Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.2003, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST2003 DV HELGARBLAÐ 19

hneigingu til að reyna að bæta upp
fyrir hann. Upp úr sauð árið 1912
þegar og Adler og nokkrir aðrir
sögðu skilið við Freud, félagið og
kenningar hans, og stofnuðu eigið
félag um kenningar sínar sem þeir
kenndu við einstaklingssálfræði.
Adler hafnaði ofuráherslu
Freuds á að kynlíf, og togstreita því
tengd í barnæsku, væri höfuðor-
sök andlegra kvilla og fór á endan-
um að líta á Freud sem ósveigjan-
legan í skoðunum, vaidagírugan
og með kynlíf og dauðann á heil-
anum.
Öfugt við Freud lagði Adler meg-
ináherslu á hið meðvitaða f mann-
inum og taldi félagsleg vandamál
og gildi mikilvægustu vandamál
manna. Þar væri rætur andlegra
kvilla oft að finna. Hann er þekkt-
astur fyrir kenningu sína um van-
máttarkennd og þýðingu hennar í
lífi fólks.
Vanmáttur og yfirburðir
Einstaklingssálfræði Adlers gerir
ráð fyrir að langáhrifamesti drif-
krafturinn hjá flestum sé sókn í
það sem hann kallaði „super-
iority" -yfirburði. Þessi sókn íyfir-
burði er hindruð af ýmiss konar
vanmáttarkenndum sem geta átt
rót sína að rekja til líkamlegra
galla, lágrar félagslegrar stöðu,
dekurs eða vanrækslu í æsku eða
annarra hluta sem hent geta fólk á
lífsleiðinni. Einstaklingar geta
bætt upp fyrir vanmáttarkennd
sína með því að auka getu sína á
tilteknum sviðum og þannig bætt
sig eða, það sem er síður heilsu-
samlegt, þróast getur með þeim
sjúkleg vanmáttarkennd - van-
máttarkomplex. Ef fólki reynist
ókleift að sigrast á vanmætti sín-
um vex vanmáttarkenndin og
magnast í réttu hlutfalli. Hjá and-
lega veikum beinist markmiðið að
ná yfirburðum æ meir í átt til þess
að vilja drottna yfir öðrum, treysta
á aðra eða uppgjafar, að takast
ekki á við neitt af ótta við að
mislukkast og sambærilegra nið-
urrifstilfinninga.
Adler hafnaði ofur-
áherslu Freuds á að
kynlíf, og togstreita því
tengd í barnæsku, væri
höfuðorsök andlegra
kvilla og fór á endanum
að líta á Freud sem
ósveigjanlegan í skoð-
unum, valdagírugan og
með kynlíf og dauðann
á heilanum.
Hver og einn þróar sinn per-
sónuleika og sækist eftir fullkomn-
un á sinn hátt, eftir sínum lífsstíl,
sem þýddi hjá Adler nokkuð ann-
að en hvort fólk velur ljóst eða
dökkt parket á stofuna hjá sér eða
getur lesið matseðil á frönsku.
Lífsstíll hvers og eins verður til
snemma í æsku og ræðst að ein-
hverju leyti af því hvaða „vanmátt-
ur“ hafði mest áhrif á viðkomandi
á mótunarárunum.
Adler vildi meina að við værum
öll að reyna að sigrast á einhvers
konar vanmáttarkenndum, að allir
væru að reyna að vinna bug á ein-
hverju sem hindraði þá f að upp-
fylla drauma sína, verða það sem
þeir vildu verða.
Samkvæmt kenningum Adlers
er því hreyfiaflið á bak við allar
gerðir manna sókn í að sigrast á
vanmætti og ná yfirburðum. Sjálf-
ur lýsti hann þessu svo að það að
vera manneskja jafngilti því að
finna til vanmáttar síns. Þannig sé
vanmáttarkennd krafturinn á bak
við allt sem mennirnir tækju sér
fyrir hendur. Allar framfarir
manna, vöxtur og þróun koma til
vegna látlausra tilrauna til að bæta
upp fyrir vanmátt þeirra, hvort
sem hann er raunverulegur eða
ímyndaður. Þegar þessar tilraunir
ganga of langt er líklegt að kalla
megi það blússandi vanmáttar-
komplex. Afleiðingin af því getur
þá verið ýmist stórkostleg afrek
vegna þrotlausrar viðleitni við-
komandi til að sanna sig í eigin
augum og annarra eða hörmungar
og illvirki sprottin af geðsýki og
andfélagslegri hegðun.
Biblíuhetjur og
einræðisherrar
Lágvaxið fólk hefur lengi þurft
að berjast við staðalmyndir og for-
dóma, svo það er ekki nema von
að það sé margt dálítið meðvitað
um hæð sína og sumt kannski
jafnvel með hana á heilanum, þó
svo upplýst og fullorðið fólk sé vel
flest nú til dags á hærra þroskastigi
en svo að velta þannig hlutum fyr-
ir sér.
Svo dvalið sé við dæmið sem
tekið var í upphafi getur skilgrein-
ing Adlers á vanmáttarkennd átt
við Iágvaxið fólk eins og aðra og
víst er að mörg mikilmenni jafnt
sem þrælmenni sögunnar hafa
verið í lágvaxnari kantinum, hvort
sem undirrót afhafna þeirra hefur
verið vanmáttarkenndin sem
Adler benti á eða eitthvað annað.
Nokkur dæmi er að finna í töflu
sem fylgir með greininni en benda
má á fleiri dæmi.
Eitt fyrsta dæmið um það að
margur sé knár þótt hann sé smár
er vafalaust dæmisaga Gamla
testamentisins um þegar Davíð
drap risann Golíat með valslöngvu
einni saman. Að vísu er fremur lík-
legt en ekki að Guð hafi átt ein-
hvern þátt í því afreki en Guð
hjálpar þeim sem hjálpa sér sjálfir
og Davíð á allt hrós skilið íyrir það
eitt að ganga á hólm við risann,
hvort sem Guð var með puttana í
kastinu fræga eða ekki.
Öllu neikvæðari dæmi eru til.
Einnig má nefna þá kumpána
Hitler og Stalín. Um nákvæma
hæð Hitlers er deilt en ljóst er að
hann var á bilinu 170 til 173 cm á
hæð. Stalín var 173 cm á hæð. Báð-
ir voru þeir einhverjir mestu sál-
sjúklingar sem jörðin hefur alið,
ofsóknarbrjálaðir sadistar með
meiru enda taldir mestu
fjöldamorðingjar sögunnar. Hafi
Adler rétt fyrir sér gæti skortur á
lóðrétta sviðinu hafa átt óbeinan
þátt í þeim voðaverkum sem þeir
gerðust síðar sekir um eða annað
úr brösóttri æsku þeirra og upp-
vaxtarárum sem brotist hafi út í
vanmáttarkennd síðar á ævinni.
Napóleon Bonaparte var ekki
nema 168 cm á hæð en á móti kem-
ur að á 18. öld var fólk almennt lág-
vaxnara og taka verður mið af því,
keisarinn þótti kannski ekki svo
mjög lágvaxinn á sínum tíma þótt
annað virðist nútímamönnum.
Spagettíætur og Jobbi
Daidóni
Mjög nærtæk dæmi um lágvaxna
menn sem náð hafa langt á sínu
sviði eru nánast allir ítalskættaðir
leikarar Hollywood, Danny DeVito,
Joe Pesci, A1 Pacino, Robert DeNiro
og fleiri sem eru ekki háir í loftinu
og hafa kannski skotið sér hærri
mönnum ref fyrir rass í krafti
ódrepandi dugnaðar f ómeðvitaðri
tilraun til að vinna upp muninn.
Jobbi Daldóni, höfuðandstæð-
ingur Lukku-Láka í teiknimynda-
sögunum frægu, er að vísu skáld-
sagnapersóna en sem slík holdgerv-
ingur vanmáttarkenndarinnar, ill-
gjarn og lævís og skaphundur hinn
mesti. Það er svo sem ekki nema
von því að vitgrannir bræður hans
og Láki sjálfur gera óspart lítið úr
honum vegna hæðarinnar og
hengja hann t.d. iðulega upp á axla-
böndunum ef hann er með stæla.
Fleira verður ekki talið upp hér
en vísað til meðfylgjandi töflu. Ef
einhverjum þykja dæmin hér fá-
fengileg eða einhliða skal þess þó
getið að í umræddri töflu er m.a. að
finna dýrlinga á borð við móður
Teresu og Gandhi og meistara and-
ans eins og Faulkner, Keats og
Tolkien. fin@dv.is

stf*)kRSTo>.
•Man::r"LID
^stauvl^
Viðeyjarstofa
- veitingastaður í fimmtán ár
Hátíðarkvöldverður
Föstudags-, laugardags- og sunnudagskvöld
Munkur tekur á móti gestum á bryggjunni með
heitu púnsi.
Humarsúpa
Reyktur lundi með cumberlandsósu
Ofnbakaður lambahryggvöðvi með
villisveppasósu
Súkkulaðifrauð með vanillusósu og ávöxtum
Taðreykt bleikja með kavíar
Ristaður aspargus með hollandaise
Smálúða með hvítlauksristuðum humri
ís og ávextir
Lifandi tónlist
Forja frá Sundahöfn 1. júní -10. september.
upplýslngar í sfma 581 1010.
Fjölskylduskemmtun
Sunnudaginn 24. ágúst
- Kaffihlaðborð frá kl. 14.00 - 17.00
- Grillaðar pylsur og ís fyrir börnin
- Harmónikuleikur
- Hoppukastali fyrir krakkana og margt fleira
mánudaga - föstudaga laugardaga - sunnudaga föstudaga - laugardaga
Til Viðeyjar 13:00 13:00 19:00
14:00 14:00 19:30
15:00 15:00 20:00
16:00
17:00
Frá Viðey 15:30 14:30 22:00
16:30 15:30 23:00
16:30 24:00
17:30
Upplýsingar og pantanir
í síma 562 1934 / 568 1045 - Fax 562 1994
www.vldeylarstofa.ls / e-mall: videy]arstofaOvfdeyjarstofa.is