Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.2002, Qupperneq 12

12
Helgarblað
Samningaviðræður vegna stækkunar ESB ganga hægt:
Er stækkunarferlið
að sigla í strand?
Anders Fogh Rasmussen
Anders Fogh Rasmussen, forsætisráðherra Dana, fer nú með forystuhlut-
verkiö í Evrópusambandinu en skilar því af sér til Grikkja þegar sex mánaða
tfmabilinu líkur um áramótin.
Fjórir úr þungavigtinni
Þeir Gerhard Schröder, kanslari Þýskalands, Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, og Jacques Chirac Frakklandsforseti bera þungar þyrðar innan
ESB, en hér eru þeir ásamt Jóhanni Karli Spánarkonungi.
Það er óhætt að bóka að árið í ár
verði eitt það eftirminnilegasta í sögu
Evrópusambandsins verði áætlanir
um stækkun þess til austurs að veru-
leika á leiðtogafundinum sem fram fer
í Kaupmannahöfn í næstu viku.
Árið byrjaði með því að tólf af
fimmtán sambandslöndum ESB, öll
nema Bretland, Svíþjóð og Danmörk,
tóku upp evruna og lýkur væntanlega
með því að innganga tíu nýrra aðild-
arlanda verði samþykkt í Kaup-
mannahöfn.
Það er þó með þeim fyrirvara að
þau uppfylii sett skilyrði um efna-
hags- og félagslegar umbætur og hljóti
síðan formlega aðild á vormánuðum
2004 eftir þjóðaratkvæðagreiðslur
heima fyrir og samþykki Evrópu-
þingsins.
Gangi stækkunin eftir, sem flestir
búast við, verður sambandssvæðið
orðið stærsta einstaka markaðssvæði
í heiminum með meira en 500 milljón
neytendur.
Ekki aftur snúið
Löndin í inngönguhópnum eru
Eistland, Kýpur, Lettland, Litháen,
Malta, Pólland, Slóvakía, Slóvenía,
Tékkland og Ungverjaland en fyrir
eru í sambandinu Austurríki, Belgía,
Bretland, Danmörk, Finnland, Frakk-
land, Grikkland, Holland, írland, ítal-
ía, Lúxemborg, Portúgal, Spánn, Sví-
þjóð og Þýskaland og hafa þau öll
samþykkt stækkunina fyrir sitt leyti í
þjóöaratkvæðagreiðslum.
Það verður því ekki aftur snúið og
hvort sem mönnum líkar það betur
eða verr, þá virðist sameining Evrópu
nú loksins í sjónmáli rúmum áratug
eftir fall járntjaldsins og það með frið-
samlegum hætti eftir aldalangar erjur
og styrjaldir.
Auk áðurnefndra inngönguþjóða,
sem skipa 2004-hópinn, er stefnt að
því aö tvö önnur lönd, Búlgaría og
Rúmenía, bætist í hópinn árið 2007
auk þess sem Tyrkjum hefur verið
gefið undir fótinn um inngöngu. Þeir
hafa þó ekki enn hafið aðildarviðræð-
ur um, en stefnt er að því að það verði
ákveðið á Kaupmannahafnarfundin-
um.
80 þúsund síðna lagabálkar
Fyrir inngönguþjóðirnar, sem flest-
ar sitja í sárum eftir fall Sovétrikj-
anna, hefur þetta eflaust verið löng
og erfið bið sem nú loksins sést fyrir
endann á, svo framarlega sem þeim
takist að uppfylla sett skilyrði, en þar
er um að ræða umbætur af ýmsum
toga, allt frá mannréttindamálum til
efnahagsmála, sem þjóðirnar verða að
uppfylla í samræmi við 80 þúsund
síðna lagabálka sambandsins.
Það gæti reynst þrautin þyngri, fyr-
ir fyrrum kommúnistaríkin, sem
verða að snúa frá þungbúnum mið-
stýrðum efnahagsbúskap til hins
frjálsa Brussel-stýrða markaðskerfis
sem Evrópusambandið byggir mark-
aðsstefnu sína á. Þá er einnig lögð
áhersla á réttarfarslega uppstokkun
og einnig aðgerðir gegn spillingu óg
þá ekki síst efnahagsglæpum.
Til að halda stjórnvöldum inn-
göngulandanna við efnið mun ESB
koma á fót eftirlitsstofnun, sem
fylgjast mun grannt með málum, jafn-
vel eftir að aðildarviðræðum lýkur.
Innra skipulag Evrópusambandsins
hefur líka verið til endurskoðunar og
hefur vinnuhópur undir stjóm Valery
Giscard d'Estaings, fyrrum Frakk-
landsforseta, þegar skilað hugmynd-
um að framtiðarskipulagi samhands-
ins sem fengið hefur misjafna dóma.
Þar er reynt að varpa ljósi á það
hvaða áhrif stækkunin muni hafa á
starfsemi sambandsins og hverjar
helstu áherslur þess skuli vera til
framtíðar. Einnig hvemig best sé að
glæða áhuga fólks á ESB og gera það
aðgengilegra fyrir almenning.
Þá er í tillögunum lagt til að samin
verði sérstök stjómarskrá fyrir sam-
bandið og einnig uppástunga um að
kosinn verði sérstakur forseti sem
andlit þess út á við.
Viðræður dragast á langinn
* Undirbúningur fyrir áðumefndan
leiðtogafund ESB, Sem fram fer í
Kaupmannahöfn dagana 12. og 13. des-
ember nk., hefur verið í fullum gangi
síðustu vikurnar og er öll áhersla lögð
á að gengið hafi verið frá samkomu-
lagi við inngönguþjóðirnar um fjár-
málahlið aðildarviðræðnanna og þá
sérstaklega hvað varðar niðurgreiðsl-
ur til landbúnaðarmála og styrki til
uppbyggingar fátækari svæða eins og
í afskekktari landbúnaðarhéruðum
Póllands.
Viðræðumar hafa þótt dragast um
of á langinn og er helsta ástæðan sú
að samninganefndir flestra inngöngu-
þjóðanna hafa verið ósáttar við það
sem í boði er.
Það leiddi til þess að Anders Fogh
Rasmussen, forsætisráðherra Dana,
sem nú fara með yfirstjórn ESB, sá sig
tilneyddan til að ræða málið nánar
við stjómvöld annara aðildarrikja.
Hann hélt því í þriggja daga ferð til
höfuðborga landanna fjórtán sl. mánu-
dag til að afla stuðnings við aukið
fjármagn til stækkunarferilsins.
Á fyrsta viðkomustaðnum, sem var
Lissabon í Portúgal, sagðist Rasmus-
sen leggja alla áherslu á að ná mark-
vissum og sanngjörnum samningum
við inngönguþjóðimar en bætti við að
síðustu tilboð sem lögð voru fram í
síðustu viku hefðu fallið í frekar
grýttan jarðveg. „Inngönguríkjunum
finnst við ekki bjóða nógu mikið og á
móti gagnrýna sambandsþjóðirnar
okkur fyrir að vera of örlátir," sagði
Rasmussen og ítrekaði vilja sinn um
að gengið yrði frá öllum samningum
fyrir leiðtogafundinn í Kaupmanna-
höfn.
Prodi vill pólitískt raunsæi
Per Stig Möller, utanríkisráðherra
Danmerkur, tók í sama streng og hót-
aði að engar samningaviðræður færu
fram í Kaupmannahöfn.
„Ég var búinn að vara þá við. Það
er ekki framkvæmanlegt og alveg út
úr myndinni," sagði Möller og bætti
við að samningamennirnir yrðu að
klára málið í Brussel i síðasta lagi á
fundi allsherjarnefndar ESB á mánu-
daginn.
Romano Prodi, formaður fram-
kvæmdastjómar ESB, hvatti einnig
til þess að samningum væri lokið fyr-
ir leiðtogafundinn og sagði að samn-
inganefndir inngönguþjóðanna yrðu
að sýna pólitískt raunsæi.
Forsætisráðherrar Ungverjalands
Póllands, Tékklands og Slóvakíu, sem
hafa haft sig mest í frammi i samn-
ingaviðræðunum, segast ætla að berj-
ast til síðustu mínútu fyrir hagstæð-
ari samningum og hafi í sameiningu
farið fram á að framlög til niður-
greiðslu í landbúnaði verði hækkuð
verulega.
„Ef við náum ekki viðunandi samn-
ingum í Brussel þá munum við fara
fram á að viðræðunum verði haldið
áfram í Kaupmannahöfn," sagði Les-
zek Miller, forsætisráðherra Póllands.
Risavaxinn kostnaður
Risavaxinn kostnaður vegna stækk-
unarinnar hefur vaxið mörgum í aug-
um, en talið er að hann muni í allt
nema um fjörutíu billjónum evra á
næstu þremur árum miðað við að all-
ar tíu þjóðirnar gangi inn. Þar af
muni Evrópusambandið með núver-
andi aðildarlönd innanborðs greiða
um 25 billjónir evra á móti 15 billjón-
um inngönguþjóðanna, en það þýðir
að sérhver hinna 370 milljón íbúa nú-
verandi sambandsþjóða muni greiða
66 evrur til verkefnisins næstu þrjú
árin.
Reiknimeistarar umbótastofnunar
ESB hafa reiknað dæmið í víðara
samhengi, eða alveg frá árinu 2000,
þegar ferlið hófst og til ársins 2006,
þegar tvö ár eru liðin frá stækkuninni
og reiknast til að kostnaðurinn muni
fram að því nema allt að 67 billjónum
evra.
Til samanburðar má geta þess að
sameining þýsku ríkjanna kostaði
þýska ríkið allt að 600 billjónir evra á
árunum 1990 til 1999.
í nýlegri skoðanakönnun innan nú-
verandi aðildarrikja kom fram að 51%
aðspurðra voru hlynntir stækkun á
meðan 30% voru eindregið á móti
henni og 19% óákveðnir.
í könnun sem gerð var í inngöngu-
löndunum sögðust 65% aðspurðra
ætla að styðja inngöngu í ESB í þjóð-
aratkvæðagreiðslu, en margir treystu
sér ekki til þess að svara þar sem þeir
höfðu ekki kynnt sér málið nægilega
og var óvissan mest í Eystrasaltslönd-
unum.
Innganga Tyrkja
Hvar liggja mörkin er spurning
sem margir Evrópubúar spyrja sig
þessa dagana og hvenær mun Evrópu-
sambandið ákveða að nema staðar í
stækkunaráráttu sinni? Þetta er
spurning sem upp hefur komið vegna
hugsanlegrar inngöngu Tyrkja í ESB,
en fyrir því hafa þeir reyndar fengið
vilyrði. Þeir munu þó ekki ganga inn
á næstunni og hefur engin ákvörðun
enn verið tekin um það hvenær aðild-
arviðræður byrja. En eins og áður
segir verður það væntanlega gert á
leiðtogafundinum í Kaupmannahöfn
og hafa tveir úr þungavigtinni, þeir
Gerhard Schröder, kanslari Þýska-
lands og Jacques Chirac Frakklands-
forseti, heitið því að aðildarviðræður
við Tyrki hefjist árið 2005.
Hvíslað bakvið tjöldin
Ágreiningur mun þó innan ESB um
aðild Tyrkja, en vegna þrýstings
Bandaríkjamanna hafa óánægjuradd-
ir að mestu verið kvaddar niður.
Valery Giscard e'Estaing, fyrrrum
Frakklandsforseti, leyfði sér þó að
halda því fram að aðild Tyrkja að ESB
þýddi endalok þess. Aðrir láta sér
nægja að hvísla bakvið tjöldin og
segja þjóðina of fjölmenna og menn-
ingarlega af allt öðru sauðahúsi.
Innan fárra ára yrðu þeir fjölmenn-
asta þjóðin innan ESB og það kunni
ekki góðri lukku að stýra. Það gæfi
þeim flesta fulltrúa á Evrópuþinginu
og flest atkvæði í ráðherraráðinu. Það
væri of mikil austursveifla þyngd-
araflsins, að margra mati svo mikil að
páfanum hryllir meira að segja við
hugsuninni.
Bretar og ítalir hafa lýst stuðningi
við Tyrki og meira að segja Grikkir,
fornir fjandmenn þeirra vegna deilna
um Kýpur og Eyjahaf, hafa gert hið
sama. Grikkir meta það svo að verði
Tyrkir stiaðir frá Evrópu myndi það
þýða aukna ógn fyrir þá úr austri
vegna ólíks trúar- og menningararfs.
Kýpurdeilan mun þar einnig spila
stóra rullu, en Evrópusambandið hef-
ur sett þau skilyrði fyrir inngöngu
Kýpur að lausn náist í deilunni áður
en formleg innganga verði samþykkt.
LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 2002
DV
Erlendar fréttir vikunn
Þykjast hafa sannanir
Bandarísk stjórn-
völd þóttust í vik-
unni hafa nægar
haldbærar sannanir
fyrir því að írakar
réðu yfir gjöreyð-
ingarvopnum. Ari
Fleischer, talsmað-
ur Bush Bandaríkja-
forseta, vildi hins vegar ekki greina
nánar frá því hvaða sannanir þar
væri við átt. Varaforseti íraks, Taha
Yassin Ramadan, sakaði vopnaeftir-
litsmenn Sameinuðu þjóðanna sem
eru að störfum í írak um að ganga
erinda bandarísku leyniþjónustunn-
ar CLA. Vopnaeftirlitsmenn hafa nú
leitað vísbendinga um gjöreyðingar-
vopn íraka í eina viku, meðal ann-
ars í einni af höllum Saddams
Husseins íraksforseta.
Vinstristjórn á Græniandi
Grænlendingar lýstu yfir ein-
dregnum vilja sínum til aukins
sjálfstæðis frá Danmörku þegar þeir
kusu til nýs landsþings á þriðjudag.
Tveir stærstu flokkamir, jafnaðar-
mannaflokkurinn Siumut og
vinstriflokkurinn Inuit Ataqatigiit
sem báðir leggja áherslu á sjálfstæði
Grænlands, hafa nú ákveðið að
mynda samsteypustjórn. Stjórnin
nýtur stuðnings átján þingmanna af
31 sem situr á grænlenska þinginu.
í fráfarandi stjóm voru Siumut og
hægriflokkurinn Atassut.
Al-Qaeda liðar mættir
Ariel Sharon,
forsætisráðherra
ísraels, sagði und-
ir vikulok að liðs-
menn al-Qaeda,
hryðjverkasam-
taka Osama bin
Ladens, hefðu
hreiðrað um sig á
Gaza og í Líbanon og að þeir væru
að undirbúa sjálfsmorðsárásir á
ísraelsk skotmörk. Fyrr í vikunni
hafði Sharon lýst yfir stuðningi sín-
um við hugmyndir Bush Banda-
ríkjaforseta um stofnun sjálfstæðs
ríkis Palestínumanna, að undan-
gengnum umbótum á palestínsku
heimastjórninni. ísraelski herinn
umkringdi flóttamannabúðir á Gaza
á föstudagsmorgun og féllu að
minnsta kosti níu manns í áhlaup-
inu, flestir þegar skriðdreki skaut
sprengikúlu á íbúðarbyggingu.
Skip á svartan lista
Framkvæmdastjórn Evrópusam-
bandsins hefur sett 66 olíuflutninga-
skip á svartan lista og verður skip-
unum bannað að sigla með farma á
evrópskum siglingaleiðum. Bannið
nær til einbyrðingsskipa og er sett í
kjölfar slyssins undan Spánar-
ströndum í síðasta mánuði þegar ol-
íuflutningaskipið Prestige sökk með
um sjötíu þúsund tonn af olíu. Mörg
þúsund tonnum af olíu hefur skolað
á land á norðvesturhluta Spánar og
hefur olían valdið miklu tjóni á fjör-
um, auk þess sem fuglar hafa orðið
henni að bráð og sjómenn hafa ekki
komist til veiða.
Cherie Blair í vanda
Cherie Blair,
eiginkona Tonys
Blair, forsætis-
ráðherra Bret-
lands, var harð-
lega gagnrýnd í
breskum blöðum
undir vikulok
fyrir að segja í
fyrstu ekki allan
sannleikann um tengsl sín við
dæmdan svikahrapp. Maðurinn
mun hafa aðstoðað forsætisráð-
herrafrúna við fasteignakaup í Car-
diff í Wales. Cherie sagðist harma
misskilninginn sem af þessu hlaust.
Skógareldar við Sydney
Gríðarlegir kjarr- og skógareldar
loguðu í nágrenni við Sydney í Ástr-
alíu i vikunni og hefur fjöldi húsa
orðið eldinum að bráð. Slökkviliðs-
menn hafa þurft að vinna við mjög
erfiðar aðstæður vegna mikilla
vinda. íbúar hverfa í hættu hafa
einnig barist við eldana með
garðslöngur sínar að vopni.