Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.2003, Blaðsíða 18

18 DVHELGARBLAÐ LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST2003
Kraftur
smæðarinnar
í félagi við Freud
Alfred Adler var austurrískur gyðingur og
sálfræðingur, fæddur 1870 í Vín. Hann nam
læknisfræði við háskólann í Vín og starfaði
sem augnlæknir fyrst eftir að hann útskrif-
aðist en skipti svo yfir í almenn læknisstörf.
Hann setti á fót læknastofu í lágstéttahverfi
Vínar, beint á móti skemmtigarði og fjöl-
leikahúsi. Flestir sjúklinga hans voru sirkus-
fólk. Adler rannsakaði óvenjulega og oft sér-
hæfða líkamlega getu þeirra og veikleika og
það veitti honum innsýn í það sem hann
kallaði síðar „organ inferiority theory“ og
þýða má á ófullkominn hátt sem kenning-
una um vanmátt líffæra eða líkamshluta.
Hann komst í kynni við kenningar Freuds
og gagnrýni á þær og fann sig knúinn til að
svara gagnrýninni og koma til varnar Freud.
í kjölfarið skrifaði Freud honum og stakk
upp á samstarfi þeirra tveggja. Adler varð
hluti af innsta hring Freuds, einn fjögurra
stofnfélaga sálgreinifélags Freuds. Þeir voru
vinir og félagar í 10 ár en smám saman fór
þá að greina á um meira og meira. Adler
skrifaði m.a. ritgerð um árásarhvöt sem
Freud hugnaðist ekki og enn frekari gjá varð
á milli þeirra með útgáfu ritgerðar Adlers
um vanmátt líkamshluta og andlegri til-
Allar framfarir manna, vöxtur
og þróun koma til vegna lát-
lausra tilrauna til að bæta fyr-
ir vanmátt þeirra, hvort sem
hann er raunverulegur eða
ímyndaður. Þegar þessar til-
raunir ganga oflangt er lík-
legt að kalla megi það
blússandi vanmáttarkomplex.
MINNIMATTARKENND: Jobbi Daldóni, höfuðand-
stæðingur Lukku-Láka í teiknimyndasögunum frægu,
er að vlsu skáldsagnapersóna en sem slík holdgerv-
ingur vanmáttarkenndarinnar, illgjarn og lævís og
skaphundur hinn mesti.
Samkvæmt kenningum austurríska sái-
fræðingsins Alfreds Adlers er drifkraft-
urinn bak við allar gerðir mannanna -
góðar eða slæmar - stanslaus viðleitni
til að sigrast á vanmáttarkenndum sem
rætur eiga einhvers staðar í lífi þeirra.
Þegar sú viðleitni gengur út í öfgar
verður til vanmáttarkomplex og þá er
oft voðinn vís. Helgarblaðið skoðaði
nánar kenningar Adlers og mátaði þær
sérlega óvísindalega við einn áhættu-
hóp af mörgum: lágvaxna.
Það er vel þekkt að þeir sem bera höfuð og
herðar yfir aðra á einhverjum sviðum upp-
skera oft öfund og baknag fólks sem stendur
skör neðar, frekar en
að litið sé upp til
þeirra. í stað þess að
velta vöngum yfir
ástæðum þessarar
fremur neikvæðu en
óneitanlega mannlegu
tilhneigingar er hér
staldrað við orðalag
fullyrðingarinnar. Hin-
ir ómissandi „glöggu
lesendur" - hvar væru
blaðamenn staddir án
þeirra? - taka kannski
eftir því að mælikvarð-
inn á árangur í lífinu er myndlíkingar grund-
vallaðar á hæð. Hetjurnar eru samkvæmt
þessu hávaxnar á meðan hálfdrættingar og
þaðan af meiri peð standa varla út úr hnefa.
Líkingin segir vitanlega sína sögu um
raunveruleikann en engin tilraun verður þó
gerð til að grafast fýrir um ástæðuna fyrir
meintu mikilvægi þessara sentímetra til eða
frá, ekki frekar en hvers vegna meirihluta
fólks virðist þykja æskilegra en ekki að vera
grannur, vel hærður, vel tenntur, fallegur
o.s.frv. Slíku er í besta falli vandsvarað.
Einhverra hluta vegna er staðan einfald-
lega sú á Vesturlöndum a.m.k. að það að
vera hávaxinn þykir eftirsóknarverðara en
að vera lágvaxinn. Innst inni vilja fæstir vera
minni maður og margir líða sálarkvalir
vegna smæðar sinnar, stundum að því er
virðist fullkomlega órökrétt. Minni maður
en hvað? - kynni einhver að spyrja, og kalla
eftir samanburðinum sem miðstigið boðar.
Þá vandast málið því enginn almennur sam-
anburður er til, nema eitthvað sem heitir
meðalmaðurinn, sem ku vera 180 cm á hæð
en óvíst er hversu vísindaleg sú niðurstaða
er.
Það er því erfitt að
finna út í eitt skipti
fyrir öll hvar mörkin
milli meðalmannsins
og lágvaxna mannsins
eru og kannski eina
viðmiðið að það er
ekkert viðmið. Fyrir
utan þá sem einfald-
lega leiða ekki hugann
að svona löguðu er dá-
lítið persónubundið
hvort og þá hversu
hlutfallslega lágvaxið
fólk upplifir sig, vita-
skuld innan augljósra marka sem náttúran
ein setur, kannski fyrir utan sérfræðinga í
lengingaraðgerðum og framleiðendur vissra
tegunda af skófatnaði.
Það er allavega þekkt stærð að lágvaxnir
menn geta verið haldnir stórmennskubrjál-
æði - rétt eins og aðrir - og hávaxnasta fólk
getur verið afskaplega „lítið í sér“.
í staðinn fyrir „lágvaxinn" og „hávaxinn"
og önnur orð sem snúa að hæð fólks má svo
setja öll önnur orð sem hafa að gera með
eitthvað sem mögulega getur valdið fólki til-
fmningaflækjum og sálarangist, þ.e. van-
máttarkennd (e. inferiority feeling). Hæð er
hér aðeins tekin sem dæmi enda vita hinir
áðurnefndu glöggu lesendur að smæðin
sem vísað er til í fyrirsögn getur verið óeigin-
leg merking, t.d. þannig að átt sé við sálina í
manninum.
Sem leiðir okkur að Alfred Adler.
(JÖbbij
iaíað
1,8 m—
1.7 m
1,6 m
1,5 m
Mm
i.Jm
1,2 m
1.1 m
1,0 m
0.9 m _
0.8 m _
0,7 m _
0,6 m _
0.5 m _
0.4 m _
0.J m _
0,2 m _
0,lm _
Q *O i-:
rsbuJc/app1 Ttíannftatiir
Ö1 B>ra 3/r ! a#,
■Striéa merf
trefur
ÞraHUeinii Þanrr
íuk/eu-Láti Þomid
v í/V veuar..,
1—- —V-—r -------- TT —l— _—í—i— -------------------ÆMMm-