Frjáls verslun - 01.02.1971, Blaðsíða 47

FRJÁLS VERZLUN NR. 2 1971
47
gjafar, þar sem samræmi verði
milli hlutanna.
SJÓNHVERFINGAR í
V ÖRUDREIFIN GU
FV: Nú er verkaskiptingin
vafalítið ekki aðeins vandamál
milli greina smásöluverzlunar-
innar. Er hún ekki einnig
vandamál t. d. milli heild-
verzlunar og smásöluverzlun-
ar?
Óskar: Mikil ósköp, og fleiri
aðila, t. d. framleiðenda og
jafnvel þess opinbera. Auðvit-
að getur sami aðili verið fram-
leiðandi, heildsali og smásali,
en ætti þó að vera mjög sitt
með hverjum hætti. Um þetta
þarf miklu skýrari ákvæði.
Nú er t. d. í tízku, að reka
pöntunarfélög í fyrirtækjum
og stofnunum, og forráðamenn
þessara fyrirtækja og stofnana,
leggja gjarnan til aðstöðu, jafn-
vel einnig starfskraft að meira
eða minna leyti og aðra að-
stoð. Pöntunarfélögin eiga, að
mér skilst, yfirleitt að vera
fyrir starfsfólk á viðkomandi
vinnustöðum, en oftast munu
þau ná miklu lengra, enda auð-
velt að færa starfsemi þeirra
út að vissu marki. Til þess að
gera myndina einfaldari, skul-
um við hugsa okkur pöntunar-
félag í ríkisstofnun. í því eru
flestir starfsmenn stofmmar-
innar og nokkrir aðrir, og þessi
hópur kaupir svo gjarnan fyr-
ir ættingja og kunningja í ein-
hverjum mæli. Stofnunin leyf-
ir afnot af húsnæði, sem að
vísu þarf ekki að vera merki-
legt, og hún leyfir, að tiltek-
inn starfsmaður vasist í inn-
kaupum fyrir félagið og annist
afhendingu vörunnar til kaup-
endanna. Hann gerir jafnvel
ekki mikið annað í stofnun-
inni. Þarna hefur þetta pöntun-
arfélag tekið að sér hlutverk
kaupmanns eða smásöluverzl-
unar. En það þarf ekki að upp-
fylla fjölþættar kröfur sem
krafizt er af smásöluverzlun-
inni og vinnulaunin eru falin
gagnvart pöntunarfélaginu,
þótt þau komi fram í óarðbær-
um starfsmanni fyrir stofnun-
ina. Með þessum hætti er í stór-
um stíl gengið fram hjá smá-
söluverzluninni, sem verður þó
engu að síður að veita óbreytta
þjónustu með sama kostnaði.
Starfsemi pöntunarfélagsins er
rekin sem eins konar sjón-
Óskar: Mér virðist skorta póli-
tískt hugrekki til jafn róttækra
aðgerða og þörf er á .. .
hverfing, Stofnunin hefur tek-
ið á sig dreifingarkostnaðinn,
sem annars hefði orðið að
leggja á vörurnar. Og af því
þetta er ríkisstofnun, má segja,
að ríkið greiði vörurnar niður.
Jafnframt tapar ríkissjóður
verulegum mismun í söluskatti
og öðrum sköttum. Og loks hef-
ur stofnunin átt þátt í að
skerða rekstursgrundvöll smá-
söluverzlunarinnar. Hér hefur
verið farið út á hættulega
braut og algerlega óraunhæfa.
Kostnaður af vörudreifingu er
óumflýj anlegur í neyzluþjóð-
félagi. Hann minnkar ekki við
„hagræðingu“ af því tagi, sem
við höfum rætt um hér, þvert
á móti.
Með þessu er ekki sagt, að
pöntunarfélög geti ekki þrifizt
að sínu leyti og verið gagnleg.
En þá er það með öðrum hætti,
t. d. samningar um afslætti
gegn viðskiptatryggingu eða
eitthvað þ. u. 1.
SKORTIR PÓLITÍSKT
HUGREKKI?
FV: Það er sem sé víða úr-
bóta vant í verzlunarmálunum.
En hvaða vonir eru um úrbæt-
ur?
Óskar: Það er alveg rétt, og
af því sem við höfum rætt
má sjá, að raunverulega þarf
að byggja upp frá grunni for-
sendur fyrir eðlilegri og þjóð-
hagslega hagkvæmri verzlunar-
þjónustu. Við höfum dregizt
þetta langt aftur úr, bæði mið-
að við aðra atvinnuvegi í land-
inu og þróun verzlunar í heim-
inum yfirleitt. Ég veit varla
hvað segja skal um vonir verzl-
unarinnar. Þetta ástand er orð-
ið langvinnt og lítið hefur gerzt
fram yfir hugleiðingar og hug-
myndasmíði. Mér virðist skorta
pólitískt hugrekki til jafn rót-
tækra aðgerða og þörf er á,
og vísa þá til þess, sem ég
sagði áðan um áróðurinn gegn
verzluninni allt frá tímum ein-
okunarinnar, sem hefur villt
um fyrir almenningi og mótað
rangt álit á hlutverki og þýð-
ingu verzlunar fyrir þjóðfélag-
ið. Þjóðin sem heild hefur lent
á villigötum í verzlunarmálun-
um, vegna harðsnúinnar bar-
áttu tiltölulega fárra manna
með afskaplega þröngan sjón-
deildarhring. Það má e. t. v.
finna einhverja sök hjá verzl-
uninni sjálfri fyrir að rísa ekki
upp til harkalegrar baráttu,
eins og flestar aðrar stéttir
þjóðfélagsins. En það á sínar
skýringar, og við getum ekki
neitað því, að völdin eru í
höndum stjórnmálamannanna
og stjórnvalda á hverjum tíma.
Hjá þeim fyrst og fremst ráð-
ast úrslit þessara mála, sem
annarra.
Ég vil svo enda þetta viðtal
með því að vitna til orða Jóns
Sigurðssonar forseta: „Verzlun-
in er undirrót til velmegunar
lands og lýðs, þegar hún er
frjáls“. í þessari stuttu, en
gagnorðu setningu felast þau
sannindi, sem verzlunin byggir
á vonir um að fá tækifæri til
að gegna hlutverki sínu með
eðlilegum hætti þjóðarhag til
eflingar.