Frjáls verslun - 01.12.1958, Side 28

Jarðhiti á íslandi Framh. aí bls. 4
hefur. Athugun þessa máls er þó enn á t'rum-
stigi, og skal því að svo stödclu ekkert um þetta
fullyrt. Á þessari iðngrein er þó sá galli, að
Tslendingar einir munu ekki hafa bolmagn til
þess að koma henni á fót.
Unnið er að því að kanna möguleika hinna
iðngreinanna, einkum þó saltvinnslu í Krýsu-
vík eða á Reykjanesi, en sem stendur er með
öllu óvíst, hvort hún kemur til greina. Mögu-
leikar á vinnslu klórs, vítissóda og brennisteins
virðast því miður ekki miklir. ísland er ekki
heppilegur vettvangur fyrir þennan iðnað.
Tslendingar munu því óhjákvæmilega beina
athygli sinni fyrst og fremst að notkun jarð-
hitans til híbýlahitunar og vinnslu raforku.
Þegar rætt er um virkjun jarðhita í stórum
stíl er skylt að hafa þjóðhagsleg sjónarmið í
huga, og verður þá að meta þjóðhagslega þýð-
ingu hinna einstöku möguleika, og haga fram-
kvæmdum þannig, að heildararður þjóðarbúsins
verði sem mestur.
Hér er ekki rúm til þess að gefa þessum mál-
um verulegan gaum, heldur skal aðeins drepið
á örfá grundvallaratriði.
T’jóðhagslega og tæknilega hagkvæmni fyrir-
tækja af þessu tagi má á grófan hátt meta út
frá nýtingu (1) stofnfjár, (2) vinnuafls og (3)
þess varma, sem fyrirtækið vinnur úr jörðu.
F.yrri tvö atriðin eru hagfræðilegs en það þriðja
tæknilegs eðlis.
Ekki er með öllu auðveit að meta tölulega
umrædda nýtingu í einstökum tilfellum. Hér
skal farin sú leið að meta nýtingu stofnfjár með
svokölluðum stofnfjárstuðli, þ. e. hlutfalli stofn-
fjár og árlegrar nettó vinnslu. Með nettó vinnslu
er átt við brúttó vinnslu að frádregnum aðkeypt-
um rekstrarvörum. Að öðru jöfnu er fyrirtækiþví
hagstæðara sem stofnfjárstuðullinn er lægri, þ. e.
stofnfé lágt í samanburði við vinnslu. Nýting
vinnuafls skal metin með nettó vinnslu á ár og
mann, sem vinnur í fyrirtækinu. Loks skal nýt-
ing þess varma, sem fyrirtækið vinnur úr jörðu
metin með þeirri notkun eldsneytisolíu, sem
f.yrirtækið soarar. Til grundvallar skal lögð ein-
ing, sem skilgreind er olíunotkun í stað hverrar
Gcal (gigacaloria. = ein milljón kílókaloríur),
sem unnin er úr jörðu.
Það er tómt mál að ræða nýtingu stofnfjár
og vinnuafls nema gerður sé samanburður við
aðrar atvinnugreinar hér á landi. Hér verður
reynt að gera samanburð á jarðhitafyrirtækjum
og tveim öðrum höfuðatvinnugreinum landsins,
þ. e. útgerð botnvörpuskipa og landbúnaði.
Til grundvallar skal annars vegar lagður rekst-
ur skipa Bæjarútgerðar Revkjavíkur ásamt. fisk-
vinnslu í landi og hins vegar rekstur tiltölulega
stórs nýbýlis í góðri sveit á Islandi. Tekið skal
fram, að nýbýlið er talsvert hagstæðara en með-
albú í íslenzkum landbúnaði, en þó er rétt að
miða við það, þar sem einnig er miðað við rekst-
ur nýrra skipa.
Til þess, að umræddur samanburður sé not-
hæfur verður að samræma það verðlag, sem
nettó afköst og stofnkostnaður eru metin á.
ITitaveita, gufurafstöð og landbúnaður vinna
fyrir markað innanlands, en sjávarútvegur og
meiri háttar efnaiðja fyrir erlendan markað.
Hér verður tekinn upp sá háttur að meta öll
afköst á erlendu markaðsverði á eftirfarandi
hátt. Reiknað er með erlendu verði innfluttrar
olíu og landbúnaðarafurða að viðbættum flutn-
ingskostnaði til landsins og 55% álagi til út-
flutningssjóðs. Utflutt vara er reiknuð á f.o.b.
verði að viðbættum 55% frá útflutningssjóði.
Erlendur hluti stofnkostnaðar fyrirtækja er
að sjálfsögðu hækkaður um 55% til útílutnings-
sjóðs.
Samanburður framangreindra fyrirtækja verð-
ur gerður í töflu hér á eftir og nær hann eins
og frá hefur verið greint til (1) nýbýlis í íslenzk-
um landbúnaði, (2) útgerðar botnvörpuskipa í
Reykjavík, (3) hitaveitu til Reykjavíkur frá
Krýsuvík eða Hengli, (4) gufurafstöðvar í
Krýsuvík eða Hengli, (5) vinnslu þungs vatns
í Hengli og auk þess (6) Aburðarverksmiðj-
unnar í Gufunesi.
Taflan er byggð á gögnum, sem höfundur
safnaði á árinu 1957. Tekið skal fram, að taflan
gefur aðeins grófar tölur, þar sem ekki hefur
verið hægt, að gera þessum málum æskileg skil.
Þetta stafar sumpart af því, að hagskýrslur um
atvinnuvegi á Tslandi eru ófullkomnar og því
óhægt um vik. Um grundvöll útreikninganna í
einstökum atriðum skal þetta sagt.
Reiknað er með því, að bústofn nýbýlisins sé
16 nautgripir og 180 kindur. Það hafi nútíma
vélakost og sé tengt héraðsrafveitu. Nokkur
hluti kostnaðar við raflögn er talinn með í stofn-
kostnaði býlisins. Reiknað er, að bóndi vinni
venjulegan vinnutíma og þurfi því aðstoð, sem
28
FRJÁLS VERZLTTN