Dagblaðið - 17.01.1977, Blaðsíða 12

12
DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 17. JANÚAR 1977.
Kröfluvirkjun —
vélgæzlumenn
Vélgæzlumenn óskast til starfa við
Kröfluvirkjun. Umsækjendur hafi
vélstjóraréttindi ellegar rafvirkja- eða
raftæknapróf.
Nánari uppl. um störfin eru gefnar á
skrifstofu Kröflunefndar á Akureyri,
sími 22621.
Umsóknir, ásamt uppl. um menntun
og fyrri störf, sendist til Kröflu-
nefndar, pósthólf 107, Akureyri, fyrir
10. feb. nk.
Kröflunefnd Akureyri.
Utboð
Kröflunefnd óskar eftir tilboðum í
smíði 5 íbúðarhúsa við Skútahraun í
Mývatnssveit.
Útboðsgögn afhent á skrifstofu
Kröflunefndar, Strandgötu 1, Akur-
eyri, gegn 15.000 kr. skilatryggingu.
Opnun tilboða fer fram á sama stað 21.
febrúar nk. kl. 14. Aðrar uppl. gefnar í
síma 22621.
Kröflunefnd Akureyri.
Reykjavíkurhöfn
Reykjavíkurhöfn óskar eftir föstum
samningi við hreingerningarmenn um
reglulega og árvissa hreingerningu á
ýmsu húsnæði Reykjavíkurhafnar.
Frekari upplýsingar gefur tækni-
fræðingur á skrifstofu Reykjavíkur-
hafnar fyrir þann 26. janúar nk.
Hafnarstjóri
Vörubflaróskast!
Höfum kaupenduraðflestum stærðum
vörubifreiða og vinnuvéla
Markaðstorgið
Einholti 8 — Sími 28590
Vaxandivörubflasala
Verzlunarhúsnæði
óskast
Óska eftir ca 70 til 100 fermetra verzl-
unarplássi á Stór-
Reykjavíkursvæðinu. Tilboö merkt
„Verzlunarhúsnæði 123“ sendist DB
f.vrir 1.2. 77.
MMBIAÐIÐ
Vestmannaeyjar —- Nýtt umboð:
Aurora Fríðríksdóttir
Heimagötu 28 — Sími 98-1300
1 <
Líf og dauði
Reykjavíkur
-
Fyrir tuttugu og þremur ár-
um eða nánar tiltekið árið 1953
skrifaði ég smápistil í reykviskt
blað um gömul hús. Menn voru
þá farnir að amast við þeim hér
í Reykjavík og vildu þau burt.
Enginn mælti þeim bót. Ég sé
nú af nýjustu fréttum og sýn-
ingum á líkönum sérfræðinga í
útrýmingu gamalla húsa, að
borgaryfirvöld hugsa sér að
eyðileggja heil hverfi borgar1
innar, án nokkurrar verulegrar
fyrirstöðu íbúanna. Verður mér
þá hugsað til þessa gamla pi§t-
ils frá árinu 1953, en hann var á
þessa leið:
„Hús. Cömul hús. Ég hef
veitt því athygli að menn eru
stundum að tala um gömul hús.
Þau eru ljót, segja þeir, gamal-
dags, púkaleg og til skammar
fyrir bæinn. En stundum þegar
ég er á gangi um bæinn er ég að
virða fyrir mér þau ámáttlegu
steinsteypubákn sem menn
kalla hin einu sönnu hús nú á
dögum. Þá kann svo við að bera
að fyrir mér verði gömul hús.
Já, hvílíkur munur. Af hverju
vilja menn ekki hafa þessi
fallegu og skemmtilegu hús,
þessi gömlu hús sem eru lifandi
og tala til okkar vinsamlega.
Hvernig hefur okkur getað far-
ið svahræðilega aftur í að reisa
hús sem hægt væri að líta á með
velþóknun, brosa við og dást
að? A víð og dreif um bæinn
rekst maður á gömul hús sem
enn hafa ekki verið rifin. En
skemmdarfýsnin er rík hér á
landi og maður getur vaknað
upp við það einn morguninn að
búið sé að taka eitthvert þess-
ara húsa og flytja það burt úr
bænum eða rífa það og brjóta
til eldiviðar. Við íslendingar
erum ekkert að hirða um það
sem minnir á forna tíð. íslend-
íngasögur? Já, það er náttúrl.
sjálfsagt að halda þeim til haga
og monta sig af þeim úr þvi
þetta hefur nú farið svo. að þær
hafa geymst og útlendirngar eru
þar að auki á þeirri skoðun að
eitthvað sé í þær varið, en mest
er að marka það sen útlending-
ar segja. En þessi gömlu hús,
þessi ieiðinlegu hús sem eru að
flækjast fyrir okkur þegar við
erum á ferðinni með verslanir
okkar og skrifstofubyggingar,
burt með þau, burt burt burt.
En hvurt? Já, hvurt förum við
sjálfir ef við höfnum öllu því
sem best er og gefur lífinu feg-
urst litbrigði, ef við gefum for-
tíðinni langt nef af því-að hún
hefur átt sinn ljótfelka, rétt
eins og nútíðin eigi ekki sinn
ljótleika í ríkum mæli, já hvurt
förum við þá?
Mér þykir vænt um að ekki
er enn búið að koma fyrir katt-
arnef öllum þessum gömlu hús-
um. Eitt er skammt frá dóm-
kirkjunni, annað við Klappar-
stíginn. Þau eru eins og vinjar í
eyðýjiörk, liggur mér við að
segja. Aðeins vantar að eitt.
hvað sé gert fyrir þau. Ef okkur
þætti vænt um þau, mundum
við gera eitthvað fyrir þau. í
þessum húsum speglast gamli
tíminn. Þarna glittir í hann.
Jvíýlíminn allt í kring. Og þarna
gægist gamli tíminn fram und-
an leiktjaldinu. Hugsum okkur
ef Aðalstræti væri enn eins og
það var um miðja 18. öld, stæði
þarna enn með öllum innrétt-
ingunum, hvílíkan svip mundi
það ekki setja á bæinn. Enn
glittir í gamla Aðalstræti, þar
sem er verslunarhús Silla og
Kjallarinn
lón Óskar
Valda. Aðeins finnst mér að
það ætti að vera öðruvísi á lit-
inn, svart með hvítum glugg-
um.
Sagt er um Pólverja, þá er
þeir voru að reisa Varsjá úr
rústum eftir síðari heimsstyrj-
öldina, að þeir hafi byggt heil
borgarhverfi í sama stíl og áð-
ur. Þeim stóð ekki á sama um
gömul verðmæti. Þeir áttu stór-
byggingar sem minntu á horf-
inn tíma. Við eigum ekki stór-
byggingar. Við eigum aðeins lít-
il, látlaus og stílhrein hús. En
þau minna engu að síður á horf-
inn tíma. Þau tengja okkur for-
tíðinni. Við horfum. á húsin og
lesum þar sögu'nkk'ar."
Svo mörg voru þau orð, og
síðan þau voru skrifuð hefur
viðhorf manna breyst og nú eru
margir sem vilja mæla gömlum
húsum bót, en á sama tíma hef-
ur okkar frægi, gamli miðbær
orðið fyrir varanlegum
skemmdum, sjá til dæn.is hinar
hörmulegu viðbyggingar sem
reistar hafa verið við Lands-
bankann og Utvegsbankann í
allt öðrum stil en upphaflegu
byggingarnar sem báðar féllu
vel að umhverfi sínu. Lítið á
Morgunblaðs-glerhöllina, Mið-
bæjarmarkaðinn og viðbygg-
ingu símahússins gamla. Allt
eru þetta varanlegar skemmdir
sem seint verða bættar. Árið
1953 var enn mikið líf í gamla
miðbænum, ekki aðeins á dag-
inn, heldur einnig á kvöldin.
Engir vesalingar voru þar að
brjóta flöskur, heldur gengu
ungir og gamlir í friði og spekt
milli greiðasölustaða tii að sýna
sig og sjá aðra, rabba við kunn-
ingja og hlýða á tal manna. Nú
hefur þetta lif verið slökkt. Það
slokknaði ekki I einu vetfangi
heldur smátt og smátt fyrir
augunum á mönnum, án þess
neinn hreyfði hönd né fót til
varnar. En það var þó að
minnsta kosti ekki skipulagt
fyrirfram af ráðnum hug.
Nú á hinsvegar að ráðast á[
eitt skemmtilegasta og fornleg-
asta hverfi borgarinnar, Grjóta-
þorpið, og deyða það af ráðnum
hug, ekki þó i einu vetfangi,
heldur smátt og smátt, eins og
menn hafi tekió örlög Austur-
strætis tii fyrirmyndar um það
hvernig hægt sé að deyða eitt
borgarhverfi, án þess að fólk
taki eftir því fyrr en allt er urn
garð gengið. Nú láta sérfræð-
ingar I veðri vaka, að með því
að útrýma Grjótaþorpi ætli þeir
að koma aftur lífi I gamla mið-
bæinn. En ef þeir þurfa að út-
rýma sérkennilegasta hverfi
borgarinnar til að koma þessu
lífi I miðbæinn gamla, þá er
ekki trúlegt að það verði merki-
legt líf. Þó skiptir mestu máli,
að með útrýmingu hverfisins er
verið að klippa á þráð fortíðar-
innar, þann þráð sém forfeður
okkar tvinnuðu I þeirri trú að
við mundum auka þáttum við
og betrumbæta, en ekki rífa og
slíta.
Digurbarkalega er fullyrt að
húsin I Grjótaþorpi hafi ekkert
gildi frá sjónarmiði byggingar-
listar eða fagurfræði, og þess-
vegna megi þau hverfa. Hver
þykist geta gerst slíkur dómari
yfir þessum stílhreinu og vina-
legu timburhúsum forfeðra
okkar, þó'þao hafi ekki verið
reist af miklum efnum?
Treysta menn þvl að stein-
steypukassarnir sem þeir fyrir-
huga að reisa I staðinn þyki
hafa meira listgildi, þegar-tím-
ar líða fram? Við skulum ann-
ars láta einstök hús Grjóta-
þorpsins liggja á milli hluta,
hversu mikið fegurðargildi
þeirra kann að vera, því þaó
skiptir ekki mestu máli. Grjóta-
þorpið I heild hefur sitt fegurð-
argildi. En þar eru einnig mörg
sérkennileg og falleg hús, ef
fólk aðeins gefur þeim auga og
kann að meta látleysi þeirra.
Að vísu eru sum húsin I
vanhirðu og spilla hverfinu
um sinn. Hinsvegar má segja,
að nær hefði verið að stjórn-
völd borgarinnar hefðu lagt
nokkrar milljónir I bárujárns-
plötur og málningu til að hressa
við vanhirt hús I hverfinu svo
sjá megi hve falleg þau geta
vérið heldur en að moka fé I að
skipuleggja útrýmingu hverfis-
ins og byggingu steinkassa-
hverfis. Sömuleiðis væri nær að
gera gangskör að því að friða
svæðið fyrir bílum sem geymd-
ir eru þar daglega hvar sem
hægt er að klessa þeim, eins og
sjálfsagt sé að nota hverfið fyr-
ir allsherjar bílageymslu, —
bíla frá öðrum borgarhlutum —
svo nær óhugsandi er orðið að
ganga um hverfið sér til
ánægju fyrir bílatroðningi.
Einar Magnússon, fyrrver-
andi rektor, lagði það til I blaða-
grein sem ég las einhverntíma
ekki alls fyrir löngu, að gerð
yrði neðanjarðarbilageymsla í.
húsgrunninum við Arnarhól
sem enn kvað vera óhreyfður
síðan tókst að koma 1 veg fyrir,
að reist yrði þar stórbygging.
Ég held að full ástæða væri til
að gefa þessari hugmynd gaum.
Nú ríkir sá barbarismi, að bílar
eru hvarvetna uppi á gangstétt-
um (með þegjandi samþykki
lögreglunnar) og verður gang-
andi fólk oft og tíðum að fara út
á akbrautina til að krækja fyrir
bllana. Vafalaust er einnig
hægt að finna aðra staði en hjá
Arnarhóli, þar sem koma mætti
bílunum ofan I jörðina, en hitt
er litill menningarbragur að
láta þeim haldast uppi að spilla
öllu lífi og umhverfi gamla mið-
bæjarins.
Hægra megin við Grjótagötu,
þegar gengið er ofan I miðbæ-
inn. er óbyggð lóð. en afgirt,
nema þar sem veggurinn hefur
brotnað eða verið brotinn, fall-
egur veggur hlaðinn og steypt-
ur. Það er á horni Garðastrætis
og Túngötu, og tilvalið að búa
þar til trjágarð með bekkjum
handa fólki að tylla sér á og
njóta þess að vera I hlýlegu
V