Frjáls verslun - 01.12.1961, Blaðsíða 20

af samvinnunni spretta, til stuðnings þeim stofn-
unum heima fyrir, sem um efnahagsmál fjalla. Þetta
á ekki sízt við þau lönd, sem skemmst eru komin
á þroskabrautinni.
Þriðja atriðið, sem talið var hér að framan, er
tækni í efnahagsmálum. Sú tækni er nú miklu full-
komnari en hún var fyrir tuttugu árum síðan,
einkum á sviði peninga- og fjármála. Tölfræðilegar
upplýsingar eru miklu fyllri og gleggri en áður var
og eru þar að auki miklu fyrr tilbúnar. Þær nýju
skoðanir um nauðsyn einbeittrar stjórnar ríkisins
á efnahagsmálum, sem fram komu á árunum milli
1930 og 1940 hafa hlotið almenna viðurkenningu.
Jafnframt hefur reynslan sýnt, að heppilegustu og
öflugustu tæki þessarar stjórnar eru á sviði pen-
inga- og fjármála, en eru ekki fólgin í beinum ríkis-
afskiptum á öðrum sviðum. í peninga- og fjármál-
um hefur svo hvort tveggja skeð, að ný tækni hef-
ur þróazt og eldri tækni hefur aftur komizt til
vegs. A þessum grundvelli hafa liberalisminn og
íhlutunarstefna kreppuáranna sætzt og sá mikli
fræðilegi og stjórnmálalegi ágreiningur, sem ríkjandi
var í þessum efnum fyrir tuttugu til þrjátíu ár-
um, þar með að mestu horfið úr sögunni. Tilkoma
og vöxtur alþjóðlegra stofnana eins og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins, Alþjóðabankans og Efnahags-
samvinnustofnunar Evrópu hefur einnig stuðlað að
þróun tækni á sviði efnahagsmála og miðlun þeirr-
ar tækni þjóða á milli. Eins og nú er komið getur
skortur á tækniþekkingu ekki lengur verið ástæða
til verðbólguþróunar. Tækni til að stöðva verð-
bólgu og koma í veg fyrir hana er vel kunn og full-
reynd. Á hinn bóginn má segja, að tækni á sviði
launamála hafi ekki þróazt sem skyldi, og það geti
skapað sérstaka erfiðleika, ekki sízt í þróuðum iðn-
aðarlöndum. Að þessu vandamáli mun vikið nánar
hér á eftir.
Sjást þess merki, að skeið verðbólgmmar sé senn
á enda runnið og að í hönd fari skeið framvindu
án verðbólgu? Yið athugun á þessu er rétt að miða
við árin eftir að verðhækkunaráhrifum Kóreustríðs-
ins lauk, þ. e. a. s. tímabilið frá 1953. Á þessu tíma-
bili hefur hækkun verðlags í flestum löndum Vest-
ur-Evrópu, í Bandaríkjunum og Kanada verið
innan við 20%. Þessi hækkun var fyrst og fremst
á árunum 1956—57, þegar flestum þessara landa
mistókst að koma í veg fyrir að ör framleiðslu-
aukning endaði í ofþenslu. Miklu betri árangur
náðist í þessu efni á árunum 1959 og 1960, þegar
flestum þessara landa, að Bandaríkjunum undan-
teknum, tókst að ná mikilli framleiðsluaukningu
samhliða stöðugu verðlagi. Nokkrum Vestur-
Evrópulandanna hefur þó gengið miklu verr en
öðrum að ráða við verðbólguna. Þessi lönd eru
Tyrkland, þar sem verðhækkun á árunum 1953—
1959 var yfir 100%, ísland og Spánn, J)ar sem verð-
hækkunin var um 50% og Finnland, Frakkland og
Grikkland, þar sem hún var rúmlega 30%. ÖIl þessi
lönd hafa gert sérstakar ráðstafanir til að stöðva
verðbólguna, og yfirlcitt notið til þess stuðnings
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og Efnahagssamvinnu-
stofnunar Evrópu. í Grikklandi voru þessar ráð-
stafanir gerðar árin 1953—54, í Finnlandi árið 1957,
í Tyrklandi og Frakklandi árið 1958 og á Spáni
árið 1959. Ekki verður annað séð en að með þess-
um ráðstöfunum hafi tekizt, a. m. k. að sinni, að
binda endi á verðbólguþróun þessara landa. Á ís-
landi voru sams konar ráðstafanir framkvæmdar
í ársbyrjun 1960.
Það er ekki aðeins í Vestur-Evrópu og Norður-
Ameríku, sem einbeittar tilraunir hafa verið gerð-
ar á síðustu árum til að ná framvindu án verð-
bólgu. í mörgum löndum ltómönsku Améríku og
Asíu hafa sams konar tilraunir verið gerðar, yfir-
leitt með stuðningi Alþjóðagjaldcyrissjóðsins. Æ
fleiri lönd í þessum heimsálfum, og einnig í Afríku,
reyna nú að fylgja áætlunum í viðleitni sinni til
efnahagslegra framfara. Annar aðaltilgangur þcirra
áætlana er einmitt að halda framkvæmdum inn-
an þeirra marka, sem eðlilegur innlendur sparnaður
og erlend framkvæmdalán ákveða, þannig að ekki
þurfi að koma til verðbólgu. Hinn er að velja úr
þær framkvæmdir, sem leiða til sem örastrar fram-
vindu. í hinum sósíalistisku löndum Austur-Evrópu
hefur svipuð þróun átt sér stað. Einnig þessi lönd
hafa stöðvað þá miklu verðbólgu, sem þar var áður
ríkjandi. Tvö þeirra, Júgóslavía og Sovétríkin, liafa
þar að auki nýlega leiðrétt gengisskráningu sína,
og Júgóslavía hefur meira að segja að nokkru tekið
upp frjálsa verðmyndun. Þannig má benda á glögg
dæmi frá öllum hlutum heims um breytta afstöðu
til verðbólgunnar og um árangur í því að ráða við
hana.
Iíöfuðmarkmiðin í efnahagsmálum nú á tímum
eru framvinda, félagslegt öryggi og réttlát tekju-
skipting. Verðbólgan er skaðleg ,vegna þess að hún
er trafali í sókninni að þessum markmiðum, og
því alvarlegri trafali, sem hún stendur Iengur. Það
er því augljóst, að til lítils væri unnið, ef ekki væri
hægt að ráða við verðbólguna nema með meðulum,
20
FRJALS VERZLUN