Frjáls verslun - 01.12.1961, Blaðsíða 22

leyfir, eins og þau hafa gert á verðbólguárunum.
Til þess að koma í veg fyrir verðbólgu undir slík-
um kringumstæðum þurfi að beita peningalegum
og fjármálalegum aðgerðum af slíkri hörku, að at-
vinnuleysi og efnahagsleg stöðnun skapist. Það er
fyrst og fremst þróun undanfarinna ára í Banda-
ríkjunum og Bretlandi, sem hefur gefið tilefni til
þessa ótta, enda þótt þessa sama vandamáls hafi
einnig þótt gæta nokkuð á Norðurlöndum.
Sá ótti, sem hér um ræðir, byggist raunverulega
á þeirri skoðun, að þær starfsaðferðir verkalýðs-
félaga, sem mótazt hafa á verðbólgutímanum, hald-
ist óbreyttar eftir að verðbólgunni lýkur. Hafi
verkalýðshreyfingin sannfærzt um það, að verð-
bólgunni sé lokið og einskis verði látið ófreistað til
þess að koma í veg fyrir, að hún hefjist á nýjan
leik, er þó erfitt að ímynda sér annað en afstaða
hennar og starfsaðferðir breytist. Sama máli gildir
um atvinnurekendur. Verkalýðshreyfingin hlýtur
þá fljótlega að taka að einbeita sér að því að stuðla
að aukinni framleiðni og tryggja meðlimum sínum
eðlilega hlutdeild í ávöxtum framleiðniaukningar.
Atvinnurekendur hljóta jafnframt að veita öfluga
andspyrnu gegn hverjum þeim launahækkunum,
sem ekki eiga sér stoð í aukinni framleiðni. Jafn-
framt þurfa að eiga sér stað breytingar á skipu-
lagsháttum verkalýðshreyfingarinnar og á aðferðum
við launasamninga. Eða með öðrum orðum, eins
og áður var vikið að í þessari grein, ný tækni þarf
að skapast í launamálum.
Að lokum skal hér minnzt stuttlega á aðstæður
þeirra landa, sem skemmst eru á veg komin í efna-
hagsþróun. Fjárfesting i þessum löndum er of lítil
til að veruleg aukning geti orðið á frainleiðslu.
Lítil fjárfesting er afleiðing ónógs innlends sparn-
aðar, sem aflur stafar af lágum þjóðartekjum. Þessi
lönd þurfa að brjótast út úr eins konar vítahring
til þess að geta náð efnahagslegri framvindu. Fjár-
festing þarf að aukast verulega og af henni að
hljótast aukning þjóðarframleiðslu og þjóðartekna,
sem skapar þá aukningu sparnaðar, er staðið geti
undir aukinni fjárfestinu. Verðbólgan hefur í mörg-
um þessara landa verið það tæki, sem notað hefur
verið til að brjótast út úr hringnum. Vegna þess,
hversu veik verkalýðshreyfingin er í þessum lönd-
um, hefur verðbólgan getað breytt tekjuskipting-
unni atvinnufyrirtækjum í hag. Gróði atvinnufyrir-
tækjanna hefur síðan verið notaður til aukinnar
fjárfestingar, er skapað hefur framleiðsluaukningu.
Það liggur í hlutarins eðli, að hin hagstæðu áhrif,
sem verðbólgan hefur undir þessum kringumstæð-
um á efnahagslega framvindu, eru mjög tímabund-
in. Eftir tiltölulega skamman tíma fer hinna slæmu
áhrifa verðbólgunnar á fjárfestingu og framleiðni
að gæta, og launþegasamtök eflast nógu mikið til
])ess að koma í veg fyrir, að verðbólgan breyti tekju-
skiptingunni.
Eigi að ná framvindu án verðbólgu í þessum
löndum, eru einhliða aðgerðir til stiiðvunar verð-
bólgu hvergi næri'i nógar. Jafnframt verður að afla
nægilegs fjármagns til þess að fjárfesting geti orðið
það mikil að framleiðsla aukist verulega. Sú aukn-
ing leiðir svo aftur til aukins sparnaðar og svo koll
af kolli. Þá er landið komið inn á framvindubraut-
ina. Þetta aukna fjármagn verður í fyrstu að koma
erlendis frá að mestu leyti, enda þótt ýmislegt megi
jafnframt gera heima fyrir til þess að stuðla að
aukinni fjármagnsmyndun innanlands. Það er því
ekki hægt að gera ráð fyrir, að í þeim löndum,
sem skammt eru á veg komin í efnahagsþróun, sé
hægt cr ná framvindu án verðbólgu nema til komi
aukning á flutningi fjármagns til þessara landa
frá iðnaðarlöndunum. Sá flutningur þarf að vera
bæði í mynd óendurkræfrar aðstoðar, lána og beinn-
ar fjárfestingar. Hér hafa alþjóðlegar stofnanir að
sjálfsögðu sérstöku hlutverki að gegna.
í þessari grein hefur verið fjallað um vandamál
framvindu og verðbólgu. Leitazt hefur verið við að
sýna fram á, hvernig verðbólguþróun undanfarinna
tuttugu ára hefur átt rætur sínar í liinum miklu
þjóðfélagsbreytingum þessarar aldar. Jafnframt hef-
ur það verið rakið, hvers vegna alvarleg og lang-
varandi verðbólguþróun sé ósamrýmanleg þeim
markmiðum, sem nútíma þjóðfélag hlýtur að keppa
að, og þá fyrst og fremst eðlilegri efnahagslegri
framvindu. Því hefur verið haldið fram, að þjóð-
félagsleg og tæknileg skilyrði séu nú æ víðar að
skapast til þess að binda endi á verðbólguna og
að góður árangur hafi þegar náðst í því efni. Þeir
sérstöku örðugleikar, sem eru á því að ná fram-
vindu án verðbólgu hafa verið raktir, og komizt
að þeirri niðurstöðu, að þeir örðugleikar séu ýmist
tímabundnir eða yfirstíganlegir með bættri tækni
á sviði efnahagsmála.
22
FRJALS VERZI.UN