Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.2002, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 2002
Helgarblað
DV
an sig. Hann er töffaralegur einfari sem talar
aldrei um foreldra sina og virðist ekki eiga ætt-
ingja á lífi. Þegar einhver hafði orð á því við
Chandler að Marlowe væri sósíalisti sagði
Chandler að Marlowe hefði svipaða þjóðfélagsvit-
und og hestur, hann hefði hins vegar samvisku
sem væri allt annar hlutur. „Okkur Marlowe
stendur nákvæmlega á sama um hver er forseti,“
sagði Chandler, „þvi við vitum að það verður
alltaf stjórnmálamaður."
Þegar The Big Sleep kom út árið 1939 var eig-
inkona Chandlers orðin sjötug, fárveik af berkl-
um og rúmliggjandi mestan hluta sólarhringsins.
Chandler eldaði matinn fyrir hana og bar hann
fram. Hann treysti engum öðrum en sjálfum sér
til að sjá um Cissy.
Chandler hélt áfram að skrifa bækumar mn
Marlowe sem urðu alls sjö. Margir gagnrýnendur
neituðu enn að taka hann alvarlega, sögðu hann
ekki vera alvörurithöfund heldur höfund sem
legði allt upp úr því að gleðja fjöJdann. Þótt gagn-
rýnendur væm ekki allir sáttir átti Chandler sér
volduga bandamenn í öðrum rithöfundum því
meðal aðdáenda hans voru Somerset Maugham,
T.S. Eliot, W.H. Auden og Evelyn Waugh sem
sagði hann vera besta rithöfund Bandaríkjanna.
Chandler var vinsælli í Bretlandi en Bandaríkj-
unum. „Á Englandi er ég rithöfundur," sagði
hann, „í Bandaríkjunum einungis sakamálahöf-
undur.“
Ljósið slökknar
Þegar The Long Goodbye, sem af mörgum er
talin besta Marlowe-bókin, kom út árið 1953 var
Cissy orðin fársjúk. Ári eftir útkomu bókarinnar
lést Cissy á sjúkrahúsi, 84 ára gömul. Chandler
drakk næstu tvo mánuði eftir dauða hennar og
hann svaf í svefnherbergi hennar. Daginn sem
þau hefðu átt þrjátíu og eins árs brúðkaupsaf-
mæli hélt hann þeim sið sínum að fylla húsið af
rósum og bauð nágranna i heimsókn til að skála
í kampavíni. „Hún var ómótstæðileg án þess að
vita af því,“ sagði Chandler. „í þrjátíu ár, tíu
mánuði og fjóra daga var hún ljós lífs míns, hún
hvatti mig til dáða og allt sem ég gerði var eldur
til að hlýja henni.“
Chandler var að drekka sig í hel og leitaði Cis-
syar í öllum konum. Hann bað fjölda kvenna í
fylliríum en gleymdi bónorðunum jafnóöum.
Hann skrifaði Payback, síðustu Marlowe-bók
sína, 69 ára gamall. Hún var eina bókin sem hann
skrifaði fullur. Vinur hans bað hann um að gifta
Marlowe og Chandler skrifaði tíu blaðsíður í
nýrri sögu þar sem spæjarinn og eiginkona hans
eru í brúðkapsferð. Chandler ætlaði Marlowe
ekki að vera hamingjusamlega giftur og sagði Ian
Flemming, höfundi James Bond-bókanna, að
hann ætlaði sér að láta Marlowe drekka sig í hel
vegna þess að hann gæti ekki lengur unnið.
Chandler sagði kunningja sínum að þessi fyrir-
hugaða bók myndi aldrei ganga upp og hætti við
að skrifa hana.
Hann bað Helgu Green, sem var umboðsmaður
hans, um að giftast sér og hún tók bónorðinu en
það reyndi aldrei á það hvort Chandler væri al-
vara því hann lést skyndilega úr lungnabólgu eft-
ir nokkurrra daga drykkjutúr. Hann var sjötug-
ur. Hann hafði ætlað að láta grafa sig við hlið
Cissyar en enginn mundi eftir þeirri ósk. Hann
var grafmn í kirkjugarði sem hýsti fátæklinga.
blaðamaður og orti Ijóð
í frístundum. Tuttugu
og fjögurra ára gamall
flutti hann til Banda-
ríkjanna. Þar flæktist
hann um ýmis ríki en
settist síðan að í San
Francisco þar sem hann
vann á apríkósubúgarði
og síðan í tennisklúbbi.
Hann fór í kvöldskóla til
að læra bókhald og hélt
síðan til Los Angeles
þar sem hann fékk
vinnu sem bókhaldari
hjá rjómaísfyrirtæki.
Hann gekk í herinn í
seinni heimsstyrjöld-
inni en særðist og var
sendur heim. Hann
sneri sér aftur að blaða-
mennsku og vann síðan
í banka.
Raymond Chandler. Meðal aðdáenda hans voru Somerset Maugham, T.S.
Ellot, W.H. Auden og Evelyn Waugh sem sagði hann vera besta rithöfund
Bandaríkjanna.
Marlowe og
höfundur hans
Raymond Chandler var orðinn fimmtugur þegar hann
skrifaöi fyrstu skáldsögu sína, Svefninn langa, og kynnti
til sögu leynilögreglumanninn Phlllp Marlowe.
Raymond Chandler fæddist árið 1888. Foreldr-
ar hans voru irskir og hann ólst upp í Chicago.
Faðir hans var eimreiðarstjóri og drykkjumaður
og móðir Chandlers skildi við hann þegar
Chandler var sjö ára. Chandler og móðir hans
héldu til írlands þar sem þau bjuggu um tíma og
fluttu síðan til London þar sem þau bjuggu hjá
vel stæðum frænda. Chandler haföi áhuga á að
verða lögfræðingur en frændi hans hafði ekki
áhuga á að styrkja hann til svo langs náms. Hann
hélt því út á vinnumarkaðinn, vann um tíma sem
birgðavörður hjá hemum, síðan sem kennari og
Hjónaband og
drykkja
Hann var þrjátíu og
eins árs þegar hann
varð ástfanginn af giftri
konu, Cissy Pascal, sem
skildi við mann sinn til
að giftast Chandler.
Cissy var ákaflega fögur
kona sem sagði
Chandler að hún væri
fertug en i reynd var
hún fimmtug, tuttugu
árum eldri en hann.
Chandler fékk vinnu
hjá olíufyrirtæki, varð
fljótlega framkvæmda-
stjóri þess og haföi
prýðileg laun. Eftir
nokkurn tíma fór hon-
um að leiðast í vinnu
sinni og drykkja tók æ
meira af tíma hans.
Loks var hann rekinn
úr starfi vegna drykkju-
skapar. Hjónin fluttu í
minna og ódýrara hús-
næði og Chandler
ákvað að skrifa sögur í
tilraun til að sjá þeim
farborða. Það hvarflaði
þó ekki að honum að
skrifa skáldsögur heldur ákvað hann að skrifa
glæpasmásögur og gaf sem skýringu að það væri
ekkert eftir sem hægt væri að skrifa um nema
dauðinn - „og sakamálasagan er harmleikur með
hamingjusömum endi,“ sagði hann.
Svefninn langi
Þáttaskil urðu á ferli hans þegar útgefandinn
Alfred Knopf sagði Chandler að hann hefði áhuga
á að gefa út skáldsögu eftir hahn. Fyrsta skáld-
saga Chandlers, The Big Sleep, var skrifuð sum-
arið 1938 þegar hann var fimmtugur. Þar kynnti
Chandler til sögunnar leynilögreglumanninn
Philip Marlowe sem er þrítugur og ókvæntur.
Hann reykir Camel, drekkur og teflir oft við sjálf-
Bókalisti Máls og menningar
Allar bækur
1. Nafnlausir vegir.
Einar Már Guðmundsson
2. Röddin. Arnaldur Indriðason
3. landneminn mikli. Viðar Hreinsson
4. Jón Baldvin - Tilhugalíf. Kolbrún Bergþórsdótt-
ir
5. Njála. Brynhildur Þórarinsdóttir
6. Hvar endar Einar Áskell. Gunilla Berqström
7. Stolið frá höfundi stafrófsins. Davíð Oddsson
8. Lovestar. Andri Snær Maqnason
9. Eyðimerkurdögun. Waris Dirie
10. Krakkakvaeði. Böðvar Guðmundsson
Skáldverk:
1. Nafnlausir vegir. Einar Már Guðmundsson
2. Röddin. Arnaldur Indriðason
3. Stolið frá höfúndi stafrófsins. Davíð Oddsson
4. Lovestar. Andri Snær Maqnason
5. Hundrað dyr í golunni. Steinunn Siqurðardóttir
6. Rokkað í Vittula. Mikael Niemi
7. Crazy. Benjamin Lebert
8. Eins og vax. Þórarinn Eidjárn
9. Mýrin. Arnaldur Indriðason
10. Grafarþögn. Arnaldur Indriðason
Metsölulisti Bókabúöa MM 26. 11 - 2. 12
Mómó-tilfinningin
Andri Snœr Magnason segir frá uppáhaldsbókunum sínum.
„Elsku Míó minn er ef-
laust sú fyrsta sem ég
man eftir, pabbi las hana
fyrir okkur bræðurna
þegar við bjuggum í Am-
eríku. Ég man svo vel
hvernig riddarinn Kató
hljómaði í munni hans.
Svo kom Jón Oddur og
Jón Bjami, ég gat skoðað
kápumyndina tímunum
saman. Það var einkenni-
lega heillandi og dramat-
ískt að sjá þá bræður
læsta bak við jámhlið
ruslahauganna með ónýt-
ar þvottavélar i kringum
sig, eftir á að hyggja hefur
þetta rimað við hugmyndir minar um eftirstöðv-
ar kjamorkustríösins sem var alltaf yfírvofandi.
Eyþór villingur sagði mér frá ótrúlegri bók sem
hann var að lesa: Mómó hét hún. Þar með ánetj-
aðist ég þess konar bókmenntum og frá þeim degi
hef ég leitað að tilfinningunni sem ég fékk þegar
Mómó var á flótta undan timaþjófunum og ferðað-
ist hraðar eftir því sem hún gekk hægar.
Bláa skólaljóðabókin var merkilegt rit, ein-
kennilega fullorðinslegar upplýsingar um skáld-
in, menntun þeirra og framlag þeirra til listarinn-
ar og myndimar af þeim sitja í minninu og em
þessar eilífu heimsbókmenntir sem skáldin þurfa
að glíma við. Steinn Steinarr gjörvallur kom síð-
an, hann ásamt ljóðabókum Þórðar Helgasonar og
Þjóðsögum Jóns Ámasonar fengu mig til að langa
til að verða skáld.
í smásögum Þórarins Eldjáms fahn ég aftur
Mómó-tilfmninguna, kitlandi seiður í höföinu
þegar heilanum er snúið eins og skopparakringlu,
og þegar ég fann ekki fleiri sögur eftir Þórarin
byrjaði ég sjálfur að skrifa.
Frá tvítugsaldri og næstu árin þar á eftir rötuðu
eftirtaldar bækur alltaf í ferðatöskuna mína ef ég fór
til útlanda og ég las þær aftur og aftur: Breakfast of
Champions eftir Kurt Vonnegut, Bréfbátarigning
Gyrðis Elíassonar, Life After God eftir Coupland og
Draumar Einsteins eftir Lightman."
Vegleg þjóðarsaga
ísland í aldanna rás eftir Illuga
Jökulsson
í þessu síðasta
bindi um sögu ís-
lendinga á 20. öld
er fjallað um
tímabilið 1976-
2000 á einkar líf-
legan og stund-
um fjörlegan
hátt. Vegleg bók,
í stóru broti,
prýdd á annað þúsund Ijósmynda.
Bók sem sífellt er hægt að grípa í og
skoða sér til ánægju og fróðleiks.
Nú þegar 20. öldin er afgreidd er
spurning hvort Illugi eigi ekki að
leita aftur í aldir og setja gamlan
fróðleik í nýjan búning.
Kvótið
Hœnan er bara aðferð
eggsins við að búa til ann-
að egg.
Samuel Butler
Bókalistí Eymundssonar
Allar bækur
1.-2. l'sland í aldanna rás III.
Illuqi Jökulsson ritstyrði__
1.-2. Öðruvísi dagar.
Guðrún Helqadóttir
3. Röddin, Arnaldur Indriðason
4. Eyðimerkurdöqun. Waris Dirie
5. Jón Baldvin - Tilhugalíf.
Kolbrún Berqþórsdóttir
6. Snuðra og Tuðra í jólabakstri.
Iðunn Steinsdóttir
7. Leggðu raekt við ástina.
Anna Valdimarsdóttir
8. Landneminn mikli - Stephan G.
Stephansson. Viðar Hreinsson
9. Sonja - lif og leyndardómar.
Reynir Traustason________________
10. Útkall - Geysir er horfinn.
Óttar Sveinsson
Skáldverk
1. Röddin. Arnaldur Indriðason
2. Hjarta, tungl og bláir fuglar.
Viqdís Grímsdóttir
3. Mýrin. Amaldur Indriðason
4. Bridget Jones - Á barmi
taugaáfalls. Helen Fielding
5. Nafnlausir vegir.
Einar Már Guðmundsson
6. Stolið frá höfundi stafrófsins.
Davíð Oddsson
7. Einni öld síðar. Mary Hiqqins Clark
8. Grafarþögn. Arnaldur Indriðason
9. Hringadróttinssaga l-lll. J.R.R, Tolkien
10. Dauðarósir. Arnaldur Indriðason
Bamabækur
1. Öðruvísi dagar.
Guðrún Helqadóttir
2. Snuðra og Tuðra í jólabakstri.
Iðunn Steinsdóttir
3. Marta smarta. Gerður Kristny
4. Jólahreingerning engianna.
Elín Elísabet Jóhannsdóttir
5. Blíðfinnur og svörtu teningarnir.
Þon/aldur Þorsteinsson
6. Molly Moon og dáleiðslubókin.
Georqia Bynq
7. Harry og hrukkudýrin.
Alan Temperley
8. Jólin koma. Jóhannes frá Kötlum
9. Kafteinn Ofurbrók
oq innrás ótrúleqa. Dav Pilkey
10. Gúmmí-Tarsan.
Ole Lund Kirkeqaard
Metsölulisti Eymundssonar 27.11 - 3.12