Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1945, Síða 53

LANDSBÓKASAFNIÐ
53
kerfisbundinni eða skipulagðri söfnun, þannig að á nokkrum árum gæti risið upp
frumstofn að vísindalegu bókasafni, sem líkzt fengi, hvað þá jafnaðist á við, vísinda-
leg bókasöfn erlendis samtímis. Þó rekast menn í skrá þessari á nokkur dýrmæt rit-
verk. En það má með réttu valda undrun manna, hversu fátt þar finnst af hinum elzta
afrakstri þjóðlegra íslenzkra bókmennta. Eins er um hitt, hve mikil skörð eru í útlend-
ar menntir samtímis, þegar frá eru skildar danskar bókmenntir og að nokkuru leyti
þýzkar. Á þetta ofan voru mörg ritverkanna ekki heil. Sem vænta mátti, voru heillegust
rit og mest gagn að þeim bókum, sem vörðuðu sögu Norðurlanda og tungur.
Árið 1829 fluttist Hoppe stiftamtmaður í annað embætti í Danmörku. Hafði hann
reynzt safninu hinn nýtasti maður í forstöðu þess, einnig gefið því bækur, húsmuni
innan stokks, ritföng o. fl. Eftirmaður hans í stiftamtmannssessi var Lorenz Angel
Krieger, og tók hann einnig við störfum hans í bókasafninu. Rafn hélt áfram stuðn-
ingi sínum við safnið og virðist lítt hafa látið á sig fá í þessu efni, að ýmsir íslend-
ingar í Kaupmannahöfn, einkum Baldvin Einarsson og nokkurir fylgismenn hans,
hófu árás á bókagerð hans eða öllu heldur fornrit tvö íslenzk, sem hann hafði lagt
út á dönsku og birt á prenti. Hófst af því rimma mikil með ritdeilum, og var helztur
til andsvara af hálfu Rafns Rasmus prófessor Rask. Bókasafnið beið engan hnekki
af þessu. Að konungsboði 1832 skyldi bókasafn landsuppfræðingarfélagsins, sem
Magnús Stephensen veitti forstöðu, sameinað safninu, þegar Magnús afhenti. Hefir
það líklega orðið eftir lát hans eða í síðasta lagi 1834; fullvíst er það, að safnið
fekk bækur félagsins. Fjártillög frá einstaklingum fóru vaxandi svo mjög, að fært
þókti að .stofna fastan sjóð safnsins. Rafn hratt þessu í framkvæmd árið 1834. Þessi
fastasjóður var árið 1835 orðinn 1385 rd., hafði aukizt mjög við gjöf frá vinum
Rafns í Englandi. Bókasafnið er þá talið nema 7175 bindum. Árið 1834 fekk bóka-
safnið í fyrsta sinn ókeypis bækur frá prentsmiðjunni í Viðey, en hún var þá eina
prentverkið, sem til var á landinu. Var þetta svo til komið, að stiftisyfirvöldin settu
inn í nýja leiguskilmála prentverksins, er Ólafur Stephensen tók við (eftir Magnús
föður sinn), að bókasafnið skyldi fá eitt eintak framvegis af öllu, sem þar væri
prentað.
Stiftamtmaður eftir Krieger varð C. E. Bardenfleth. Hann þóttist ekki hafa tíma
frá embættisstörfum sínum til þess að sinna bókasafninu. Forstaða þess eða stjórnar
þess komst þá að mestu í hendur Þórði yfirdómara Jónassyni, síðar dómstjóra. Þetta
reyndist að sumu leyti ekki vel ráðið. Þórður Jónasson var að vísu, sem vita má, vel
gefinn maður og dugandi, en á herðum hans hvíldu svo mikil störf og margvísleg, að
honum var óhægt um að sinna bókasafninu. Hann virðist ekki hafa gætt starfs síns
þar meir eða betur en minnst varð komizt af með. Samt var eftir hann eða að yfir-
sýn hans prentuð skrá um safnið („Registr“, einnig með danskri fyrirsögn), Viðey
1842. Þetta er með fádæmum óvandað rit og að öllu höndum til þess kastað. Jón
Sigurðsson fekk ekki staðizt að semja ritdóm um skrá þessa, og birtist hann í 4. ár-