Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1979, Blaðsíða 9

IBSENSRANNSAKENDUR OG HENRIK IBSEN
9
nokkrum réttindum, um leið og hann afhendir handrit sitt. Hann hefur
a. m. k. ekki minni rétt en rannsakendur til eigin skilnings á verkinu
eins og það liggur endanlega fyrir. Og þegar haft er í huga, að hann er
einn síns liðs, en þeir mýmargir, sem sækja að honum, er sízt að undra,
þó að hann geti átt það til að stugga óþyrmilega við þeim, sem þykjast
einir vita, hvað fyrir honum hafi vakað.
En á það vil ég minna, að ennþá hefur saga Ibsensrannsókna ekki
verið skrifuð. Og ég hef ekki í hyggju að færast það í fang.
Undanfarin ár hafa ýmsir bent á nauðsyn þess að fá nákvæmt yfirlit
yfir skoðanir manna og stefnur á ýmsum skeiðum samfélagsins.
Viðfangsefnið er óhemju yfirgripsmikið, þegar til kastanna kemur,
og verður enn flóknara sökum þess, að það er á sviði alþjóðlegra
vísindarannsókna, en þær mótast jafnan af því, hvar menn eru á vegi
staddir í hverju landi fyrir sig, og af aðstæðum þar. Það er sitthvað að
sjá ,,Brúðuheimilið“ í Brazilíu og á Islandi.
Sá fyrsti, ég gæti kannski sagt hinn merkasti, sem ég læt Ibsen ræða
við, er skáldbróðir hans Björnstjerne Björnson. Hann hefur í senn sem
ráðunautur, vinur og bókmenntarýnir blaða og tímarita örvandi og
ögrandi áhrif á Ibsen, þegar hann stóð á tímamótum, þó að hann færi
jafnframt í taugarnar á honum.
Fyrir tólf árum veittist mér sú ánægja að flytja fyrirlestur við Há-
skóla Islands um Björnstjerne Björnson og Norðurlönd, er birtur var á
sínum tíma í Skírni. Eg verð að játa, að það er að ýmsu leyti aðgengi-
legra og auðveldara verk en segja frá Henrik Ibsen.
Athafnamaðurinn og frelsishetjan Björnstjerne Björnson sendi frá
sér kynstur af alls kyns áhugaverðu og lifandi efni. Hann barðist fyrir
málstað allra þeirra, sem honum fannst bera skarðan hlut frá borði eða
vera troðið á - án þess að leiða hugann að því, hvað það gæti kostað
hann. Vegna stuðnings hans við málstað íslendinga sneru sumir beztu
vinir hans í Danmörku við honum bakinu, en ekkert fékk haldið aftur af
honum, þegar samvizkan svo bauð, og það kom oft fyrir bæði í stóru og
smáu.
Frelsisbarátta var ekki Henrik Ibsen síður hugstæð, en ekkert var
fjær honum en að búa um sig í götuvirki og láta skotin dynja þaðan stór
og smá. Hann var öðrum fremri í hugmyndafræði, en þar fjallaði hann
um frelsun mannkynsins sem eitt hugtak. Honum var ekki að skapi að
skipa sér í raðir stjórnmálaflokka eða minni hópa líkt og Björnson