Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.2002, Blaðsíða 12

12
Helgarblað
Walter Mondale ætlar að taka slaginn og reyna að bjarga demókrötum á þriðjudag:
Allur heimurinn
fylgist með okkur
REUTERS-MYND
Mondale fagnar tllnefnlngu
Walter Mondale, fyrrum varaforseti Bandaríkjanna, fagnaði mjög þegar hann hafði verið tilnefndur frambjóðandi
demókrata um sæti í öldungadeild Bandaríkjaþings fyrir Minnesota. Rúm tuttugu ár eru síðan hinn 74 ára gamli
Mondale sat síðast í öldungadeildinni og gerði þar garðinn frægan.
Það var þá en nú er öldin greini-
lega önnur.
„Eitt af því sem er heilbrigðum
flokki nauðsynlegt er að hann end-
urnýi sig. Þið getið ekki boðið Walt-
er Mondale fram til alls.“
Þetta sagði Walter Mondale, fyrr-
um varaforseti Bandarikjanna, þeg-
ar flokksbræður hans í demókrata-
flokknum í Minnesota báðu hann
um að bjóða sig fram til öldunga-
deildarinnar árið 1990 á móti
repúblikananum Rudy Boschwitz.
Mondale afþakkaði boðið og það
kom því í hlut stjórnmálafræðipró-
fessorsins Pauls Wellstones að sigra
Boschwitz og setjast í öldungadeild
Bandaríkjaþings fyrir Minnesota.
í vikunni skoraðist hinn 74 ára
gamli Mondale hins vegar ekki und-
an áskorunum félaga sinna um að
koma í staðinn fyrir þennan sama
Paul Wellstone sem fórst i flugslysi í
norðanverðu Minnesota fyrir rúmri
viku ásamt eiginkonu sinni og fimm
öðrum, þegar aðeins voru tæpar
tvær vikur eftir af harðri og jafnri
kosningabaráttu.
Þiggur með þökkum
„Ég vil að þið vitið að ég þigg til-
nefninguna með mikilli ánægju,“
sagði Mondale á fundi með níu
hundruð manna stjórn flokksdeild-
arinnar sem haldinn var í hinu
sögulega Ríkisleikhúsi í Minneapol-
is á miðvikudagskvöld.
Walter Mondale veit líka sem er
að mikið er í húfi í kosningunum
næstkomandi þriðjudag. Kosið verð-
ur um öll sætin 435 í fulltrúadeild-
inni en ekki nema um þriðjung sæt-
anna eitt hundrað í öldungadeild-
inni. Þá verður einnig kosið um 36
ríkisstjóra, meðal annars í nokkrum
stærstu og íjölmennustu rikjunum,
svo sem Texas, Kaliforniu, New
York og Flórida.
Úrslitin í Minnesota gætu skipt
sköpum um hvor flokkanna nær
meirihluta í öldungadeildinni.
Demókratar hafa haft flmmtíu menn
í deildinni að undanfórnu en
repúblikanar 49. Einn öldungadeild-
arþingmaður telst óháður.
Kom ekki á óvart
Þeir sem þekkja Mondale best,
nokkrir gamlir aðstoðarmenn hans
frá árum áöur í Washington, voru
ekki hissa á að Fritz, eins og hann
er gjaman kallaður, skyldi ákveöa
að snúa sér aftur að stjómmálum,
átján árum eftir frægan ósigur hans
í forsetakosningunum 1984, þegar
hann keppti við Ronald Reagan og
fór aðeins með sigur af hólmi á
heimavelli í Minnesota og á höfuð-
borgarsvæðinu.
Richard Moe, fyrrum starfs-
mannastjóri Mondales, sagði við
Washington Post að strax eftir
dauða Wellstones hefði hann þóst
vita að hart yrði lagt að Mondale að
gefa kost á sér.
„Næsta hugsun mín var sú að
hann myndi líklega gera það,“ sagði
Moe og bætti við að það hefði áreið-
anlega skipt miklu máli þegar
ákvörðunin var tekin að um hugsan-
legan meirihluta í öldungadeildinni
kunni að vera að tefla.
Maöur mannréttinda
Walter Mondale er svo sem ekki
ókunnugur embættinu sem hann
sækist nú eftir. Hann var kosinn í
öldungadeildina árið 1964, þegar
lærifaðir hans, Hubert H. Hump-
hrey, varð varaforseti Lyndons B.
Johnsons og sat þar næstu tólf árin,
eða þar til hann þáði sjálfur boð
Jimmys Carters, forsetaefnis demó-
krata, árið 1976 um að gerast vara-
forsetaefni hans.
Pólitískar rætur Mondales liggja
til fyrri hluta sjöunda áratugar síð-
ustu aldar og þeirrar miklu baráttu
sem þá var háð fyrir mannréttind-
um í Bandaríkjunum. Hann er af-
sprengi demókrata-, bænda- og
verkamannaflokks Minnesota, eins
og demókrataflokkurinn heitir þar á
bæ. Flokkurinn sá var allsráðandi í
stjórnmálum ríkisins á þessum
tíma. Úr hans röðum komu einnig
aðrir höfuðmálsvarar frjálslyndra
stjórnmálaskoðana vestan hafs á síð-
ustu öld, menn á borð við áður-
nefndan Hubert H. Humphrey og
öldungadeildarþingmanninn Eugene
J. McCarthy.
Mondale hafði verið dómsmála-
ráðherra Minnesota áður en hann
tók við sæti Humphreys í öldunga-
deildinni. Hann útskrifaðist frá laga-
deild Minnesota-háskóla árið 1956.
Fylgjandi skólaakstri
Mondale beitti sér fyrir ýmsum
þjóðþrifamálum á meðan hann sat í
öldungadeildinni á sjöunda áratug
tuttugustu aldarinnar. Hann var til
dæmis ákafur talsmaður þess að
bundinn yrði endi á aðskilnað kyn-
þáttanna í skólum landsins með því
að aka nemendum milli skólahverfa,
mörgum félögum sínum úr Suður-
ríkjunum til mikillar armæðu. Þá
var hann ötull talsmaður verkafólks
og farandverkamanna og hann var
fylgjandi auknum útgjöldum hins
opinbera til menntamála.
Á öldungadeildarárunum var
Mondale í fremstu röð frjálslyndra
þingmanna og var hluti þess hóps
sem repúblikanar hæddust að síðar
og kölluðu „skattpíningar- og
eyðsluseggi".
„Árin nín í öldungadeildinni voru
þau hamingjuríkustu sem ég hef átt
í opinberu starfl,“ sagði Mondale
fyrir tæpum tveimur mánuðum þeg-
ar hann flutti fyrirlestur um fornan
vinnustað sinn í gamla deildarsaln-
um á þinghæðinni í Washington.
Mondale naut mikillar virðingar
sem öldungadeildarþingmaður og
hafði orð á sér fyrir að vera bæði
praktískur og ekki mikið fyrir að
berja sér á brjóst. Sá stíll hans er tal-
inn eiga sinn þátt í kosningasigrum
hans. Hann þótti fremur stífur í
kosningabaráttunni á þessu tíma og
fékk af þeim sökum viðurnefnið
„Norski trjádrumburinn", kannski
við hæfi, enda maðurinn af norsku
bergi brotinn í fóðurætt. Faðir hans
var meþódistaklerkur en móðir
hans tónlistarkennari.
Stoltur af varaforsetaárun-
um
Hátindur stjórnmálaferils
Mondales var án efa árin fjögur sem
hann var varaforseti Jimmys
Carters, hnetubóndans frá Georgíu
sem fékk friðarverðlaun Nóbels á
dögunum, á árunum 1977 til 1981.
Þeim Carter og Mondale er eignuð
algjör umbylting á embætti varafor-
setans sem varð á valdatíma þeirra
að mikilvægu embætti innan banda-
ríska stjórnkerfisins. Og Mondale
minntist þess með stolti í ræðu sem
hann flutti fyrr á árinu.
Mondale sneri aftur heim til
Minnesota árið 1986 og hætti afskipt-
um af opinberu lífi. Hann gekk þar
til liðs við stærstu lögmannsstofu
ríkisins, Dorsey & Whitney, og hef-
ur hin síðari ár stjórnað Asíudeild
stofunnar. Þar hefur hann getað nýtt
sér reynslu sína sem sendiherra
Bandaríkjanna í Japan á árunum
1993 til 1996, þegar Bill Clinton var
húsbóndi í Hvíta húsinu.
Keppir við sér yngri mann
í kosningunum á þriðjudag kepp-
ir Walter Mondale við mann sem er
tuttugu árum yngri en hann sjálfur,
og einu betur. Sá heitir Norm
Coleman og var eitt sinn borgar-
stjóri í St. Paul, sem stendur and-
spænis Minneapolis, hinum megin
Missisippi-fljótsins. Skoðanakann-
anir benda til að Mondale muni fara
með sigur af hólmi en ekki er þó
sopið kálið fyrr en í ausuna er kom-
ið. Coleman þykir nefnflega koma
vel fyrir í sjónvarpi og hann nýtur
dyggs stuðnings Georges W. Bush
forseta. Svo mikils að Bush ætlar að
leggja leið sína til Minnesota um
helgina til að reyna að hafa áhrif á
niðurstöðu kosninganna.
„Allur heimurinn fylgist með
Minnesota," sagði Walter Mondale
þegar hann hafði tekið við útnefn-
ingu demókrata á miðvikudag.
Byggt á efni frá Reuters, Was-
hington Post, BBC og Christian
Science Monitor.
REUTERSTHYND
Látins öldungadelldarþingmanns minnst
Bill Clinton, Hillary Clinton og Walter Mondale voru meöal þeirra sem
sóttu minningarathöfn um öldungadeildarþingmanninn Paul Wellstone
sem fórst í flugslysi fyrir rúmri viku, undir lok kosningabaráttunnar.
LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 2002
DV
UMMssnmw*
Jarðskjálfti á Ítalíu
Á þriðja tug
manna, aðallega
börn, lét lífið í hörð-
um jarðskjálfta sem
jafnaði skóla i bæn-
um San Giuliano di
Puglia á Ítalíu við
jörðu á fimmtudags-
morgun. Skólabörnin voru að taka
þátt í hrekkjavökuskemmtun þegar
skjálftinn reið yfir. Þrjú þúsund
manns misstu heimili sín í skjálft-
anum, þeim snarpasta sem mælst
hefur á Italíu frá árinu 1997. Björg-
unarmenn lögðu hart að sér við að
grafa í rústum skólans og gerðu það
berhentir. Skólinn var reistur á
sjötta áratug síðustu aldar og mun
hafa verið hrákasmíð. Skjálftinn
var svo öflugur að hann fannst í
mörg hundruð kílómetra ijarlægð,
meðal annars í Róm.
Endaði með skelfingu
Gíslataka tsjetsjensku uppreisn-
armannanna í leikhúsinu í Moskvu
endaði með skelfingu snemma
morguns síðastliðinn laugardag
þegar sérsveitir rússneska hersins
réðust til atlögu og dældu svæf-
ingagasi úr ópíumefni inn i leikhús-
ið til að slæva mannræningjana.
Ekki vildi betur til en svo að rúm-
lega eitt hundrað gíslar létu einnig
lífið í aðgerðunum en bjarga tókst á
sjöunda hundrað manna. Rússnesk
stjórnvöld voru harðlega gagnrýnd
fyrir að gefa ekki strax upp hvaða
gas var notað við aðgerðirnar og
var fullyrt að það hefði valdið fleiri
dauðsföllum en þurft hefði. 1 kjölfar-
ið hafa Rússar hert aðgerðir sinar
gegn uppreisnarmönnum í
Tsjetsjeníu og harðneita að ræða
við þá um frið.
Flótti úr stjórn Sharons
Ríkisstjórn Ariels
Sharons í ísrael
leystist upp í vikunni
þegar Verkamanna-
flokkurinn dró sig út
úr henni vegna
deilna um framlög til
ólöglegra landtöku-
manna á fjárlögum næsta árs. Shar-
on sagði strax að hann ætlaði að
sitja sem fastast og hóf þegar að
reyna að mynda nýja stjórn með
flokkum strangtrúaðra og þjóðem-
isöfgamanna. Sharon hefur meðal
annars boðið Shaul Mofaz, herská-
um fyrrum yfirmanni ísraelska
hersins, stöðu landvarnaráðherra í
stað Binyamins Ben-Eliezers, leið-
toga Verkamannaflokksins.
Þokast nær samkomulagi
Heldur virðist þoka í samkomu-
lagsátt um ályktun um íraksmálið
hjá ríkjunum fimm sem eiga fasta-
fulltrúa i Öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna, að því er ígor ívanov, ut-
anríkisráðherra Rússlands greindi
frá á fóstudag. Hann sagði þó að enn
væri ýmis alvarlegur ágreiningur
óleystur, svo sem um orðalag álykt-
unarinnar þar sem írakar eru
varaðir við afleiðingunum fái
vopnaeftirlitsmenn SÞ ekki að
starfa óhindrað. Bandarísk stjórn-
völd hafa ákveðið að fresta af-
greiðslu málsins í Öryggisráðinu
þar til eftir þingkosningamar á
þriðjudag.
Rykið dustað af Mondale
Demókratar í
Minnesota gripu til
þess ráðs í vikunni
að dusta rykið af
Walter Mondale,
fyrrum varaforseta
Bandaríkjanna, og
fá hann til að bjóða
sig fram til öldungadeildarinnar í
kosningunum á þriðjudag. Mondale
kemur í staðinn fyrir Paul Wellsto-
ne sem fórst í flugslysi fyrir rúmri
viku ásamt konu sinni og dóttur og
fimm öðrum. Wellstone var á loka-
spretti kosningabaráttunnar þegar
hann lést og samkvæmt könnunum
var mjótt á mununum milli hans og
keppinautarins úr röðum repúblik-
ana. Forystumenn demókrata gera
sér vonir um að vinsældir Mondales
i heimaríkinu og reynsla hans muni
duga til sigurs á endasprettinum.