Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.2003, Blaðsíða 20

20 DVHELGARBLAÐ LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST2003
HVALSKUKOUR: Hvalvfíðaf i vislndaskynl eru
nd hafn<ir ,i nýjiin lelk eltír 14 ára hlé. kyrstíi
hrefnan var veldd i 8a-l6afiiðí á mánudayínn
en hrefnuvelöar hafa ekk) vrrlö stundaðar hér
vlð land slðan 1985, eð.t í 18 ár.
I
I
Hrefnuveiðar við ísland:
Lostæti eða
HREFNUSKYTTAN: Konráð Eggertsson, hrefnuskytta frá (safirði, er í essinu sínu þessa dagana. Hann er loksins
farinn að munda byssuna á nýjan leik eftir langa bið.
I
I
Hafrannsóknastofnun kynnti í vor
tveggja ára áætlun um veiðar þriggja
hvalategunda í rannsóknaskyni. Skiptar
skoðanir eru um þær veiðar, hérlendis
sem erlendis, og einnig um gæði hrefnu-
kjöts sem matvöru.
í upphaflegri áætlun var gert ráð fyrir að
rannsóknaveiðamar stæðu í tvö ár og að
veiddar yrðu 100 hrefnur hvort ár, auk þess
sem gert var ráð fyrir veiðum á 100 langreyð-
um og 50 sandreyðum hvort ár. Nú hefúr ver-
ið ákveðið að árið 2003 verði einungis veiddar
38 hrefnur og að veiðarnar standi frá 15. ágúst
til loka september.
Veiðar hófust mánudaginn 18. ágúst er
Njörður KÓ skaut fyrstu hrefnuna sem hér
hefur veiðst í 18 ár. Guðmundur Haraldsson
skipstjóri var að vonum ánægður með bráðina
en hrefnan reyndist vera 6 metra langur tarfur.
Hrefnuna skutu skipverjar með sprengjuskutli
á Breiðafirði og var aflanum landað í Olafsvík.
önnur hrefnan veiddist svo fyrir norðan land
miðvikudaginn 20. ágúst og var þar á ferðinni
hin landsfræga hrefnuskytta, Konráð Eggerts-
son, á bátnum Halldóri Sigurðssyni ÍS.
Eins og fyrr segir er áætíað að halda veiðum
áfram til loka september í ár eða þar til 38 dýr
hafa verið veidd. Síðan er gert ráð fyrir að
rannsóknunum verði fram haldið á næsta ári f
samræmi við fyrri áætlanir.
Hrefnuveiðar vom á ámm áður snar þáttur
í tilveru fólks, ekki síst við ísafjarðardjúp, þar
sem hrefnukjöt var borðað reglulega á fjölda
heimila, oft nokkmm sinnum í viku. Helsta
ástæðan var trúlega sú að hrefnukjöt var ðdýr
matvara, mun ódýrari en t.d. lamba- eða
nautakjöt. Auk þess var nýtingin á hrefnukjöt-
inu nær 100% enda engin bein eða fita í því
kjöti sem fólk keypti. Mest var þó sóst eftir
kjöti af unghrefnu þar sem þrækjubragðið
þótti minna og kjötið fínna.
Hversdagsmatur
Sótti fólk sér gjaman kjöt niður á bryggju
þegar hrefnubátar komu með feng sinn að
landi eða fengu bita. Selt var eftir vigt þar sem
gert var að hrefnu í fjöruborðinu. Ur hrefnu-
kjötinu vom útbúnir ýmsir réttir en oftast var
það steikt á pönnu eftir að búið var að láta
kjötið liggja, helst yfir nótt í mjólk. Var það gert
til að draga úr kjötinu allt lýsisbragð. Síðan var
það skorið í bita, steikt og látið malla í sósu
ásamt steiktum lauk. Var kjötið síðan gjaman
borið ffam með kartöflum eða kartöflumús og
súltu. Nokkuð var einnig um að hrefhukjöt
væri reykt, líkt og kindakjöt.
Hrefhukjöt var því sann-
kailaður hversdagsmatm:,
sett á svipaðan stall og fisk-
ur, en samt góð tilbreyting
frá fiski og kjötbollum.
Helvítis torf
Þótt sumum þætti nýtt
hrefnukjöt lostæti voru ekki
allir jafnhrifnir. Einn góður Álftfirðingur lýsti
m.a. vanþóknun á slíku mataræði við mat-
ráðskonu í vegavinnu við Djúp. Taldi hann
þetta hinn mesta ósóma, kallaði hrefnukjötið
„helvítis torf ‘ og ekki mönnum bjóðandi. Sett-
ist hann svo upp í bíl sinn og ók tugi kílómetra
heim til sín í saltkjöt sem hann vildi helst í öll
mál.
Löngsaga
í samantekt Hafrannsóknastofnunar segir
að hrefnuveiðar hafi verið stundaðar á litlum
vélbátum hér við land mestan hluta síðustu
aldar. Lengst af voru þær veiðar mjög tak-
markaðar, eða nokkrir tugir dýra á ári. Á árun-
um 1977-1985 veiddu íslendingar árlega um
200 hrefnur. Hrefnuveiðar hafa ekki verið
stundaðar við ísland frá því að bann Alþjóða
hvalveiðiráðsins tók gildi árið 1986. Hrefna var
því ekki veidd í tengslum við víðtækar rann-
sóknir sem fram fóru á árunum 1986-1989 á
vegum Hafrannsóknastofriunar.
Á árunum 1977-1980 voru gerðar fyrstu
grunnrannsóknir á líffræði hrefnu hér við
land. Þær beindust einkum að aldri, vexti og
viðkomu tegundarinnar. Einnig voru stund-
aðar rannsóknir á veiðigögnum til að varpa
ljósi á ýmsa stofnþætti, svo sem kynja- og
stærðarhlutföll eftir svæðum, afla á sóknarein-
ingu o.fl. Þá hafa verið stundaðar rannsóknir á
stofnerfðafræði hrefnunnar með því að bera
saman sýni úr veiðum við ísland og á öðrum
svæðum á Norður-Atlantshafi. Rannsóknir á
fæðuvistfræði hrefnunnar hér við land hafa
verið mjög takmarkaðar og byggist fyrirliggj-
andi vitneskja einungis á athugun á 68 mög-
um sem safnað var úr veiðum og með öðrum
hætti (hvalreki) á yfir 20 ára
tímabili, þ.e. á árunum
1977-1997.
Eftir að veiðum var hætt
árið 1985 hafa rannsóknir á
hrefnu hér við land einkum
beinst að mati á stofhstærð
með reglulegum talningum
auk tilrauna til að kanna
ferðir hrefiiu hér við land með gervitungla-
sendum. Þá hefur verið reynt eftir megni að
safna sýnum úr hrefnum sem rekið hefur á
land eða flækst hafa í veiðarfærum skipa og
báta.
Stofnstærð hrefnu
Frá árinu 1987 hefur Hafrannsóknastofnun
haft forgöngu um víðtækar hvalatalningar í
samvinnu við grannþjóðir við Norður-Atlants-
haf. Upphaf þeirra talninga má rekja til rann-
sóknaátaks stofnunarinnar á árunum
1986-1989 og hafa til þessa dags verið gerðar
fjórar talningar - árin 1987, 1989, 1995 og
2001. Rannsóknir þessar em líklega viðamestu
talningar á spendýmm sem um getur í heim-
inum. Á íslenska svæðinu miðaðist skipulag
talninganna við að fá sem ömggast mat á
fjölda hrefnu og langreyðar við landið, fyrir
utan talningamar 1989 sem beindust sérstak-
lega að sandreyði.
43 þúsund hrefnur við ísland
Samkvæmt talningum sem fram fóm árið
2001 em um 67 þúsund hrefnur á Mið-Atí-
antshafssvæðinu, þar af um 43 þúsund á ís-
Taldi hann þetta hinn
mesta ósóma, kallaði
hrefnukjötið „helvítis
torf" og ekki mönnum
bjóðandi.
lenska landgmnninu. Vísindanefnd Alþjóða
hvalveiðiráðsins (IWC) samþykkti þetta stofn-
mat á fundi sfnum fyrr á þessu ári. Samkvæmt
síðustu úttekt vísindanefndar Norður-Atlants-
hafs sjávarspendýraráðsins (NAMMCO) frá
1997 hafa veiðar undanfama áratugi ekki haft
nein teljandi áhrif á stofninn. Er það í sam-
ræmi við sfðustu úttekt IWC á stofninum árið
1990.
Árið 1997 vom birtir útreikningar á afráni
þeirra 12 hvalategunda sem finnast reglulega
hér við land út frá bestu fáanlegum upplýsing-
um um stofnstærð, fæðusamsetningu, við-
verutíma og orkuþörf. Samkvæmt þeim éta
hvalir við fsland rúmlega 6 milljónir tonna af
sjávarfangi árlega, þar af tæplega þrjár millj-
ónir tonna af krabbadýrum, rúmlega eina
milljón tonn af smokkfisktegundum og rúm-
lega tvær milljónir tonna af öðm fiskmeti.
Hrefnan er atkvæðamesti afræninginn. Sú
tegund er talin éta í heild um tvær milfjónir
tonna af sjávarfangi, þar af eina miUjón tonna
af fiski. Samkvæmt takmörkuðum gögnum er
ljósáta um 35% fæðunnar, loðna 23%, síli 33%
og þorskfiskur um 6%.
Ef gert er ráð fyrir að þorskur sé 3% af fæðu
hrefnu benda útreikningar með fjölstofnalík-
ani tíl að breytingar á stærð hreftiustofnsins
geti haft veruleg áhrif á afrakstursgetu þorsk-
stofnsins hér við land tU iengri tíma litið. Mesti
óvissuþáttur þessara útreikninga varðar fæðu-
samsetningu hrefnu og þykir því sérlega mik-
Uvægt að afla frekari gagna á því sviði hér við
land. Það er einmitt yfiriýst markmið vfsinda-
rannsóknanna. Veiðunum verður dreift á 9
svæði umhverfis landið í hlutfaUi við mergð
hrefnu á svæðunum samkvæmt talningum
undanfarinna ára. AUur hagnaður af sölu af-
urða mun renna til rannsóknastarfsins. Áætl-
að er að heUdarkostnaður verkefnisins árið
2003 verði um 35 mUljónir króna, þar af rúm-
lega helmingur vegna veiða og sýnatöku. Að
rannsóknunum mun vinna fjöldi vísinda-
manna, auk starfsmanna Haffannsóknastofn-
unar, en verkefnisstjóri er GísU A. Víkingsson.
hkr@dv.is
I
I
-
m