Dagblaðið - 17.01.1977, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. M.ÁNUDAGUR 17. JANÚ'AR 1977.
13
umhverfi, — þarna eru þegar
fyrir gömul tré sem gaman er
að sjá.laufgast a vorin — og
hægt væri að hafa tröppur nið-
ur í garðinn frá Grjótagötunni
og eins mætti hafa hlið út að
Túngötunni neðarlega. svo
hentugt væri fyrir fólk á leið úr
miðbænum og vestur í bæ,
gangandi, að hvíla sig þarna
undir trjánum og halda síðan
endurnýjað áfram ferðinni.
Nokkru neðar við Grjótagötuna
en þessi garður, vinstra megin
við götuna, þegar gengið er of-
an í bæinn, myndast ofurlítið
torg sem afmarkast á tvær hlið-
ar af gömlum, vinalegum hús-
göflum úr timbri og bárujárni,
en fyrir neðan er hátimbrað
hús og glæsilegt, en á milli sér
inn í Mjóstræti og Bröttugötu.
Á því torgi væri gott að hafa
bekki og vel gæti ég trúað að
gaman væri fyrir teiknara og
málara að vera þar með tröhur
sínar og teikniblokkir á, góðu
sumardægri. En þar er nú sllkt
kraðak af bílurn hversdags að
varla er fært gangandi manni
— í hverfi þar sem helst ætti
enginn bíll að sjást.
Grjótaþorpið er ekki eini
staðurinn í Reykjavík sem ligg-
ur undir áföllum skemmdar-
varga nútímatækni og skipu-
lagsdýrkunar. Þeir hafa beint
sjónum sínum að mörgum fleiri
gömlum hverfum borgarinnar
og sjá þar ekkert annað en
bráð fyrir sig til að hremma í
skipulagsklær sínar, allt undir
þvl yfirskini að hönd dauðans
eigi að flytja þessum hverfum
nýtt líf, en ekki virðist hvarfla
að neinum að rífa þurfi nýjustu
hverfi borgarinnar og blása síð-
an í þau nýju lífi, Árbæjar-
hverfið og Breiðholtshverfið,
sem eru dauðustu hverfi
Reykjavíkur. Nei, það eru
gömlu hverfin sem skemmdar-
vargarnir geta ekki' séð I friði,
enda er auðvelt að eyðileggja
timburhús með nútímatækni og
litil, gömul steinhús láta fljót-
lega undan kúlunni illræmdu,
hvort sem höggin eru látin ríða
af í Grjótaþorpi, Skuggahverfi
eða Þingholtunum. Menn býsn-
ast — og það með réttu — út af
skemmdarfýsn unglinga sem
brjóta flöskur og stundum rúð-
ur eða eyðileggja blómabeð,
venjulega í ölæði, en menn
depla ekki auga, þótt fullorðið
fólk skipuleggi eyðingu heilu
hverfanna í borginni, allt frá
Garðastræti austur að Baróns-
stíg. Og þessi skemmdarfýsn
fullorðinna manna virðist þá
fyrst færast verulega í aukana,
þegar ungt fólk er farið að
sækjast eftir því að eiga heima í
gömlu húsunum eða stunda í
þeim einhverja starfsemi og
mörgum gömlum húsum hefur
verið sýnd ræktarsemi meiri en
tíðkast hefur um áratugi,. svo
gamla Reykjavík tekur stakka-
skiptum og verður falleg. Það
er til dæmis vert að veita því
athygli að í þremur húsum sem
tilheyra Grjótaþorpi við Aðal-
stræti hefur ungt fólk hafið
starfsemi, á einum stað er
verslað með fallega gjafamuni,
á öðrum stað er leðuriðja mjög
smekkleg og sérstæð (rikir að
vísu óvissa um framtíð hússins
nú vegna bruna), í þriðja staðn-
um er nýstofnað gallerí. Rækt
þessa unga fólks við gömlu fiús-
in er til fyrirmyndar, enda taka
þau stakkaskiptum og verða að-
laðandi fyrir tilverknað þess.
Hver veit lika nema einhver
ungmenni vildu setjast að í
Grjótaþorpi, ef óvissa ríkti ekki
um framtíð þess. Stefán Thors,
skipulagsarkitekt, sem á heiður
skiiið fyrir ágæta grein um til-
lögurnar varðandi Grjótaþropið
(Morgunbl. 10. des. sl.) spyr:
,,ef fjölga á ibú’tm i gamla mið-
bænum, væri þá ekki nær að
veita fólki, sem vill kaupa og
gera upp gömul hús, húsnæðis-
málastjórnarlán, eins og veitt
er við nýbyggingar?" Já, vel á
minnst. Væri það verra en að
láta ýtuna og kúluna mylja hús-
in í rústir?
1 pistli mínum 1953 gat ég
úm tvö lítil hús sem ég hafði
yndi af að veita athygli á göngu
minni um Reykjavík, annað var
skáhallt fyrir aftan dómkirkj-
una, hitt við Klapparstíginn.
Þessi hús eru nú bæði horfin.
Þau voru þó ekki rifin, heldur
flutt upp ;ið Árbæ til að vera
sýnisgripir. Dillonshús, sem áð-

ur stóð svo fallega á h.orni Tún-
götu og Suðurgötu og minnti
ljóðaunnendur á Jónas Hall-
grímsson sem þar átti heima
um skeið, var einnig fluttuppað
Árbæ. Það var þó ekki svo
litið að nein nauð þyrfti aö
vera að búa í því fyrir þriggja
til fjögurra manna fjölskyldu,
jafnvel á þessum síðustu vel-
megunartímum. Og hvað höf-
um við fengið í staðinn fyrir
þessi og önnur hús sem horfið
hafa af mannavöldum? Stæði
fyrir bila, einn mesta bölvald
nútímans sem eiturmengar
gamla miðbæinn dag hvern frá
morgni til kvölds, svo manni
slær fyrir brjóst, þegar maður
kemur úr vesturbænum niður 1
kvosina.
Vesturbærinn hefur enn sem
komið er orðið fyrir tiltölulega
litlum áföllum, og hefur þó átt í
vök að verjast, enda ekki langt
síðan fyrirhugað var að láta ný-
tísku hraðbraut, svo geðslegt
fyrirbæri sem það er, skera
hann í tvennt. Vesturgötuna
hefði átt að friða fyrir löngu og
ekki leyfa neinar byggingar þar
í kassastíl nútímans. Þessi gata
hefur mikinn heildarsvip
gamals tíma, en á tveimur stöð-
um hefur heildarsvipurinn ver-
ið rofinn: vestur á móts við
Framnesveg er stórhýsi í allt
öðrum stll en umhverfinu hæf-
ir, og á svæðinu milli Bakka-
stígs og Ægisgötu er annað hús
í nýtískustíl, minna, en brýtur
heiidarsvip götunnar á miklu
fruntalegri hátt vegna þess
hvernig það er staðsett. Væri
ekki ráð að hugsa sig um áður
en fleiri slík skemmdarverk
verða unnin? Mér sýnist, að í
stað þess að fleygja milljóna-
fúlgum í tillögur um svonefnda
„endurnýjun eldri hverfa",
sem í rauninni merkir að
þúrrka út meginhluta Reykja-
víkureinsoghún var fyrir 1940,
ætti að setja lög um það að
viðhalda skuli gömlu Reykjavík
eftir því sem kostur er, og enn-
fremur ætti að banna með lög-
um öllum húseigendum á þessu
svæði að láta stinga augun úr
húsum sínum með því að fjar-
lægja gluggapóstana sem eru
svo mikil prýði gamalla húsa,
ennfremur að lögvernda gömul
hús fyrir tískufyrirbærum og
breytingum sem ekki eru
beinlínis nauðsynlegar til að
hús séu íveruhæf. En í timbur-
húsahverfi eins og Grjótaþorp
ætti borgarráðið að láta setja
sérstakt eldvarnakerfi, t.d. við-
vörunartæki í hvert hús. Og síð-
an ætti að leggja eigendum þær
skyldur á herðar að viðhalda
gömlum húsum, ella láti borgin
viðhalda þeim á þeirrá kostnað.
Við nútímamenn höfum ekki
efni á að belgja okkur út gagn-
vart handaverkum forfeðra
okkar. Við ættum heldur að
sýna ræktarsemi þeim verkum
sem unnin hafa verið af natni
og listfengi, en oft af litlum
efnum. Þau gætu verið okkur
ævarandi hvatning til göfugs
lífs.
Vel má vera að mönnum þyki
sögulegt gildi Grjótaþorps lítils
virði, láti sér fátt um finnast þó
þar hafi gengið um dyr sumir
þeir menn sem frægastir og ást-
sælastir hafa orðið með þjóð-
inni. En ég ímynda mér að þeir
séu einnig til sem vildu geta
gengið um Grjótaþorpið með
börnum sínum eða vinum af
næstu kynslóð og sagt: í þessu
húsi ólst upp tónskáldið Svein-
björn Sveinbjörnsson sem
samdi þjóðsönginn okkar, í
þessu fátæklega húsi þarna
fæddist ástsælasti sönglaga-
smiður þjóðarinnar, Sigvaldi
Kaldalóns, í þessu reisulega
húsi átti merkisklerkurinn Har-
aldur Níelsson heima ásamt
konu sinni, ekki síður frægri,
Aðalbjörgu Sigurðardóttur, i
þessu rauða timburhúsi hittust
frægust skáld íslands i eina tíð
og síðan önnur minna fræg af
annarri kynslóð, í þessu húsi
voru fyrstu kvikmyndasýniug-
ar Reykjavíkur o.s.frv. Fyrir
suma kann þetta að hafa lítið
gildi. Fyrir aðra kann það að
hafa mikið gildi, menningarlegt
og uppeldislegt. Sjálfur held ég
að verndun hverfis eins og
Grjótaþorpsins hafi einmitt
slíkt gildi.
Jan. 1977.
Jón Öskar,
rithöfundur.
hún Ifomin ðftur
Já, nú er hún komin aftur hin geysivinsæla og vand-
aöa vísnaplata þeirra Björgvins Halldórssonar og
Einu sinni var,
Gunnars Þóröarsonar
flytja vísurnar úr Vísnabókinni
þar sem þeir
„Skoðun mín er sú að Vísnabókarplat-
an ,,Einu sinni var“ verði ein af fáum
plötum í þessu margumrædda jóla-
plötuflóði sem eiga eftir að heyrast.
þegar frá líður."
ÁsgeirTómasson, Dagblaðið.
„Gunnar Þórðarson hefur enn bætt
einni skrautfjöðrinni í hatt sinn og einn-
ig Björgvin Halldórsson, sem syngur
flest lögin.“
Gunnar Salvarson, Tíminn.
„Vandaðasta plata ársins án nokkurs
efa."
Halldór Ingi, Vísir.
....breiðplata þessi er tónlistarlegt
listaverk . . . framlag Björgvins, er per-
sónulegur sigur sem skipar honum
sess á bekk með fremstu listamönnum
úr stétt íslenskra söngvara."
Slagbrandur, Morgunblaðið.
IÐUNN