Frjáls verslun - 01.05.1973, Qupperneq 77

Bergþór Konráðsson
Vald og áhrif
stjórnenda
Þar eð stjórnun hefur áður
verið skilgreind svo, að hún sé
að koma verkefnum í fram-
kvæmd fyrir atbeina annarra
— getum við e. t. v. í fram-
haldi af því skilgreint, að
stjórnandi sé sá, er ber ábyrgð
á því, sem einliver annar fram-
kvæmir.
Eitt aðalverkefni stjórnand-
ans er þannig ekki að framleiða,
heldur að hafa áhrif á undir-
menn sína. Árangur hans fer
að verulegu leyti eftir því hve
vel þeir vinna. Gott samstarf
stjórnenda og undirmanna hef-
ur því verið talið hornsteinn ár-
angursríkrar stjórnunar.
En hvað er það sem gerir
mann að stjórnanda og veitir
honum vald til að hafa áhrif á
aðra og hvernig á stjórnandinn
að beita valdi sínu, til þess að
starfsmenn hans skili þeim ár-
angri, sem hann æskir?
Fyrstu rannsóknir manna á
þessu sviði fengust yfirleitt við
að athuga hvaða persónueigin-
leikar eða hæfileikar væru ein-
kennandi fyrir stjórnendur.
Leiðtogahæfileikar voru álitnir
meðfæddir og var gjarnan til
dæmis um slíkt bent á bernsku-
leiðtoga og sjálfmenntaða menn,
er komizt höfðu til æðstu valda.
Rannsóknir hafa ekki getað
sýnt fram á, að leiðtogar búi yfir
neinum sérstökum persónueig-
inleikum. Ef haft er í huga, að
flestir menn eru í þeirri aðstöðu
að vera hvort tveggja í senn yf-
ir- og undirmenn og að aðstaða
manna að þessu leyti er mjög
breytileg yfir tíma, verður ljóst,
að hér er um að ræða flókið
valdakerfi, sem ekki verður
skýrt út frá persónueiginleikum
einstaklinga, heldur fremur sem
samskipti milli einstaklinga inn-
byrðis, sem eru síbreytileg og
að verulegu leyti mótuð af sjálfu
þjóðfélaginu.
Þj óðf élagsfræðingarnir
French og Raven hafa bent á, að
áhrif manna séu grundvölluð á
mismunandi tegundum valds og
hinar mismunandi stjórnunarað-
ferðir, sem stjórnendur beita,
eru að verulegu leyti flokkaðar
eftir því hverja tegund valds
þeir styðjast helzt við. Við skul-
um hér á eftir athuga lítillega,
hvað hinar ýmsu tegundir valds
fela í sér.
1. VALD TIL AÐ UMBUNA
Stjórnendur eru venjulega í
þeirri aðstöðu að geta á ein-
hvern hátt launað þeim, sem
bregðast við áhrifum þeirra á
þann hátt, sem þeir ætluðust
til. Undirmaður hlítir þannig
valdi yfirmannsins vegna þess,
að hann fær í staðinn vináttu,
viðurkenningu, framamöguleika
Svona á ekki að stjórna fyrirtæki.
FV 5 1973
6!)