Frjáls verslun - 01.05.1973, Blaðsíða 83

vissum hætti og glataði þessum
rétti að meira eða minna leyti,
ef hann gætti eigi þeirrar að-
ferðar (vangeymsla).
í annan stað hefur þótt rétt
að setja víxilréttinum viss tíma-
mörk, styttri en að jafnaði gilda
um kröfur (fyrning). Skal nú
gerð grein fyrir þessu tvennu í
stuttu máli, en greinilegt er, að
mjög margir þeirra, sem við við-
skipti fást hér á landi og því
einatt þurfa að taka við eða
láta af hendi víxla sem greiðslu,
gera sér allt of litla grein fyrir
þvi, hvað þetta tvennt skiptir
miklu máli fyrir gildi víxil-
skuldbindingarinnar.
VANGEYMSLA.
í víxillögunum segir, að séu
frestir þeir látnir hjá líða, sem
gilda — um sýningu víxils, sem
hljóðar um greiðslu við sýningu
eða tilteknum tíma eftir sýn-
ingu — um framkvæmd afsagn-
argerðar vegna samþykkisskorts
eða vegna greiðslufalls — um
sýningu víxils til greiðslu, þeg-
ar fyrirvari hefur verið gerður
um fullnustu án kostnaðar —
þá glati víxilhafi rétti sínum
gegn framseljendum. útgefanda
og öðrum víxilskuldurum, nema
samþykkjanda.
Af þeim atriðum, sem hér eru
tilgreind, er afsögnin líklega
tíðasta og raunhæfasta tilvikið
í viðskiptalífinu og skal hér
einkum vikið að henni, enda
þótt ekki megi of lítið gera úr
hinum tilvikunum.
Víxilafsögnin er gerð, sem
framkvæmd er til þess að stað-
reyna tiltekin atvik viðvíkjandi
víxli. Er afsagnargerðin lögskip-
að sönnunargagn fyrir þessum
atvikum, þannig að hafi hún
ekki farið fram eða sé skrifleg
skýrsla um framkvæmd hennar,
sem að jafnaði er nefnd afsagn-
argerð, eigi lögð fram, þá hefur
það í för með sér, að víxilréttur-
inn tapast eða fæst eigi viður-
kenndur gagnvart þeim aðilum,
sem nefndir voru hér áðan —
það er gagnvart framseljendum,
útgefanda og öðrum víxilskuld-
urum.
Um afsagnarstaðinn fer eftir
því hvaða tilvik gefa tilefni til
afsagnarinnar. Aðalreglan er sú,
að afsögnina eigi að gera í starf-
hýsi hlutaðéigandi manns, en
eigi hann ekkert starfhýsi á
þeim stað, þá má gera hana á
heimili hans.
Þess er þó að gæta, að sam-
kvæmt víxillögunum má kveða
svo á í víxli, að hann skuli
greiddur hjá þriðja aðila, ann-
að hvort á þeim stað, þar sem
greiðandi býr eða annars staðar.
Ef svo er, fer afsögn vegna
greiðslufalls fram í starfhýsi
eða heimili þessa þriðja aðila
en ekki hjá greiðanda sjálfum,
þótt hann starfi eða eigi heima
á greiðslustaðnum. Sé t. d.
ákveðið, að víxill greiðist í
Landsbankanum, en greiðandi
á heima í Reykjavík, á afsögn
vegna greiðslufalls að fara fram
í Landsbankanum en ekki á
heimili greiðanda.
Afsagnargerð má aðeins fram-
kvæma á virkum degi og sé
lokadagur afsagnarfrestsins lög-
helgur dagur, þá lengist frestur-
inn til næsta virks dags á eftir.
FYRNING VÍXLA.
Víxlar fyrnast á mun skemmri
tíma en aðrar kröfur og þar að
auki er fyrningarfresturinn mis-
munandi gagnvart víxilskuldur-
unum og á milli þeirra innbyrð-
is. Spurning er, hvort þessar
reglur í núverandi formi sínu
séu ekki of flóknar til þess að
þær geti hent viðskiptalífinu,
því að ljóst er, að menn gera
sér ekki grein fyrir þeim al-
mennt og hljóta oft af því
vandræði. Reglur sem þessar
ættu að vera einfaldar og skýr-
ar og auðveldar að muna, því
að sennilegt er, að á fyrningar-
reglur víxla reyni oftar en aðrar
fyrningarreglur.
Allar kröfur samkvæmt víxl-
inum á hendur samþykkjanda
fyrnast á þremur árum frá
gjalddaga. Þetta á við allar
fullnustukröfur á hendur sam-
þykkjanda. Fyrningarfrestur á
þessum kröfum telst frá gjald-
daga víxilsins og ákveðst giald-
daginn með venjulegum hætti.
Kröfur víxilhafa á hendur
framseljendum og útgefanda
fyrnast á einu ári frá þeim degi,
sem afsagnargerð fór fram,
enda hafi afsögn verið gerð á
réttum tíma eða einu ári frá
gjalddaga, hafi fyrirvari verið
gerður um fullnustu án kostnað-
ar. Fyrningarfrestur er hér að-
eins eitt ár og telst ekki frá
gjalddaga, heldur frá þeim degi,
sem afsagnargerð fór fram. Að-
eins i því undantekningartilfelli,
að fyrirvari hafi verið gerður í
víxlinum um fullnustu án kostn-
aðar og afsögn þess vegna ekki
farið fram, telst fyrningarfrest-
urinn frá gjalddaga.
Fullnustukröfur framseljanda
á hendur öðrum framseljendum
eða útgefanda fyrnast á sex
mánuðum frá þeim degi, sem
framseljandi leysti víxilinn til
sín eða frá þeim degi, sem fyrn-
ingu er slitið gagnvart honum.
Fresturinn er hér aðeins sex
mánuðir. Ef framseljandi hefur
leyst til sín víxilinn án máls-
sóknar, telst fresturinn frá þeim
degi, sem sú innlausn átti sér
stað. Ef hann hins vegar leys-
ir víxilinn inn að undangeng-
inni málssókn, telst fresturinn
þegar frá þeim degi, sem fyrn-
ingu var slitið gagnvart honum,
t. d. frá birtingu stefnu, ef um
venjulega málssókn væri að
ræða.
Slit fyrningar á víxilrétti eru
að nokkru frábrugðin hinum al-
mennu ákvæðum um slit fyrn-
ingar. Þannig slítur viðurkenn-
ing víxilskuldara ekki víxilfyrn-
ingunni, eins og á sér stað með
aðrar kröfur. Samkvæmt víxil-
lögum er það aðeins lögsókn eða
jafngildi hennar, sem slítur
fyrningu víxils.
Ef víxilkrafa fyrnist eða víx-
ilréttur glatast vegna van-
geymslu, þá er eiganda víxils
rétt að sækja víxilskuldara um
þá fjárhæð, sem hann myndi
vinna honum úr hendi, ef fjár-
heimtan félli niður, sem hverja
aðra skuld. Víxilrétturinn líður
með öðrum orðum algjörlega
undir lok við fyrningu eða van-
geymslu en sá, sem á í raun og
veru að greiða víxilupphæðina,
losnar ekki fyrir fullt og allt
við skuldbindingu sína, heldur
hvílir hún á honum sem almenn
skuld, sem fyrnist og fellur úr
gildi eftir almennum reglum.
NOTKUN VÍXLA TILTÖLU-
LEGA MIKIL Á ÍSLANDI.
Víxlar eru að tékkum einum
undanskildum lang algengasta
viðskiptaskjal nútímans og notk-
un þeirra er tiltölulega meiri
hér á landi en í ýmsum ná-
grannalöndum okkar, svo sem
Danmörku. Þeir menn eru fáir
hér á landi, sem þurfa ekki ein-
hvern tímann að taka vixillán,
t. d. í sambandi við húsgagna- og
heimilistækjakaup, við kaup á
fasteignum og bifreiðum o. s.
frv. í viðskiptum á milli fyrir-
tækja fer lánastarfsemi fram að
langmestu leyti í formi víxla.
Það verður því seint ofsagt, hve
raunhæf þekking á víxlum,
notkun þeirra, meðferð og gildi,
er brýn fyrir alla einstaklinga
og viðskiptalífið í heild.
(Heimi Idir: Hœstaréttardóvi-
ar; Víxlar og tékkar eftir próf.
Ólaf Lárusson o. fl.).
75
FV 5 1973