Frjáls verslun - 01.12.1961, Blaðsíða 45

Hundurinn mun hafa hjálpað honum til að ná
fyrstu lifandi klaufdýrunum, sem hann tamdi, og
loks orðið honum nauðsynlegur við gæzlu þeirra.
Hvað sem líður sannfræði hinnar ævafornu
austurlenzku þjóðsögu, mundi ekki ólíklega til get-
ið, að hundurinn hafi verið fyrsta húsdýr manns-
ins. Varla mun sú tegund dýra, sem greinist eins
mikið og margvíslega og hundarnir, — af þeim
munu tii á annað hundrað afbrigði, ákaflega ólík,
mörg hver, að stærð, vexti og háralagi, hneigðum
og vitsmunum. Gæti hundrað kílóa Nýfundna-
Iandsrakki hæglega borið í trantinum poka, sem í
væru tylftir hinna minnstu kjölturakka. Víst er
um það, að ýmis villt dýr sömu tegundar hafa
breytzt mikið vegna ólíkra lífsskilyrða og tilvilj-
anakenndrar blöndunar, en ef litið er til hundsins,
refsins, úlfsins og sjakalans, verður ljóst, að hin
geysimörgu og furðulega misjöfnu afbrigði hunds-
ins eiga fyrst og fremst rætur sínar að rekja til
margvjslegrar kynblöndunar, mismunandi þjálfun-
ar og mjög ólíkrar notkunar og lífsskilyrða í þjón-
ustu mannsins. Þegar svo þess er gætt, hve veru-
legar breytingar á dýrategundum taka langan tírna,
er auðsætt, að firna lengi muni hundurinn hafa
þjónað manninum. í elztu gröfum steinaldarmann'a
á Norðurlöndum eru hundsbein, og af egypzkum
fornleifum hefur sannazt, að fyrir ævalöngu voru
til með Egyptum tveir ólikir kynþættir hunda.
Fornar bókmenntir sýna, að snemma hafa tekizt
miklir kærleikar með manni og hundi. í mjög fornu
indversku kvæði er guðinn Indra látinn bjóða kon-
unglegri hetju að hefja hann til himna, en hetjan
neitar, þar eð hún vill ekki yfirgefa hundinn sinn,
sem engan á að nema eigandann. Og í trúarbók
Persa er bannað að misþyrma hundum eða svelta
þá. í forngrískum og rómverskum bókmenntum
er getið hrífandi dæma um tryggð hundsins, og
má þar minna á frásögnina í Ódýseifskviðu um
hundinn Argus. Þegar hann var enn lítt vaxinn
hvolpur, fór húsbóndi hans að heiman, en í tuttugu
ár — eða meira en venjulegan hundsaldur — lifði
Argus við illa aðbúð á lönguninni til að endur-
heimta húsbónda sinn, og einn reyndist hann þekkja
Ódýseif, þegar hann kom dulbúinn heim, og fagn-
aði honum af sínum veiku burðum. Hetjan tárað-
ist, og: „banagyðjan, sem ræður þeim dimma dauða,
heltók Argus, undir eins og hann hafði litið Ódýseif
augum á tuttugasta ármu.“ Þannig er það orðað
hjá þeim Hómer og Sveinbirni Egilssyni.
Frægir hafa orðið tveir hundar, sem frá er sagt
í íslenzkum fornbókmenntum. Heimskringlu og
Ólafssögu Tryggvasonar eftir Orm Snorrason ber
saman um, að Ólafur konungur hafi fengið hund-
inn Víga að gjöf hjá írskum bónda, þá er hann
hafði séð hann skilja allt fé bóndans úr geysimikl-
um hóp, sem Ólafur og menn hans höfðu safnað
saman og ráku til strandar. Svo mikils þótti Ólafi
vert um hundinn, að þótt bóndi hefði áður þegið
af honum fé sitt allt, gaf hann honum í ofanálag
gullhring digran og vingan sína. En svo segir Orm-
ur frá Víga eftir fall Ólafs konungs:
„Nú er að segja frá hundinum Víga. Hann var
varðveittur á einum bæ að konungs búi. Var hans
gætt forkunnar vel af einum manni, og lá Vígi hvern
dag fyrir konungs sæti. Og er gæzlumaður hunds-
ins hafði heyrt fall konungs með sannri frásögn,
þá gekk sá maður til þess liúss, er hundurinn var
í og nam staðar með miklum hryggleik og mælti:
„Heyr nú, Vígi,“ segir hann, „nú erum við drottin-
lausir.“ Og er hundurinn heyrði þetta, þá hljóp
hann upp frá konungsætinu og kvað við hátt um
sinn og gekk út og nam eigi staðar fyrr en á einurn
haugi og lagðist þar niður og þá hvorki mat né
drykk, og fór svo marga daga, að hann sveltist
og þá eigi fæðslu. Og þó hann vildi eigi eta það,
er að honum var borið, þá bannaði hann þó öðrum
hundum og fuglum og dýrum að bera frá sér. En
tárin flutu fram um trýnið og úr augunum, svo að
allir máttu skilja, að hann grét ákaflega sinn lánar-
drottin, og aldreigi fór hann úr þeirn stað, er liann
nam staðar, heldur var hann þar allt til þess, er
hann dó. Og var nú fram komið það, er bóndinn
mælti í eyjunni Mostur, að Norðmenn höfðu nú
týnt fjórum inum ágæztum gripum.“
Hundurinn Vígi var sem sé talinn einn af fjór-
um ágætustu gripum Norðmanna.
Hundurinn Sámur var einnig írskur. Ólafur pái
gaf hann Gunnari á Hlíðarenda og fór um hann
þessum orðum:
„Hann er mikill og eigi verri til fylgdar en rösk-
ur maður. Það fylgir og, að hann hefur manns vit.
Hann mun og geyja að hverjum manni þeim, er
hann veit að óvinur þinn er, en aldrei að vinum
þínum, því að hann sér á hverjum manni, hvort
til þín er vel eða illa. Hann mun og líf á leggja að
verða þér trúr. Þessi hundur heitir Sámur.“
Þegar dregur að lokahríðinni að Gunnari, segir
svo:
„Mörður sagði, að þeir myndu eigi koma á óvart
Gunnari nema þeir tæki búanda af næsta bæ, er
FRJÁLS VERZLUN
41