Frjáls verslun - 01.04.1980, Page 40

V
"\
Áhætta, fyrirtæki
og fólk
Frelsinu fylgir áhætta. Þar sem fólk er frjálst gerða
sinna, er engin vissa fyrir því, hvað það gerir eða lætur
ógert. Viðskiptavinir geta t.d. keypt framleiðsluvöru
fyrirtækisins eða látið þaö ógert. Þeir eru frjálsir gerða
sinna. Af þessu leiðir, að fyrirtæki, verða að geta sér til
um framtíðarneyzluvenjur viðskiptavina sinna, áður en
þau ákveða, hvaða vörur á að framleiða. Síöar kunna
þau að komast að því, að viðskiptavinurinn hefur breytt
um skoðun. Fyrirtæki í frjálsu þjóðfélagi komast því ekki
hjá því að taka áhættu. Sú áhætta getur jafnvel leitt til
þess, að fyrirtækið eigi ekki fyrir skuldum, verði gjald-
þrota.
Óhjákvæmilega taka allir þeir, sem tengjast fyrir-
tækjum, áhættu:
Z'

Starfsmenn
fyrirtækisins eiga
atvinnu sína undir
áframhaidandi
starfsemi
fyrirtækisins.
Lánveitendur eiga
á hættu aó það fé,
sem þeir hafa
lánaó fyrirtækinu,
beint eða óbeint,
verði ekki
endurgreitt.
Birgjar fyrirtækis
| eiga það ekki
i víst, að sú vara
og þjónusta,
[ sem þeir hafa
| selt fyrirtækinu,
verði greidd.
Þaö er því grundvallarmunur milli fyrstu fjögurra hóp-
anna og þess síðast nefnda. Þeir sem lagt hafa fyrirtæk-
inu til eigið fé, áhættuféð, eiga þá fyrst rétt á sínum hlut,
þegar fyrirtækið hefur fullnægt öllum skuldbindingum
sínum við aðra. Með öðrum orðum, áhættunni er
þannig skipt, ef illa fer, að eigendurnir eru síöasti
hópurinn, sem fær greiðslu fyrir sitt framlag.
Áhættu má þó dreifa og takmarka með ýmsu móti.
Þrjú dæmi má nefna:
• Þeirsem leggja fram áhættufé, geta takmarkað
áhættu sína við þá upphæð, sem þeir hafa lagt fram
með þvíað mynda hlutafélag, sameignarfélag eða sam-
vinnufélag um reksturinn.
• Ef hlutabréfamarkaður er starfræktur, þarsem
hægt er að verzla með hlutabréf, má kaupa hlutabréf i
mismunandi fyrirtækjum í ýmsum atvinnugreinum og
dreifa þannig áhættunni og draga úr henni. Þannig er
afraksturinn jafnaður út með þvíað kaupa hlutabréf í
fyrirtækjum, þar sem afkoma gengur á misvíxl eftir
efnahagsárferði. Þegar illa gengur í einni atvinnugrein,
þá vegnar annarri vel. Einnig má losa sig við hlutabréf í
fyrirtæki, efmenn álíta framtíð þess vafasama.
• Það fylgir því ávallt áhætta að vera til og vera
frjáls. í daglega lífinu takmörkum við þessa áhættu meö
þvíað dreifa henni. Með kaupum á tryggingum og með
skattgreiðslum reynum við að útiloka fjárhagsleg áföll
vegna heilsubrests, atvinnumissis og eignatjóns. Slík
áföll, sem geta verið einstaklingum ofviða, eru fjöld-
anum léttbær.
/
Ríki og
sveitarfélög
byggja starfsemi
sína og útgjöld
á þeim sköttum,
sem fyrirtæki
og starfsmenn
þeirra greiða.
/
Loks koma svo
eigendur fyrirtækisins,
þeir taka mestu
áhættuna, þvíað þeir
fá einungis sinn skerf
og varðveita
eignarhlut sinn,
ef fyrirtækinu tekst að
standa við allar f
skuldbindingar sínar
við starfsmenn, ■Br
lánveitendur, birgja,
■ ríki og sveitarfélög.
Áhætta, hagnaður
og tap
Áhætta er óhjákvæmileg.
Jafnvel í hagkerfum, þar sem ríkiö ræður yfir allri
atvinnustarfsemi verður að horfast í augu við áhættu.
Áhættan er raunverulega í því fólgin, að tekjur og kostn-
aður verða oft á annan veg, en gert var ráö fyrir. Áætl-
aður hagnaður getur auöveldlega breytzt í tap.
HVAÐ ER HAGNAÐUR?
Hagnaður er sú afgangsstærð, sem eftir situr, þegar
allur kostnaður, sem tekjuöflun fyrirtækisins er samfara
hefur verið dreginn frá tekjum. Til þess aö finna raun-
verulegan hagnað fyrirtækisins þurfum við þ^kð ganga
lengra en gert er í hefðbundnum rekstrarca&nif-
tækja, en hann sýnir tekjur þess og kosktói. '
1 41
á

Hagnaður er forsenda nýjunga í vöru og þjónustu Hagnaður örvar hagkvæmni í