Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1979, Side 34

34
JÓN STEFFENSEN
Sveinn sendir Naturhistorie Selskabet Jöklaritið með bréfi til félagsins
dags. 20. maí 1795 (ÍB. 7 fol.), en hvenær hann álíti, að það hafi
geispað golunni, er vafamál. Félagið starfaði afmiklum krafti fyrsta tug
ævi þess, og kenndi þá Martin Vahl náttúrufræði á þess kostnað og var
ásamt P. C. Abildgaard aðaldriffjöðrin í því. Abildgaard lézt árið 1801,
og á sama ári lét Vahl af kennslu á vegum félagsins, er hann varð
prófessor í grasafræði við Hafnarháskóla, og hætti þá félagið þeirri
starfsemi. Af félagsritinu, Skrivter af Naturhistorie-Selskabet, komu 5
fyrstu bindi þess, er hvert var í 2 heftum, út á árunum 1790-1802, en
síðan líða 8 ár, þar til 6. og síðasta bindi þess, sem er einungis registur,
kemur út. Prófessor Vahl stýrði ritinu, meðan hans naut við, og með
láti hans 24. des. 1804 er líklegt, að Sveinn hafi talið daga félagsins alla,
en í reynd varð félagið meðal þeirra, sem líða út af án þess nokkur
kunni að greina frá því nær það skeði (Gosch 1873, 508 -551). Loks er í
II. kafla Eldritsins vitnað til Eftirmæla 18. aldar eftir Magnús Steph-
ensen (Sveinn Pálsson 1945, 580). Þau komu út 1806, svo að það ár
getur Eldritið í núverandi mynd í fyrsta lagi verið að fullu ritað.
I fyrirsögn ritgerðarinnar kemur fram ósamkvæmni, sem er ekki
Sveini lík. Þar sent söfnun efnisins í hana er gerð á árunum 1793 og
1794, er það ekki héraðskírúrginn, sem það gerir, þó að önnur að ofan
tilvitnuð atriði bendi til þess, að ritið hafi fengið á sig núverandi form
eftir að hann var orðinn það. Journal holden paa en Naturforsker-
Reise udi Island í IB. 1-3 fol. eru skýrslur Sveins til Directionen for
Naturhistorie Selskabet, meðan hann vann á vegum þess, enda til
slíkrar skýrslugerðar ætlazt bæði í lögum félagsins og áréttað í Instruc-
tion stjórnar þess til Sveins, en þar segir undir lok hennar: „Foruden
hvad Hr. Paulsen nöjagtigen anmærker om de fundne Natur Produk-
ter og de mærkværdigheder som Naturen ellers frembyder, bliver og i
Dagbogen, af hvilken han i fölge Selskabets Loves 9 Cap. 3 art. maae,
saa ofte fore kan, indberette til Directionen hvad Iagtagelser han paa
sine Rejser kan faae giort og han for udrettet“ (ÍB. 7 fol. Instruction for
Hr. Paulsen, paa hans Reise i Island).
Það má því ætla, að stjórn félagsins hafi fengið samrit af öllum
journölum Sveins, en þeim fylgdu ekki hinar stóru sérritgerðir, Jökla-
ritið og Eldritið. Það kemur meðal annars fram í bréfi dags. 19. maí
1795, sem Sveinn sendir Naturhistorie Selskabet með síðasta journal
hans til þess, journal ársins 1794, en í því segir: „Det deri [þ. e.
journalnum] nævnte Tillæg til 1783 Aars Volcans beskr[ivelse] er vel
færdigt, kan dog for visse Aarsagers Skyld ikke sendes denne Gang men