Frjáls verslun - 01.12.1961, Blaðsíða 13

Björgvinjarmenn í burtn frá ísafirði. Sölunefnd
hafði reynt að lægja þessar deilur með því að biðja
Jón sýslumann Arnórsson að miðla málum, en hann
hafði litlu fengið áorkað. Nú skrifaði nefndin hús-
bændum Thieles í Altona út af þessu, og brugðust
þeir vel við, enda mun þeim aldrei hafa likað alls
kostar við verzlunarstjóra sinn. Kölluðu þeir hann
heim sumarið 1790, og virðist Heideman hafa sam-
ið sómasamlega við eftirmann hans.
Sameiginlega keppinauta höfðu þeir Björgvinjar-
menn og Altonamenn í lausakaupmönnum þeim,
sem á sumrin sendu skip sín til verzlunar á þessum
slóðum. Kvað nokkuð að slíkum verzlunarrekstri,
ekki sízt fyrstu árin eftir að verzlunin var gefin
frjáls, en þá var ekki gengið eins ríkt eftir þvi og
síðar varð, að lausakaupmenn héldu í öllum smá-
atriðum reglur þær, sem settar höfðu verið um
verzlun þeirra.
Aðalhömlurnar á verzlun lausakaupmanna voru
þær, að þeir máttu ekki verzla nema fjórar vikur
á hverri höfn og engum bækistöðvum koma sér
upp í landi. Þessum ákvæðum var þó ekki byrjað
að framfylgja fyrir alvöru fyrr en árið 1792, er
fastakaupmenn, sem nær allir höfðu fengið verzl-
unareignir konungs með afborgunarskilmálum, tóku
að barma sér við sölunefnd út af samkeppni lausa-
kaupmanna, sem þeir kváðu geta haft það í för
með sér, að þeir yrðu ófærir um að standa í skilum
með afborganir sínar. Þá var því ákvæði líka bætt
við, að lausakaupmenn mættu aðeins reka verzlun
á hinum löggiltu verzlunarhöfnum landsins, sem
þá voru tuttugu og fimm að tölu.
Þess verður ekki vart, að verzlunarstjórarnir á
ísafirði hafi átt í neinum teljandi erjum við lausa-
kaupmenn, enda höfðu hinir síðarnefndu fullan
rétt til að athafna sig á verzlunarhöfnunum, ef
þeir fylgdu þeim reglum, sem er getið hér að ofan,
og fastakaupmönnum var stranglega bannað að
hindra á nokkurn hátt löglega verzlun þeirra.
Launverzlun við Vestíirði
Hins vegar voru það aðrir keppinautar, sem voru
þeim ísafjarðarfaktorum og húsbændum þeirra
meiri þyrnir í augum, enda höfðu þeir fullan rétt,
samkvæmt verzlunartilskipuninni frá 1787, til að
amast við þeim. Er hér átt við erlenda fiskimenn,
sem lögðu allmikla stund á launverzlun við Vest-
firði. t bréfum til sölunefndar árið 1790 segir Janson,
að hollenzkir, franskir, flæmskir og enskir fiski-
menn séu hér að verki og vill að þeim Biörgvinjar-
íbuðarhús Björgvinjarmanna á ísafirði, byggt 1788, 12X16 álnir
í grunnflöt
mönnum verði leyft að gera út sérstakt, vopnað
skip til að halda þessum smyglurum burtu frá Vest-
fjörðum. Auk gæzlunnar telur hann skipið geta
stundað hákarlaveiðar. Þetta skip kveður hann
verða að hafa leyfi til að sigla undir konunglegum
fána og skipstjórinn þurfi að hafa sérstakt kon-
unglegt erindisbréf í þessu skyni, því að ella væri
ráðstöfunin gagnslaus. Hafi þetta sýnt sig hvað
eftir annað, er Heideman og menn hans hafi reynt
að banna Hollcndingum að verzla við íslendinga.
Til dæmis hafi Heideman á siðastliðnu ári komið að
átta slíkum skipum, sem ráku verzlun í Álftafirði,
og þegar hann reyndi að leiða skipstjórunum fyrir
sjónir, að þetta væri óleyfilegt, báðu þeir hann
aðeins um sannanir fyrir því, að hann hefði eitt-
hvert vald til þess að banna þeim þetta. Þykir
Janson hart, að verzlun þeirra skuli þurfa að búa
við slíka óleyfilega samkeppni og kveður það aug-
ljóst mál, að úr því að önnur ríki geti bannað er-
lendum skipum að koma á hafnir fjarlægra ný-
lendna sinna, eigi konungur og þegnar hans að vera
einfærir um að hindra smygl í sínum nýlendum.
FRJALS VERZLUN
13