtekjufólks verið vísað
frá vegna „gífurlegs kostnaðarauka
fyrir ríkissjóð" eins og það heitir á
máli stjómarherranna. Hér er eitt-
hvað að og vísir að vondu þjóðfé-
lagi.
Pólitísk umræða
Skattleysismörkin eru dæmi um
undarlegan hugsunarhátt í ís-
lensku stjórnkerfi. Fólk á næfur-
launum, undir 80 þúsundum króna,
þar á meðal öryrkjar, er krafið um
skatt til ríkissjóðs af tekjum sínum.
Jóhanna Sigurðardóttir alþingis-
maður hefur réttilega bent á nauð-
syn þess að hækka þessi mörk og
lyfta þeim yfir hundrað þúsund
kallinn. Þingmenn stjórnarflokk-
anna telja það ekki hægt. Á sama
tíma finnst þeim hægt að lækka
skatta á tekjur forstjóranna.
Gylfi Ambjörnsson, fram-
kvæmdastjóri ASÍ, sagði í DV í vik-
unni sem er að líða að sú veika von
sem verkalýðshreyfingin hafði um
að stjórnvöld tækju tillit til óska
þeirra í skattamálum hefði brugð-
ist. Alþýðusambandsforystan trúi
hins vegar ekki öðru en skatta-
stefna stjórnvalda verði til ræki-
legrar umfjöllunar á komandi þing-
vikum. Það þurfi að taka hraust-
lega á málinu. Gylfi vill að „það
verði einfaldlega pólitísk umræða
um það hvert við séum að stefna
með þetta skattkerfi".
Grundvallaratriði
Þetta er rétt hjá Gylfa. Skattbyrð-
in hefur ekki fengið þá athygli sem
henni ber í stjórnmálaumræðu hér
á landi. Og þá sjaldan þingmenn á
borð við Jóhönnu Sigurðardóttur
hafa komið fram með vandlega
ígrundaða gagnrýni á kerfið hefur
umræðan þagnað i þrasi eða
drukknað í óljósri og óspennandi
talnasúpu. Mikilvægt er að þing-
menn svari áskorun verkalýðsfor-
ystunnar og taki þessi mál til ræki-
legrar skoðunar og málefnalegrar
umræðu innan þings og utan.
Og það er margs að spyrja, að
mörgu að huga. Ekki þarf aðeins að
skoða aukinn hlut láglaunafólks í
skattgreiðslum til ríkissjóðs heldur
þarf og að kanna af hverju skatt-
byrði hefur smám saman verið að
aukast á allan meginhluta almenn-
ings í landinu á síðustu árum svo
nemur mörgum tugum þúsunda á
ári hverju. Og svo þurfa kjósendur
vitaskuld að spyrja sig hvað sé til
ráða. Þeir þurfa að svara því hvert
beina beri sköttunum og hvar þá
eigi helst að taka. Það eru grund-
vallaratriði.