Frjáls verslun - 01.12.1961, Blaðsíða 3

og ein helzta ástæðan fyrir skiptingu þeirra í
stjórnmálaflokka byggist á henni. Og þetta er
stöðugt umræðuefni manna. En ekki ætti að
skaða þó að einni stuttri grein um málefnið sé
bætt við þann aragrúa, sem fyrir er. Fyrst og
fremst verður miðað við íslenzkar aðstæður, að
svo miklu leyti sem þær eru frábrugðnar því,
sem gerist í öðrum löndum.
Ef öllum dægurmálum er sleppt, en vikið að
undirstöðuatriðunum, þá kemur eignarétturinn
hvað fyrst í hugann. Er eignaréttur einstakling-
anna mikilvægur til að ná þeim markmiðum.
sem stefnt er að? — Eignarétturinn er áreiðan-
lega mikilvægur til að fá einstaklingana til að
leggja sig fram í starfi sínu og verður þannig
öllu þjóðfélaginu til góðs. Þetta þarf þó frekari
athugunar við, og verður rætt um það síðar.
En eignarétturinn hefur öðru lilutverki að gegna,
sem er jafnvel enn mikilvægara, og það er að
dreifa valdinu. Mikilli eign fylgir að jafnaði
mikið vald, sem getur reynzt, frelsinu hættu-
legt. Fáir einstaklingar mega ekki verða of vold-
ugir á þennan hátt, hvorki í nafni ríkisins, stofn-
ana, einstakra fyrirtækja, né vegna mikils per-
sónulegs auðs. Reynslan hefur sýnt, að engum
er fullkomlega að treysta í þessu sambandi.
En þó að eignir verði eðlilega allmisjafnar,
þurfa þær að dreifast á sem flestar hendur. Og
mikið af því, sem nú er kallað í eigu hins opin-
bera, ætti að skiptast á milli borgaranna, enda
myndi þá valdinu dreift um leið.
T ekjuskiptingin
Tekjuskiptingin er næsta atriðið, sem þarf að
gera sér grein fyrir. Tekjumismunur þarf að vera
töluverður til þess að tryggja framfarir. Um
þetta ætti ekki að þurfa að vera ágreiningur,
þegar hugsað er til reynshi þjóðanna fyrr og síð-
ar, bæði í austri og vestri. En hversu mikill þarf
mismunurinn að vera? Hann þarf að vera svo
mikill að fullum afköstum sé náð hjá öllum þeim
hæfileikamestu — í þjóðfélagi, sem sér fyrir öll-
um sínum þegnum, einnig hinum sjúku og
öldnu, að svo miklu leyti, sem þeir geta ekki
gert það sjálfir.
Þetta er að vísu mjög almennt orðað, enda
verður aðeins gefin almenn regla í þessu sam-
bandi, þar sem vissulega er ekki hægt að dæma
nákvæmlega um hæfileika og afköst manna.
Einnig þarf tekjumismunur án efa að vera mis-
mikill eftir þjóðfélögum, til þess að fullum af-
köstum sé náð. I hinu íslenzka þjóðfélagi, sem
hér er fyrst og fremst hugsað til, bendir margt
til, að hann megi vera minni en víðast annars
staðar. Smæð þjóðarinnar og tiltölulega jafn
þroski hennar slcipta miklu máli í þessu sam-
bandi. Of langt hefur þó verið gengið í jöfnun-
aráttina hér á landi og í sumum tilfellum allt of
langt. Þegar meira er upp úr því að hafa að vera
leigubílstjóri heklur en háskólakennari, þá er það
ekki jafnrétti, heldur hefur hlutunum beinlínis
verið snúið við. Enginn skyldi ætla, að menntun
væri mikils metin í slíku þjóðfélagi og óvarlegt
er að treysta á það, að menntunaráhugi verði
stöðugt jafnmikill, þegar svo er um hnútana
búið.
Einnig hefur hvers konar ábyrgð í starfi löng-
um verið vanmetin á Islandi. Ríkir hér eins
konar oftrú á heiðarleika manna? Eða hefur bara
verið ætlazt til, að fríðindi og bitlingar bættu
u]>jj launin? Þjóðfélagið liefur áreiðanlega ekki
hagnazt á slíkum hugsunarhætti.
Nokkrar stéttir hafa gert uppreisn gegn órétt-
lætinu og skírskotað til góðrar aðstöðu sinnar
til starfa erlendis. Eins og oft vill verða, hafa
kröfurnar gengið of langt. Við hvorki getum,
viljum né þurfum, afkastanna vegna, að hafa
sama launamismun og tíðkast erlendis. Þegar
einhver sanngjarn meðalvegur hefur verið fund-
inn, og farið er að taka fullt tillit til hæfileika
manna, náms, afkasta og ábyrgðar, þá höfum
við siðferðilegan rétt til að ætlast til þess, að
allir íslendingar vinni landi sínu, en ekki öðrum
þjóðum. Að vísu ber að líta með skilningi á að-
stöðu örfárra, sérstakra hæfileikamanna, sem
ekki fá störf við sitt hæfi í okkar litla þjóð-
félagi. En sem betur fer þurfa fæst oklcar að
hafa áhyggjur af því, að við séum of gáfuð fyrir
Island.
Tekjuskcrttar
Nátengd tekjuskiptingunni eru skattamálin,
og þá fyrst og fremst hinir stighælckandi tekju-
skattar. Mikið hefur verið rætt um skattamálin
hér á landi að undanförnu, enda var stighækkun
skattanna ekki orðin í neinu samræmi við verð-
gildi krónunnar. Þetta hefur nú verið leiðrétt
að nokkru, og von er á heildarendurskoðun á
skattamálum félaga.
Fróðustu menn munu vera sammála um, að
FRJÁLS VERZLUN
3