Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.2003, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIR LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST2003
AUÐVELT SKOTMARK? Vegna stærðar sinnar virðist Boeing-þota (sraelska El Al flugfélagsins auðvelt skotmark í flugtaki. Talið er að flugfloti El Al sé búinn varnarbúnaði til þess að verjast hugsanlegum flugskeytaárásum hryðjuverka-
manna en óttast er að þeir muni f auknum mæli beita stýriflaugum sem búnar eru hitaskynjunarbúnaði.
Stýriflaugar sem búnareru hitaskynjunarbúnaði:
FRÉTTAUÓS
Erlingur
Kristensson
erlingur@dv.is
Sum flugfélög vilja hann, sum
hafa ekki efni á honum og önn-
ur gætu þegar hafa eignast
hann. - Hér er átt við tæknibún-
að f flugvélar til varnar stýri-
flaugum sem búnar eru hita-
skynjunarbúnaði. Þetta er mjög
dýr og umdeildur búnaður sem
hugsanlega gæti bjargað mörg-
um mannslífum í framtíðinni
með breyttum árásaraðferðum
hryðjuverkamanna.
Handtaka breska vopnasalans
Hemants Lakhani í New Jersey í síð-
ustu viku hefur vakið upp ótta um
að næst þegar hryðjuverkamenn
láti til skarar skríða gegn farþega-
flugvél verði árásin gerð með slíkri
stýriflaug sem eltir uppi skotmarkið
með skelfilegum afleiðingum.
Herra Lakhani hefur einmitt ver-
ið ákærður fyrir það að reyna að
selja dulbúnum útsendara banda-
rísku alríkislögreglunnar, FBI, í
hlutverki liðsmanns al-Qaeda-sam-
takanna, slíka stýriflaug.
Herra Lakhani hefur
einmitt verið ákærður
fyrir það að reyna að
selja dulbúnum útsend-
ara bandarísku alríkis-
lögreglunnar FBI, í hlut-
verki liðsmanns
al-Qaeda-samtakanna,
slíka stýriflaug.
Það gerðist á svipuðum tíma og
breska flugfélagið British Airways
stöðvaði allt flug til Sádi-Arabíu og
Kenía af ótta við hryðjuverkaárásir,
eins og þá sem misheppnaðist við
Mombasa-flugvöll í Kenía í nóvem-
ber á síðasta ári, þegar hryðjuverka-
menn skum stýriflaug að ísraelskri
farþegaflugvél skömmu eftir flugtak.
Misheppnuð tímamótaárás
Árásin þótti marka tímamót í
árásartækni hryðjuverkamanna og
óttast að á eftir fylgdu fleiri slíkar
árásir þar sem mjög auðvelt er að
skjóta flaugunum úr til þess gerðum
skothólkum sem hryðjuverka-
mennimir bera á öxlum sér og geta
því auðveldlega læðst með í heppi-
legt færi við skotmarkið nálægt
flugbrautum.
Einnig má auðveldlega skjóta
flaugunum úr farartækjum og jafn-
vel úr opnum blæjubílum sem lagt
er við flugstöðvar eða út um hurðir
og glugga minni og stærri bifreiða.
Þrátt fyrir að slíkar flaugar hafi
takmarkað flugþol ættu farþega-
flugvélar í aðflugi og flugtaki að vera
auðvelt skotmark þegar flaugarnar
em búnar hitaskynjunarbúnaði.
Flaugarnar em líka tiltölulega
ódýrar og jafnvel auðfengnar sem
illa fengið góss úr vopnabúmm eða
með hjálp óprúttinna samvisku-
lausra vopnabraskara eins og herra
Lakhanis.
En staðreyndin er að flaugarnar
em fáanlegar og til dæmis er ekki
vitað hvað varð um meira en fjögur
hundmð stýriflaugar sem Banda-
ríkjamenn útveguðu Afgönum í
stríðinu gegn Sovétmönnum á ní-
unda áratugnum en auk þess mun
ómældu magni stýriflauga hafa ver-
ið stolið úr vopnabúmm herja víða
um heim.
Að mati hernaðarsérfræðinga em
nú til um hálf milljón stýriflauga í
heiminum sem hægt er að skjóta
með handbúnaði og flestar í eigu
ríkisherja. Þá er óttast að allt að 27
hryðjuverkasamtök gætu þegar
hafa komist yfir slíkar flaugar.
Umræddur varnarbúnaður virkar
þannig að þegar skynjarar nema
rafsegulgeisla eða innrauða útgeisl-
um flauganna fer tmflunarbúnaður
í gang sem sendir frá sér leysigeisia
sem ruglar stýrikerfl flauganna og
leiðir þær af braut.
Um leið ruglast kveikjustýring
flaugarinnar með þeim afleiðingum
að hún springur innan nokkurra
sekúndna. Búnaðurinn er algjör-
lega sjálfvirkur og þurfa flugmenn
aldrei að koma nærri stjórnun hans.
Forgangsverkefni?
Miðað við hættuna, sem gæti
stafað af þessari nýju ógn, ætti það
ef til vill að vera forgangsverkefni að
setja slíkan varnarbúnað í farþega-
flugvélar, alla vega þær sem fljúga
til þeirra staða þar sem hættan er
mest.
Ekki em þó allir á sama máli um
nauðsyn slíks varnarbúnaðar og
sagði John Mazer, formaður sam-
taka atvinnuflugmanna, til dæmis
að þeim milljörðum dollara, sem
slík varnarvæðing kostaði, væri bet-
ur varið til annarra mikilvægari
verkefna og benti á að málið væri
nú aftur komið upp á yfirborðið
vegna Lakhani-málsins.
Heimildir segja að ísraelska ríkis-
flugfélagið E1 A1 hafi þegar riðið á
vaðið og sett varnarbúnað í sínar
vélar og í kjölfar árásarinnar mis-
heppnuðu í Kenía hafa önnur fsra-
elsk flugfélög fylgt fordæmi þeirra.
Þá er sá orðrómur á kreiki að ein-
hver önnur flugfélög hafi þegar látið
setja varnarbúnað í sínar vélar en
haldið því leyndu til þess að valda
ekki óþarfa ótta meðal flugfarþega
sinna eða að vekja athygli hryðju-
verkamanna svo þeir geti hugsan-
lega bmgðist við. Það sé hugsanlega
ástæðan fyrir því að árásin við
Mombasa-flugvöll mistókst.
Þessari kenningu afneitar breski
flugvélasérfræðingurinn Chris
Yates og fullyrðir að 99,9 prósent
alls farþegaflugvélaflota heims sé
án varnarbúnaðar.
„Þessi flugskeyti eru of
lítilþess að geta ein og
sér grandað stórri far-
þegavél. Þeim myndi
örugglega verða beint
að hreyflun vélanna
sem eru hannaðar til
þess að fljúga áfram
þótt þær missi hreyfil."
Til þessa, eða frá árinu 1978, hafa
35 sprengjuárásir verið gerðar á far-
þegaflugvélar í heiminum með
stýriflaugum og þar af hafa 24 hitt í
mark. Aðeins í eitt skipti hefur
hryðjuverkamönnum tekist að
granda vél. Flestar árásirnar hafa
verið gerðar á stríðssvæðum eða í
nágrenni þeirra.
Ódýrari lausnir
í sumum tilfellum, þegar um er að
ræða einfaldari stýriflaugar, væri
mögulegt að notast við ódýrari varn-
arbúnað til þess að mgla stýrikerfí
flauganna og senda þær af braut. Þar
er um að ræða svokallaðan „blöff-
ara“ sem er samansettur úr hárfín-
um álflögum sem framkalla svokall-
að „skuggaskotmark" sem ætlað er
að tæla stýriflaugina af braut.
Sá búnaður dugar þó ekki gegn
þróuðum hitaþefandi flaugum eins
og rússnesku SA-18 stýriflauginni,
sem herra Lakhani lét plata sig til
þess að kaupa í Pétursborg og varð
til þess að hann var handtekinn í
New Jersey.
Þar kæmi annar búnaður af ódýr-
ari gerðinni til greina sem byggist á
því að hitablysi er sleppt lausu úr
flugvélinni til þess að draga að at-
hygli stýriflaugarinnar eftir að skynj-
arar hafa numið nálægð hennar.
Sá böggull fýlgir þó skammrifi að
hitablysið gæti valdið skaða ef það
lenti á nálægri byggingu á jörðu
niðri. Þess vegna er sá búnaður
óhentugur fyrir farþegavélar en
heppilegri fyrir hervélar sem frekar
halda sig utan fjölbýlissvæða.
Leita stöðugt uppi hættuna
Af þrennu illu, ef svo má að orði
komast, er leysigeislabúnaðurinn
því ömggasta vörnin. En hann kost-
ar sitt og sem dæmi þá samþykkti
bandaríska varnarmálaráðuneytið í
Pentagon 23 milljóna dollara fjár-
veitingu til þess að setja slíkan bún-
að í fjórar herflutningavélar af gerð-
inni C-17 sem er sambærileg við
bresku Herkúles-flutningavélina.
Skynjararnir eru festir neðan á
flugvélarskrokkinn og leita stöðugt
uppi hættuna eins og áður er lýst og
er ætlað að aðgreina hljóð og geisl-
un flauganna, sem brenna elds-
neytinu við mun hærra hitastig en
þotuhreyfill, frá vélargný flugvélar-
innar.
Áætlaður kostnaður við að koma
slíkum búnaði fyrir í farþegaflugvél
er sagður vera 2 til 3 milljónir doll-
ara sem nemur um 160 til 240 millj-
ónum íslenskra króna. Ólíklegt er
að flugfélög, sem mörg berjast í
bökkum, hafi bolmagn til þess.
Flugskeytin of lítil
David Schmieder, yfirverkfræð-
ingur hjá flugtæknirannsóknar-
stofnuninni í Georgíu í Bandaríkj-
unum, hefur ákveðna skoðun á
málinu og segir að flugfélögin ættu
að hugsa minna um að stöðva flug-
skeytin en því meira um það hvern-
ing hægt sé að draga úr husanleg-
um skemmdum sem skeytin gætu
valdið.
„Þessi flugskeyti eru of lítil til þess
að geta ein og sér grandað stórri far-
þegavél. Þeim myndi örugglega
verða beint að hreyflun vélanna
sem eru hannaðar til þess að fljúga
áfram þótt þær missi hreyfil og þá
jafnvel á einum hreyfli. Vandinn
liggur því í afleiðingunum því að
brak gæti hæglega skemmt elds-
neytisleiðslur og tanka og þannig
valdið stórslysi/' sagði Schmieder.
Heimild: BBC
AUÐVELT f MEÐFÖRUM: Mjög auðvelt er að skjóta stýriflaugunum úr til þess gerðum
skothólkum sem hryðjuverkamennirnir bera á öxlum sér.